https://doi.org/10.25312/2391-5137.17/2022_16lp

Lenka Ptak https://orcid.org/0000-0002-9691-3298 Uniwersytet Wrocławski

e-mail: lenka.ptak@uwr.edu.pl

Sandhi na granicy przyimka jednosylabowego z wygłosowym obstruentem i wyrazu z nagłosowym sonorantem (na materiale czeskiego korpusu języka mówionego Ortofon v2)

Streszczenie

Przedmiotem artykułu jest sandhi w języku czeskim, analiza zjawiska oparta na materiale wyekscerpowanym z czeskiego korpusu języka mówionego Ortofon v2. Norma literackiego języka czeskiego na granicy mię- dzywyrazowej dopuszcza wyłącznie realizację bezdźwięcznego wygłosowego obstruentu przed nagłosowym sonorantem. Inną sytuację obserwujemy na granicy przyimka jednosylabowego pierwotnego i wyrazu z na- głosowym sonorantem, gdzie norma czeskiego języka literackiego dopuszcza wyłącznie realizację dźwięczną obstruentu w wygłosie przyimka. Frekwencja realizacji bezdźwięcznej obstruentu wygłosowego przyimka jest rzadka, a realizacje takie odnotowuje się w wolniejszym tempie wypowiedzi, kiedy przyimek słabiej wiąże się z sąsiednim wyrazem albo też realizacje takie mogą być związane z lekceważeniem zasad ortoepicznych języka czeskiego.

Słowa kluczowe: współczesny język czeski, sandhi, korpus języka mówionego, badania fonetyczne

Wstęp

W artykule zostaną poddane analizie wybrane zjawiska fonetyczne dotyczące upodobnień na granicy między wyrazami – sandhi zewnętrzne z wykorzystaniem materiału językowego wyekscerpowanego z czeskiego korpusu języka mówionego Ortofon wersja 2. Definicję sandhi rozumianą jako alternacje dźwięcznych i bezdźwięcznych obstruentów na granicach

morfologicznych, uwarunkowanych kontekstem fonologicznym i/lub fonetycznym, czy też jako dystrybucja dźwięcznych i bezdźwięcznych obstruentów na granicach jednostek morfologicznych, uwarunkowana kontekstem fonologicznym i/lub fonetycznym, przyj- mujemy za Ireną Sawicką (2013: 15).

Zgodnie z normą literacką języka czeskiego na granicy wyrazowej połączenie bez pauzy jednorodnych obstruentów nie wywołuje żadnych zmian fonetycznych, jak w przy- kładach: typ písma [tɪp pi:sma], koráb doplul [kora:b doplul], způsob balení [spu:sob baleɲi:], vliv prostředí [vlɪf prostr̝̊ eɟi:] vést soubor [ve:st soʊ̯ bor], dotaz badatele [dotaz badatele]. W przypadku grup różnorodnych pod względem dźwięczności dochodzi do neutralizacji tej opozycji, podobnie jak wewnątrz wyrazów, na przykład: klub prohrál [klup prohra:l], výstup dat [vi:stub dat], způsob sazení [spu:sop sazeɲi:], převoz pytlů [pr̝̊ evos pɪtlu:], nález kostry [náles kostrɪ], rozkaz krále [roskas krále]. Inaczej przedstawiają się połączenia obstruentów dźwięcznych i bezdźwięcznych w wygłosie pierwszego wyrazu przed nagłosowym sonorantem l, r, m, n, ň, j, gdzie norma czeskiego języka literackiego dopuszcza na granicy międzywyrazowej wyłącznie bezdźwięczną realizację, na przykład: had leze [hat leze], pohyb rukou [pohɪp rukoʊ̯ ], kus masa [kus masa], léčit nemoci [le:tʃɪt nemo͡ tsɪ], důvod ničení [du:vod ɲɪ͡ tʃeɲi:], útok jednotky [u:tok jednotkɪ], vůbec nic [vu:be͡ ts ɲɪts ], nic moc [ɲɪts mots], tisíc mužů [cɪsi:ts muʒu:], moc rád [mots rát], víc lidí [vi:ts lɪɟi:], noc nespala [nots nespala] (zob. Pokorná, Vránová, 2007; Krčmová, 2008: 184–185; Palková, 2013: 94; Ptak, 2020: 155).

