Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich

Sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej zorganizowanej przez Stowarzyszenie Kanonistów Polskich, Kraków, 5-7 września 2022 roku

Maciej Andrzejewski — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

W dniach 5-7 września 2022 r. w królewskim i papieskim mieście Krakowie odbyła się doroczna, Ogólnopolska Konferencja Naukowa zorganizowana przez Stowarzyszenie Kanonistów Polskich. Współorganizatorami tegorocznej Konferencji byli również: Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy w Krakowie, Sąd Metropolitalny Archidiecezji Krakowskiej, Wydział Nauk Prawnych Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II oraz Katedra Kościelnego Prawa Publicznego i Konstytucyjnego KUL. Miejscem obrad uczyniono aulę Instytutu Teologicznego Zgromadzenia Księży Misjonarzy. Miejsce to zostało wybrane nieprzypadkowo, ponieważ jednym z wykładowców Instytutu Teologicznego był wybitny polski kanonista ks. Franciszek Bączkowicz, profesor teologii moralnej i prawa kanonicznego, autor cenionego podręcznika (Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa), którego setna rocznica śmierci przypadać będzie w 2023 r. Wybór miejsca był zatem wyrazem uznania całego polskiego środowiska kanonistów dla zasług ks. Bączkowicza w rozwój nauki prawa kanonicznego w Polsce, a w szczególności za wkład w uzyskanie przez Seminarium na Stradomiu praw państwowych i przekształcenie go w 1910 r. w Instytut Teologiczny.

Sprawozdanie z Walnego Zebrania Stowarzyszenia Kanonistów Polskich, Kraków, 6 września 2022 r.

Paweł Lewandowski — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Dnia 6 września 2022 r. w Instytucie Teologicznym XX. Misjonarzy w Krakowie odbyło się Walne Zebranie Stowarzyszenia Kanonistów Polskich podczas Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pod patronatem Jego Ekscelencji Arcybiskupa Marka Jędraszewskiego, Metropolity Krakowskiego.

Analiza kanonicznego procesu karnego z perspektywy minimalnych warunków zasady kontradyktoryjności

Maciej Andrzejewski — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Artykuł porusza problematykę zakresu obowiązywania zasady kontradyktoryjności w kanonicznym procesie karnym. W tym kontekście rozważania dotyczą minimalnych warunków kontradyktoryjności postępowania w analizowanym procesie kanonicznym w odniesieniu do jego elementów, tj. skarga jako impulsu procesowy, oznaczenie przedmiotu procesu, strony sporu i podmiot uprawniony do jego rozstrzygnięcia, równouprawnienie stron procesowych, minimum dyspozycyjności stron, organ procesowy wyposażony w atrybuty niezawisłości i bezstronności. W konkluzji należy stwierdzić, iż kanoniczny proces karno-sądowego spełnia zasadniczo minimalne warunki obowiązywania zasady kontradyktoryjności.

Rozwój kompetencji Prymasa Polski i Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski

Paweł Banduła — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Prawa i przywileje prymasów Polski były ogromne. Prymasi Polski dokonywali koronacji królów Polski, błogosławili małżeństwa królewskie, przewodniczyli obrzędom pogrzebowym królów polskich. Byli pierwszymi senatorami królestwa, w trakcie nieobecności króla byli jego namiestnikiem i pełnili funkcję interrexa. Posiadali prawo do zwoływania sejmu, rad senatu oraz pospolitego ruszenia, zasiadali w organach rządowych, mieli procedencję przed królewiczami i książętami, zasiadali przed kardynałami, posiadali tytuł książęcy, herb oraz nosili szatę purpurową. Przełom w hierarchii nastąpił wraz nowym ustawodawstwem Kościoła powszechnego. Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. w kan. 438 wprost reguluje, że oprócz prerogatywy honoru, prymas nie ma już żadnej władzy rządzenia, chyba że w odniesieniu do niektórych z nich stwierdzałoby się co innego na mocy przywileju apostolskiego albo zatwierdzonego zwyczaju, zaś w kan. 452 nakazuje wybrać przewodniczącego konferencji biskupów. Obecnie prymas Polski jest tytułem honorowym przysługującym arcybiskupom metropolitom gnieźnieńskim. Przywilejami wnikającymi z funkcji prymasa są: precedencja podczas uroczystości liturgicznych, stałe miejsce w Radzie Stałej Konferencji Episkopatu Polski, prawo do noszenia purpury oraz posiadania w herbie 30 chwostów.

