Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich

Sprawozdanie z Walnego Zebrania Stowarzyszenia Kanonistów Polskich. Sandomierz, 9 września 2021 r.

2022-06-10T12:08:12+02:00

Dnia 9 września 2021 r. w Wyższym Seminarium Duchownym w Sandomierzu odbyło się Walne Zebranie Stowarzyszenia Kanonistów Polskich podczas Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pod patronatem Jego Ekscelencji Biskupa Krzysztofa Nitkiewicza Biskupa Diecezji Sandomierskiej zatytułowanej „Aktualne problemy relacji Państwo-Kościół oraz prawa małżeńskiego i rodzinnego”.

Śp. Ks. dr Tadeusz Dąbski (1967-2020)

2022-06-10T12:10:24+02:00

W dniu 21 października 2020 r., w 53. roku życia i 29. roku kapłaństwa, odszedł do Domu Ojca ks. dr Tadeusz Dąbski, kanonik gremialny Kapituły Katedralnej, oficjał Sądu Kościelnego Diecezji Legnickiej, członek Stowarzyszenia Kanonistów Polskich.

Śp. Ks. prałat Krystian Hyla (1943-2021)

2022-06-10T12:12:43+02:00

Trwające ponad pół wieku kapłaństwo śp. ks. prał. Krystiana Antoniego Hyli, członka Stowarzyszenia Kanonistów Polskich, było nieustannym powstawaniem, oczyszczaniem się przez cierpienie z ludzkich słabości z pomocą Bożej łaski, aby móc dalej wytrwale iść za Najwyższym Kapłanem Jezusem Chrystusem i dochować Mu wierności do końca: na modlitwie w Ogrójcu, potem na Jego Drodze Krzyżowej i Golgocie, z Nim cierpieć i umierać, aby z Nim także mieć udział w Zmartwychwstaniu.

Śp. Ks. prof. dr hab. Edward Górecki (1930-2021)

2022-06-10T12:14:31+02:00

W ostatnich latach odeszło do Pana wielu wybitnych kanonistów, którzy stanowili osobiście a teraz przez swoje opracowania nadal stanowią o sile i znaczeniu polskiej kanonistyki. Środowisko Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu pożegnało osobę ks. prof. dr hab. Edwarda Góreckiego, który przez dziesięciolecia pracował naukowo i dydaktycznie stanowiąc wyjątkową osobliwość wrocławskiego krajobrazu. Nie tylko dla środowiska polskich kanonistów Wrocław kojarzył się z Jego osobą jako nauczyciela, promotora prac z zakresu prawa kanonicznego, cenionego recenzenta i ważnego członka Stowarzyszenia tak Kanonistów Polskich jak i gremium międzynarodowego w tym zakresie.

Wpływ Lex propria Najwyższego Trybunału Sygnatury Apostolskiej na zakres obowiązywania zasady kontradyktoryjności w procesie sporno-administracyjnym

2022-06-15T16:31:50+02:00

Artykuł porusza problematykę wpływu listu apostolskiego motu proprio Antiqua ordinatione papieża Benedykta XVI na zakres obowiązywania zasady kontradyktoryjności w procesie sporno-administracyjnym przed Najwyższym Trybunałem Sygnatury Apostolskiej. W tym kontekście rozważania dotyczą zmian, jakie reforma papieża Benedykta XVI wprowadziła w zakresie minimalnych warunków kontradyktoryjności postępowania w analizowanym procesie kanonicznym w odniesieniu do jego elementów dotyczących skargi jako impulsu procesowego, oznaczenia przedmiotu procesu, stron sporu i podmiotu uprawnionego do jego rozstrzygnięcia, równouprawnienia stron procesowych, minimum dyspozycyjności stron, organu procesowego wyposażonego w atrybuty niezawisłości i bezstronności. W konkluzji należy stwierdzić, iż reforma papieża Benedykta XVI z 2008 r. miała istotny wpływ na zakres obowiązywania zasady kontradyktoryjności w procesie sporno-administracyjnym przed Najwyższym Trybunałem Sygnatury Apostolskiej.