Papieski indult i kult św. Brunona Kartuza a jego Żywot autorstwa François Du Puy

Wiktor Dziemski — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Artykuł ten podejmuje zagadnienie kultu świętego Brunona, założyciela Zakonu Kartuzów. W dotychczasowej literaturze naukowej brakowało dotąd przedstawienia tej kwestii z perspektywy prawa kanonicznego, co powodowało liczne niejasności i błędy terminologiczne. Ta sytuacja związana była również z rozwojem kultu tego świętego. Na jego publiczne sprawowanie zgodę wyraził dopiero papież Leon X w 1514 r., kiedy to pozwolił odprawiać oficjum ku czci św. Brunona w obrębie zakonu. Artykuł przedstawia także związki tego papieskiego indultu z żywotem św. Brunona napisanym przez generała zakonu François Du Puy.

Konstrukcja kan. 15 § 2 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 roku oraz jej implikacje

Ginter Dzierżon — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

W zaprezentowanym artykule Autor podjął analizę kan. 15 § 2 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. pod kątem jego konstrukcji i jej ratio legis. Wykazał, iż zasady ujęte w pierwszej części zdania regulacji mają charakter zasad ogólnych. W jego opinii przyjęcie takiego rozwiązania wynika z faktu, iż przesłanki ujęte w zapisie odnoszą się do ustaw nakazujących lub zakazujących, które w aspekcie nieważności aktu mają charakter mniej radykalny aniżeli ustawy unieważniające lub uniezdalniające (kan. 10), do których prawodawca odniósł się w kan. 15 § 1. Ponadto dowiódł, analizując regulacje występujące poza pierwszą księgą Kodeksu Prawa Kanonicznego, a także dorobek doktryny, iż w relacji do obszaru określonego w kan. 15 § 2 w kanonicznym porządku prawnym funkcjonują jeszcze zasady uprzednie, wynikające z założeń systemowych oraz generalnej teorii aktu prawnego skutkujące tym, iż w pewnych uwarunkowaniach zasady ogólne nie obowiązują.

Zdaniem Autora, wprowadzenie domniemania iuris tantum w drugiej części zdania kan. 15 § 2 wynikało z faktu, iż fakt cudzy nienotoryjny nie charakteryzuje się taką oczywistością jak fakt własny czy fakt cudzy notoryjny.

Problematyka współdziałania między Państwem i Kościołem w zakresie prawa procesowego w świetle art. 1 i 5 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską

Rafał Kamiński — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Zasada współdziałania Kościoła i Państwa została w jednoznaczny sposób wysłowiona w art. 1 Konkordatu między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską z 1993 r. Jednocześnie współdziałanie, które może obejmować swym zakresem różne dziedziny, musi odbywać się w poszanowaniu zasady autonomii i niezależności każdej ze stron umowy międzynarodowej we własnym zakresie.

Kościół katolicki w art. 5 Konkordatu uzyskał od Państwa zapewnienie swobodnego wykonywania swojej jurysdykcji, włącznie z autonomią kościelnego sądownictwa, zwłaszcza w sprawach małżeńskich (por. art. 10 ust. 3-4 Konkordatu). Wynika to z nadrzędnej zasady poszanowania wolności religijnej, zapisanej w Konstytucji RP z 1997 r.

Jednym z obszarów współdziałania Kościoła i Państwa może być prawo procesowe. Złożona problematyka musi uwzględniać normy dwóch odrębnych porządków prawnych – państwowego i kościelnego. Problematykę tę należy zatem rozważać zarówno mając na uwadze normy prawa polskiego, a szczególnie Konkordat między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską, jak również normy kanoniczne, jako prawo wewnętrzne Kościoła katolickiego.

Autor artykułu ukazuje problematykę współdziałania Państwa i Kościoła w zakresie prawa procesowego, ograniczając się do procesowego prawa małżeńskiego i procesowego prawa karnego, które stosowane jest w sądownictwie kościelnym, a które nie może być aplikowane w całkowitym oderwaniu od ustawodawstwa państwowego.

Na bazie poszczególnych przepisów polskich i kościelnych dotyczących Kościoła rzymskokatolickiego, a także orzecznictwa i stosowanej praktyki, ukazane zostały obowiązki i prawa, jakie wynikają z norm prawnych, ale także wątpliwości i trudności wynikające z odmiennych założeń dwóch porządków prawnych.

Sprawiedliwie i godziwe przyjmowanie ofiar mszalnych

Paweł Kasperowicz — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

W opracowaniu zwarto treści współczesnej doktryny kanonistycznej na temat zwyczaju przyjmowania przez kapłanów ofiar mszalnych. Tekst nie stanowi jednak wyczerpującej syntezy tego złożonego zagadnienia, ponieważ założeniem Autora było podjęcie przyczynkowej próby określenia przejrzystych zasad zachowania sprawiedliwości i godziwości tych czynności. Trudno określić podjętą tematykę jako swego rodzaju temat „tabu”, gdyż czynność składania ofiar na okoliczność składania prośby o sprawowanie Mszy św. w określonej przez darczyńcę intencji stanowi codzienność życia Kościoła, jednakże wydaje się, że wymiar zachowania przy tym pewnych ogólnych zasad, którymi cechuje się dyscyplina prawa kanonicznego jest szczególnie aktualne i istotne w tym zakresie.

Zasady współdziałania Państwa z Kościołem na rzecz formacji do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny

Józef Krzywda — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Temat w brzmieniu: Zasady współdziałania Państwa z Kościołem na rzecz formacji do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny wydaje się – na pierwszy rzut oka – tematem co najmniej „roszczeniowym”. Autor wychodzi wszakże z założenia, iż współdziałanie, jakie powinno występować między obu podmiotami władzy na rzecz dobra rodziny może w pewnych obszarach mieć charakter bezpośredniego, w innych, pośredniego współdziałania. Otóż pośrednie współdziałanie Państwa z Kościołem na rzecz formacji do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, winno znaleźć odpowiedni wymiar i swoje właściwe miejsce. Kwestie te stały się przedmiotem refleksji części 3 artykułu, w punkcie sygnowanym 3.2. pod tytułem: Obowiązek współdziałania Państwa z Kościołem na rzecz formacji do życia w małżeństwie i rodzinie. Natomiast dwa poprzednie części: 1. Relektura genezy instytucji małżeństwa i rodziny oraz 2. Potrzeba wzmacniania świadomości wartości małżeństwa i rodziny, mają na celu podkreślenie szczególnej roli Kościoła i Państwa w promocji małżeństwa i rodziny w świetle wymagań stawianych małżeństwu i rodzinie, zgodnie z nauką Kościoła oraz w świetle zasad prawa kościelnego i państwowego.

Ciąża przedmiotem podstępu (kan. 1098 KPK) w pozwach przyjętych przez Sąd Metropolitalny w Lublinie

Przemysław Lemieszek — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Dodanie nowego tytułu nieważności małżeństwa do nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. oraz umieszczenie go w Kodeksie Kanonów Kościołów Wschodnich wskazuje na rozwój prawa kanoniczego w myśl zasady ius sequitur vitam. Ustawodawca jasno wskazuje na elementy nowej figury prawnej: intencję i cel sprawcy podstępu; ofiarę; błąd, który jest skutkiem działania podstępnego; przedmiot podstępu. Ujęcie w prawie kanonicznym machinacji działania, która ma na celu uzyskanie zgody małżeńskiej wynika z ochrony osoby poszkodowanej, która została oszukana odnośnie do istotnego przymiotu drugiej strony umowy małżeńskiej.

Sędzia, na podstawie pozwu, może wszcząć postępowanie sądowe, które ma na celu odnalezienie prawdy na temat ważnego zawarcia konkretnego małżeństwa. Pozew jest prośbą skierowaną do sądu, w której strona powodowa podaje fakty, na podstawie których ustalana jest formuła wątpliwości procesowej. Przeanalizowane pozwy pochodzą z archiwum Sądu Metropolitalnego w Lublinie. Dotyczą one spraw, w których przedmiotem podstępnego działania była ciąża. Należy zaznaczyć, że taki podstęp, dokonany zwykle przez kobietę, może dotyczyć bądź wprowadzenia w błąd odnośnie do samego faktu ciąży, bądź wprowadzenia w błąd odnoście do ojcostwa dziecka.