Profesor Udalryk Heyzmann: zapomniany polski XIX-wieczny kanonista

2022-06-15T16:31:45+02:00

W artykule przedstawiona została postać żyjącego w latach 1835-1918 polskiego XIX-wiecznego kanonisty, uczonego, profesora prawa Udalryka Heyzmanna. Kierującego przez okres ponad ćwierćwiecza Katedrą Prawa Kościelnego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, pełniącego m.in. funkcję rektora tegoż Uniwersytetu w latach 1883-1884. Omówione zostały również w sposób syntetyczny najważniejsze publikacje składające się na jego dorobek naukowy, obejmujący takie obszary jak: historia polskiego i powszechnego prawa kościelnego, historia kanonistyki, świeckie i konfesyjne prawo małżeńskie, prawo wyznaniowe i konkordatowe. Autor artykułu stawia tezę, iż nie sposób przedstawić i zrozumieć historii rozwoju polskiej kanonistyki XIX-tego i XX-tego wieku, w tym dorobku i dokonań tak wybitnych uczonych tego okresu jak A.Z. Helcel, W. Abraham i B. Ulanowski bez odniesienia tj. bez odpowiedniego uwzględnienia osoby, jak i dorobku naukowego U. Heyzmanna.

Kontrowersje judykaturalne wokół znaczenia terminu niedojrzałość noogenna

2022-06-15T16:31:39+02:00

Przedmiotem uwagi Autora w zaprezentowanym opracowaniu stała się kwestia znaczenia nowego terminu niedojrzałość noogenna, które pojawiło się w niepublikowanych kilku nowszych wyrokach rotalnych. Po przebadaniu siedmiu orzeczeń rotalnych wskazał, iż w obecnie w judykaturze rotalnej nie ma ono jeszcze trwalej konsystencji. Wykazał, iż na obecnym stanie wiedzy odnosi się je do systemu wartości; poza tym, według audytoró1)w (Erlebach) niedojrzałość ta nie ma charakteru autonomicznego, gdyż uznaje się ją za postać niedojrzałości psychoafektywnej.

Zdaniem Autora istniejące trudności w określeniu znaczenia tego terminu w głównej mierze wiążą się z recepcją myśli V. Frankla w obszar kanonicznego prawa małżeńskiego. W jego opinii proces ten nie został jeszcze zakończony, ponieważ piętrzące się trudności wiążą się z wypracowaniem kanonicznej koncepcji niedojrzałości noogennej.

Wykluczenie bonum prolis w najnowszym orzecznictwie Roty Rzymskiej

2022-06-15T16:31:37+02:00

Stwierdzenie kan. 1055 § 1 KPK/83, iż małżeństwo z natury swojej jest skierowane m.in. ku zrodzeniu potomstwa oznacza, że nupturienci są związani poważnym obowiązkiem wobec społeczeństwa do zachowania istoty i natury tego związku. Nic też dziwnego, że wzajemne przekazanie i przyjęcie dokonujące się między małżonkami implikuje podejmowanie przez nich aktów skierowanych ku prokreacji. Jakkolwiek ordinatio ad prolem należy do istoty małżeństwa (jest istotnym elementem małżeństwa), to jednak nieosiągnięcie tego celu w małżeństwie nie czyni go nieważnym ani też nie zawiesza jego ważności do momentu poczęcia dziecka. Nie można bowiem mówić o prawie do dziecka (ius in prolem), lecz jedynie o prawie do aktów otwartych na poczęcie dziecka (ius ad actus per se aptos ad prolis generationem).

Konsekwencją naturalnego ukierunkowania małżeństwa ku zrodzeniu potomstwa jest nieważność tego związku w przypadku wykluczenia przez jedną ze stron – pozytywnym aktem woli – ordinatio ad prolem (kan. 1101 § 2 KPK/83); nieważność ta pochodzi prawa naturalnego.