Poważny brak rozeznania oceniającego w doktrynie i orzecznictwie

Grzegorz Leszczyński — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Rozeznanie oceniające można zdefiniować jako poziom dojrzałości wolnego i rozumnego człowieka zdolnego zarządzać sobą i swoim działaniem proporcjonalny do przedmiotu zgody małżeńskiej, dzięki któremu mężczyzna i kobieta ustanawiają między sobą wspólnotę, do której mają prawo i są sobie wzajemnie dłużni. Bez tego stopnia władzy nad sobą podmiot nie jest zdolny, w sposób wywołujący skutki prawne, przekazać praw małżeńskich do siebie ani przyjąć obowiązków. Niniejszy artykuł jest próbą odpowiedzi na podstawowe pytanie: czy poważny brak rozeznania musi wynikać z jakiejś anomalii psychicznej i czy zawsze musi odnosić się do praw i obowiązkow małżeńskich? W moim przekonaniu nie można mówić o poważnym braku rozeznania jako tytule nieważności małżeństwa, gdy spełniony jest jedynie jeden z wyżej wskazych warunków, czyli wówczas gdy istnieje anomalia psychiczna, ale nie ma odniesienia do konkretnych praw i obowiązkow małżeńskich, albo gdy jest owo odniesienie w kontekście zdolnolności krytycznej i wolności wewnętrzej, ale nie ma stwierdzenia istnienia jakiejś anomalii psychicznej, gdyż zarówno doktryna, jak i orzecznictwo wyraźnie wskazuje na konieczność zaistnienia obydwu kryteriów.

Przestępstwo niewykonania wyroku lub dekretu karnego (kan. 1371 § 5 KPK)

Piotr Majer — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Artykuł zawiera omówienie przestępstwa niewykonania wyroku lub dekretu karnego. Jest to nowe przestępstwo określone w Kodeksie Prawa Kanonicznego podczas ostatniej nowelizacji kanonicznego prawa karnego na mocy konstytucji apostolskiej Pascite gregem Dei z 23 maja 2021 r. Pojawienie się przepisu kan. 1371 § 5 jest owocem negatywnych doświadczeń ostatnich lat zwłaszcza w odniesieniu do wykorzystywania seksualnego małoletnich przez osoby duchowne. Podmiotem czynnym przestępstwa jest przełożony kościelny zobowiązany do skutecznego wprowadzenia w życie wyroku lub dekretu karnego i realizacji zawartych w nich nakazów i zakazów względem skazanego. Pojęcie wykonania wyroku lub dekretu karnego jest jednak niejasne. Niektórzy przedstawiciele doktryny kwestionują wręcz taką potrzebę, uznając, iż kara jest skuteczna sama w sobie, bez potrzeby jej dodatkowego „wykonania”. To, w świetle kan. 18, może utrudnić egzekwowanie nowego przepisu.

Problem chrztu dziecka w sytuacji, gdy jedno z małżonków (rodziców) wyraża sprzeciw

Marta Mucha — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Sprzeciw jednego z rodziców wobec chrztu dziecka to specyficzna sytuacja, w której konflikt wewnątrz rodziny dotyczy przestrzeni charakterystycznej dla misji Kościoła. Wymaga zatem głębszej analizy nauczania Kościoła i powiązania ze sobą kilku zagadnień.

Autorka przedstawia normy prawne dotyczące udzielenia chrztu z perspektywy troski Kościoła o warunki korzystne dla wzrostu sakramentalnej łaski w życiu ochrzczonego. Chrzest jako brama sakramentów włącza człowieka w zbawcze dzieło Chrystusa i daje mu w Kościele dostęp do pełni środków zbawienia. Sprawowanie chrztu oznacza akceptację jego celowości, przyzwolenie na ukierunkowanie ochrzczonego ku pełni życia wiarą. Takie podejście uzasadnia konieczność zaangażowania duszpasterzy oraz wymagania stawiane kandydatom do chrztu, którzy ukończyli siódmy rok życia, a także rodzicom proszącym o chrzest dla swoich dzieci.

W związku z sytuacją sporu dotyczącego przekonań rodziców autorka nawiązuje do przepisów dotyczących katolickiego wychowania potomstwa w małżeństwach mieszanych. Normy te określając obowiązki strony katolickiej pozostawiają miejsce na dialog ze współmałżonkiem. Prezentuje również kondycję człowieka, który – choć nie jest ochrzczony – może otworzyć się na zbawcze działanie Boga.

Wreszcie podejmuje się ujęcia tematu z perspektywy dziecka. Jego relacje z rodzicami odzwierciedlają się w sposobie budowania więzi z Bogiem. Zakłócenia w tych odniesieniach mogą mieć wpływ zarówno na psychiczną kondycję dziecka, jak i na dojrzałość jego wiary w dalszych latach. Dlatego w przypadku poważnego konfliktu wypływającego z różnic światopoglądowych zasadnym wydaje się zasugerowanie stronie wierzącej odłożenia chrztu do czasu poprawy sytuacji lub zapisania dziecka do katechumenatu około wieku rozeznania. Konieczne jest także zaproponowanie jej odpowiedniej pomocy duszpasterskiej. Pogłębienie wiary rodzica wpływa korzystnie także na postawę dziecka.

Dysymulacja czy zaniedbanie – o zaniechaniu reakcji władzy kościelnej na bezprawie

Mateusz Przytulski — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Autor niniejszego opracowania podjął się przedstawienia różnicy pomiędzy dysymulacją a zaniedbaniem w kontekście zaniechania reakcji przełożonego kościelnego na złamanie prawa. Na podstawie dostępnych opracowań przedstawił instytucję dysymulacji. Aby jak najwyraźniej ukazać istotę działania tej instytucji kanonicznej odniósł się do generalnej teorii aktu prawnego. Wskazał, że dysymulacja nie jest związana z istotową częścią aktu, który podlega dysymulacji, lecz opiera się na przypadłościowej części tego aktu, czyli na okolicznościach. Przedstawiając generalne założenia dysymulacji wykazał, w jaki sposób odróżnić ją od zaniedbania. To może pozwolić na określenie, czy przełożony kościelny ponosi odpowiedzialność prawną i moralną za zaniechanie działania przeciw złamaniu prawa.

Instytucja wyłączenia sędziego gwarantem bezstronności sądu kościelnego

Adrian Redzynia — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Artykuł porusza problematykę instytucji wyłączenia sędziego związanej z zasadą niezawisłości sędziego kościelnego w sprawowaniu bezstronnego wymiaru sprawiedliwości. W pierwszym punkcie zwrócono uwagę na przyczyny wyłączenia sędziego, dochodząc do wniosku, że wyłączeniu podlega sędzia, wobec którego zachodzi uzasadnione podejrzenie stronniczości. W kolejnym punkcie omówiono procedurę wyłączenia sędziego od orzekania w procesie, ze szczególnym uwzględnieniem organu kompetentnego do rozstrzygnięcia sprawy wpadkowej o wyłączenie sędziego. W ostatnim punkcie zostały przywołane skutki uwzględnienia wniosku o wyłączenie sędziego, którymi są: po pierwsze, zmiana osoby sędziego, a nie stopnia postępowania; po drugie, ważność czynności procesowych dokonanych przed i po złożeniu wniosku o wyłączenie. Autor w kilku miejscach opracowania stawia pytania oraz proponuje doprecyzowanie przez ustawodawcę niektórych kwestii w przedmiocie instytucji wyłączenia sędziego. W konkluzji należy stwierdzić, że instytucja wyłączenia sędziego stanowi fundament i gwarancję rzetelnego oraz bezstronnego procesu kościelnego.