Nawiązując do najnowszego orzecznictwa Roty Rzymskiej, Autor omawia kolejno: treść prawną pojęcia bonum prolis, pozytywny akt woli wykluczającej bonum prolis, formy i sposoby dokonania takiego wykluczenia, rozróżnienie pomiędzy wykluczeniem samego prawa (ipsum ius) do aktów małżeńskich otwartych na prokreację a wykluczeniem korzystania z tego prawa (usus iuris) oraz sposób dowodzenia wykluczenia bonum prolis.

Analiza współczesnego orzecznictwa Roty Rzymskiej wskazuje, że sprawy prowadzone z tytułu wykluczenia bonum prolis wymagają zarówno dobrej znajomości zasad i domniemań wypracowanych przez ten Trybunał, jak i szczególnej wnikliwości sędziego.

Zasada kolegialności a zasada synodalności w Kościele

2022-06-15T16:31:34+02:00

Podejmując próbę analizy i opisu zasad kolegialności i synodalności w Kościele, w przyjętej formule, pod tytułem: „Zasada kolegialności a zasada synodalności w Kościele”, należy przede wszystkim stwierdzić, iż obie zasady należą do zespołu elementów konstytutywnych Kościoła. Obie wszakże, nie będąc (w sensie klasycznym) częściami Kościoła, jak to jest w przypadku określonego urzędu czy stanu, na przykład władzy prymatu, prezbiteratu, stanu wiernych świeckich czy instytutów życia konsekrowanego, stanowią one swego rodzaju atrybuty jego istnienia i aktywności. Innymi słowy: obecne są i przejawiają się w całokształcie misyjnej działalności Kościoła.

Celem niniejszego opracowania jest ukazanie i wykazanie wzajemnych odniesień obu zasad, mających w stosunku do siebie charakter składników korelatywnych, wynikających z natury świętej władzy potestatis sacrae w Kościele, który też par excellence ma służyć doskonaleniu się wspólnoty Kościoła w dziele realizacji jego posłannictwa.

Prawo podejrzanego i oskarżonego do obrony w sprawach o wykorzystanie seksualne małoletniego lub osoby używającej rozumu w ograniczonym zakresie

2022-06-15T16:31:31+02:00

Celem artykułu jest analiza procesowej pozycji podejrzanego i oskarżonego w sprawie przestępstwa wykorzystania seksualnego małoletniego lub osoby używającej rozumu w ograniczonym zakresie. Przyznane prawa i nałożone na te podmioty obowiązki w obecnym prawodawstwie kościelnym wymagają rozważań w kontekście obowiązującej zasady prawa do obrony, oceniając przy tym ich skuteczność prawną. Podsumowaniem pracy są wnioski dotyczące obecnych przepisów kościelnych regulujących te kwestie oraz propozycje dokonania w nich stosownych zmian.

Rady ewangeliczne w procesie formacji do stanu duchownego

2022-06-15T16:31:29+02:00

Rady ewangeliczne są zaleceniami Boga zawartymi w Ewangelii, nie obowiązującymi pod grzechem w przeciwieństwie do przykazań Bożych. W procesie formacji do stanu duchownego w ramach formacji ludzkiej rady ewangeliczne pełnią niezwykle doniosłą rolę. Kandydat do kapłaństwa ma poznać nie tylko w teorii jak wygląda czystość, ubóstwo oraz posłuszeństwo, ale wcielić te rady w swoje przyszłe życie kapłańskie. Rolą seminarium jest takie uformowanie kandydata do kapłaństwa, aby był on gotowy do podjęcia życia w celibacie, posłuszeństwa wobec własnego ordynariusza oraz był wolny od rzeczy materialnych.

Obowiązki i uprawnienia ordynariusza podczas dochodzenia wstępnego w procesie karnym. Zarys problematyki

2022-06-15T16:31:26+02:00

Dochodzenie wstępne w kanonicznym procesie karnym jest przygotowaniem do ewentualnego wszczęcia tegoż. Ordynariusz otrzymujący wiadomość o popełnieniu przestępstwa winien sam lub przez delegowaną przez siebie osobę zebrać dane potrzebne do gruntownego zbadania tego doniesienia oraz ocenić prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa. Podczas prowadzenia takiego dochodzenia ma ściśle określone obowiązki i uprawnienia. One właśnie stały się przedmiotem badań w niniejszym opracowaniu. Nie jest ono jednak wyczerpujące, gdyż ta materia jest bardzo bogata, potrzebuje zatem dogłębnego opracowania, nawet w postaci monografii. Nadto zakres badawczy rozważań został zawężony do przypadku doniesienia o popełnieniu przestępstwa przez duchownego przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą małoletnią.

Pojęcie „konsekracji” w ruchach kościelnych

2022-06-15T16:31:23+02:00

Artykuł ten jest próbą pogłębienia wiedzy o konsekracji jako istotnym elemencie życia chrześcijańskiego. Kościół zna konsekrację opartą na sakramentach, które są boskimi czynami, którymi Chrystus przez Ducha Świętego uświęca wiernych. Jest to konsekracja rygorystyczna, ponieważ jest to wolne działanie Boga, który nas odradza i odnawia. Konsekracja przez profesję rad ewangelicznych nie jest oparta na sakramencie, ale jest szczególnym powołaniem, które zakłada wezwanie Boga, który zaprasza do całkowitej przynależności do Niego. Instytuty życia konsekrowanego są konkretnymi formami historycznymi i instytucjonalnymi, za pomocą których system prawny Kościoła aprobuje, uznaje i popiera formę życia konsekrowanego przez profesję rad ewangelicznych. Życie konsekrowane jednak nie wyczerpuje się w dotychczas uznanych instytutach, ale ma wiele innych form, które pozostają szczególnie w sferze prywatnej i publicznej, jeszcze nie uznanej przez Kościół.

Tajemnica duszpasterska

2022-06-15T16:31:20+02:00

Prawo do prywatności jest prawem chronionym przez większość współczesnych systemów prawnych, również przez prawodawcę kościelnego. To prawo do poszanowania intymności, w tym intymności praktyk religijnych, doznaje najszerszej ochrony w odniesieniu do sakramentu spowiedzi. Ale spowiedź nie jest jedyną formą kontaktów o charakterze duchowym, podczas której umożliwia się innym poznanie treści o charakterze wrażliwym. Zarówno rozmowa duszpasterska, wizyta kolędowa czy procesy małżeńskie toczące się w trybunałach kościelnych, są źródłem wielu informacji dotyczących życia prywatnego obcych osób. Rodzi się zatem pytanie, czy prawo kanoniczne oraz prawo polskie, oprócz tajemnicy spowiedzi, rozpoznaje również „tajemnicę”, która będzie obejmowała informacje pozyskane przy okazji innych posług duszpasterskich, a którą można by określić – na wzór istniejących tajemnic zawodowych – „tajemnicą duszpasterską”? Czy tak rozumiana tajemnica będzie podlegała ochronie prawa polskiego? Artykuł podejmuje te kwestie, próbując wskazać podstawę prawną tajemnicy duszpasterskiej, określić jej zakres podmiotowy i przedmiotowy oraz ukazać ją na tle prawa polskiego.

Chrzest dziecka przy zgodzie tylko jednego rodzica

2022-06-15T16:31:17+02:00

Artykuł jest analizą prawną problemu chrztu św. dziecka w przypadku, kiedy wyraża zgodę tylko jeden rodzic, a drugi wyraźnie się temu sprzeciwia. Ze względu na specyfikę problemu przeanalizowano przepisy prawa dwóch porządków prawnych: prawa kanonicznego oraz polskiego prawa państwowego. W ten sposób można było wykazać autonomię Kościoła katolickiego w sprawach duchowych, a w konsekwencji autonomię prawa kanonicznego w stanowieniu prawa co do sakramentów. Taką autonomię potwierdzają źródła prawa państwowego: Konkordat między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską oraz ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego. W praktyce autonomia ta jest szanowana, co można określić na podstawie orzecznictwa polskich sądów.