Oświadczenie woli w celu wspólnego pożycia w małżeństwie w epoce ponowoczesnej

Stanisław Stadniczeńko — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Autor wskazuje, że czasy współczesne, czyli tak zwana era ponowoczesna charakteryzuje się wyraźnym wzrostem niepewności wzoru zachowania, poczuciem chwiejności między dobrem i złem, poczuciem daremności wysiłków w opanowaniu chaosu. Osoba uwikłana coraz silniej w skomplikowany układ powiązań społecznych, coraz silniej od tych powiązań uzależniona, coraz częściej będzie narażona na to, że jej jakiekolwiek przejawy autonomii z jej strony będą zawsze miały pewien refleks na sytuację innych uczestników. W sieci władzy jakiej się poddała sprawuje nad nią władzę wpływając na jej umysł przede wszystkim, choć nie wyłącznie, za pomocą multimedialnych sieci komunikacji masowej. To prezentowane pojęcia odpowiednio dobrane i zhierarchizowane nie tylko stanowią niezbędny środek wyrazu, lecz warunkują wstępnie, stojący u podstaw światopoglądu tak zwany obraz świata. Uzależnienie od sieci wyklucza swobodę myśli, ocen, opinii, nie pozwalając na weryfikację informacji uzyskanych w sieci. Technologia zmierza więc do coraz większego kontrolowania ludzkich myśli, poglądów, postaw, ocen wpływając na ich urzeczywistnianie, tworząc model nowego człowieka. To one kształtują prywatne światopoglądy poszczególnych ludzi. Tak więc źródłem władzy jest konstruowanie znaczeń w ludzkich umysłach. Sposób myślenia jednostkowych osób decyduje o losie instytucji, norm i wartości wokół których zorganizowane są społeczeństwa. Zauważyć należy, iż emocje zdominowały rozum a nawet intelekt. Społeczeństwo usieciowione w tym jednostkowe osoby nie potrafią już składać świadomego i swobodnego oświadczenia woli, bowiem podlegają i ulegają wpływom świata oglądu, który prezentowany jest przez sieć. Składa więc oświadczenie woli pod wpływem błędu co do otaczającej go rzeczywistości. W życiu społecznym widoczna jest atrofia woli, a wraz z nią odpowiedzialność za siebie, za innych, która może być ujmowana jako pochodna socjalizacji społeczeństwa ponowoczesnego, m.in. narcyzm, pogoń za ciągłą stymulacją, konsumpcja, kult młodzieńczej niedojrzałości, hedonizm, wydłużający się okres zależności dzieci od nadopiekuńczych rodziców, która w konsekwencji prowadzi do kształtowania u nich osobowości niezdolnych do wysiłku, skupienia, trudów i wyrzeczeń, w celu realizacji aktów woli. Reguły moralne utraciły właściwy swój smak i sens, dobro utożsamiane jest z korzyścią a normy moralne z zasadami działania, których przestrzeganie przynosi jakiś pożytek. Ujawnia się poważny kryzys relacji międzyludzkich, relacje często są pozbawione pozytywnych emocji, związków uczuciowych, więzi, konsekwencji i odpowiedzialności. Temu zjawisku należy położyć kres, ale najpierw trzeba je dobrze zrozumieć.

Działalność gospodarcza w Kościele – aspekt karny. Uwagi na tle nowelizacji kan. 1376 KPK

Lucjan Świto — Wed, 31 May 2023 00:00:00 +0200

Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. nie zawiera żadnych norm, które by działalność gospodarczą kościelnych osób prawnych regulowały. Nie oznacza to jednak, że prawo kanoniczne w tej kwestii pozostaje obojętne. Troska ustawodawcy kościelnego o nadzór działalności gospodarczej wyraża się bowiem regulacją dość rozbudowanego sposobu zarządu dobrami kościelnymi, w tym jej szczególnym aktem – alienacją majątku, a także określeniem sankcji karnych za naruszenie obowiązujących w tej materii reguł.

Obowiązująca do tej pory norma karna kanonu 1377, penalizująca alienację dóbr kościelnych bez przepisanego prawem zezwolenia, została znacząco rozbudowana. Papież Franciszek reformując Księgę VI Kodeksu Prawa Kanonicznego poszerzył zakres i zasady odpowiedzialności karnej za nadużycia gospodarcze redagując na nowo kan. 1376. Norma tego przepisu penalizuje przestępstwo sprzeniewierzenia lub utrudnienia osiągnięcia korzyści z dóbr kościelnych (którego nie było w dotychczasowym kodeksie) oraz przestępstwo bezprawnych czynności w zarządzie dobrami kościelnymi (które zostało znacząco rozbudowane). Artykuł podejmując refleksję nad aspektem karnym zarządu dobrami kościelnymi jest więc próbą odpowiedzi na pytania: Na czym polegają te przestępstwa? Jaki był zamysł ustawodawcy? Co jest istotą reformy prawa karnego dokonanej w omawianym zakresie?