Rozdźwięk pomiędzy standardem języka czeskiego a regionalnymi odmianami języka

czeskiego, który można zaobserwować przede wszystkim na płaszczyźnie morfologicz- nej, znajduje odbicie również w płaszczyźnie dźwiękowej języka. Obok bezdźwięcznej realizacji obstruentów w wygłosie pierwszego wyrazu przed nagłosowym sonorantem na granicy międzywyrazowej rejestruje się wymówienia z udźwięczniającą spółgłoską. Wahania wymowy dotyczą realizacji obstruentów dźwięcznych i bezdźwięcznych przed nagłosem sonorantycznym. Odstępstwo od normy jest bardzo wysokie zwłaszcza w re- alizacji wygłosowego t przed nagłosowym sonorantem l (Ptak, 2020: 164).

W przypadku styku na granicy przyimka jednosylabowego z wygłosowym obstruen- tem oraz nagłosowym sonorantem l, r, m, n, ň, j obserwujemy inną sytuację. Na granicy przyimka i wyrazu z nagłosowym sonorantem norma czeskiego języka literackiego dopuszcza wyłącznie realizację dźwięczną obstruentu w wygłosie przyimka jednosyla- bowego. Nieruchomy akcent, który w języku czeskim pada na pierwszą zgłoskę wyrazu, w przypadku połączeń z przyimkiem jednosylabowym przenosi się na przyimek, co związane jest z faktem, iż w języku czeskim przyimki jednosylabowe tworzą jednostkę z następnym słowem, na przykład: pod ledem [pod ledem], pod mostem [pod mostem], bez rizika [bez rɪzɪka], od něho [od ɲeho], nad jezerem [nad jezerem]1. W języku czeskim w wygłosie przyimka jednosylabowego pierwotnego, oprócz samogłosek, mogą wystąpić

1 Akcent może zostać przeniesiony z przyimka jednosylabowego pierwotnego na wyraz po nim następujący, jeżeli: 1) za przyimkiem stoi wyraz wielosylabowy (czterosylabowy i więcej), 2) przyimek stoi przed wyrazem nieodmiennym, 3) za przyimkiem stoi wyraz, który chcemy mocno podkreślić, na przykład ze względu na zaanga- żowanie emocjonalne.

trzy obstruenty dźwięczne – z, d oraz b w przyimkach bez, nad, ob, od, pod, před oraz obstruent bezdźwięczny s w wygłosie przyimka přes. Realizacja wygłosowego obstruentu s w przyimku přes przed nagłosowym sonorantem powinna być dźwięczna, tak jak w przy- padku innych pierwotnych przyimków jednosylabowych. W artykule przyjrzymy się bliżej odstępstwom od normy na materiale czeskiego korpusu języka mówionego Ortofon v2.

Analiza materiału. Realizacja połączeń na granicy przyimek + sonorant nagłosowy

Ta część artykułu koncentruje się na analizie kilku grup połączeń na granicy przyimek

+ sonorant nagłosowy. Są to połączenia wszystkich jednosylabowych przyimków z dźwięcznym graficznie obstruentem w wygłosie + poszczególne sonoranty nagłosowe oraz przyimka přes z graficznie bezdźwięcznym obstruentem w wygłosie + poszczególne sonoranty nagłosowe.

Materiał językowy został w całości wyekscerpowany z czeskiego korpusu języka mó- wionego Ortofon wersji 2. Korpus ten powstawał w latach 2012–2019, zawiera 615 nagrań oraz 2 101 214 słów pochodzących od 960 różnych mówców. W odróżnieniu od wersji pierwszej, wersja druga nie jest zrównoważona. W wersji pierwszej autorzy zadbali o to, aby korpus był zrównoważony pod względem czterech podstawowych kategorii socjo- lingwistycznych: płci, wieku, wykształcenia i rejonu zamieszkania w dzieciństwie do

15. roku życia. Jednakże zwiększenie materiału językowego w porównaniu do poprzed- niej wersji jest podwójne. Ponadto korpus zawiera wiele ulepszeń w transkrypcji, która realizowana jest na dwóch poziomach – ortograficznym i fonetycznym, oraz adnotacji (Kopřivová i in., 2020).

Realizacja połączeń na granicy obstruent graficznie dźwięczny w wygłosie przyimka + sonorant nagłosowy

W badanym materiale wystąpiły łącznie 722 konstrukcje przyimkowe z graficznie dźwięcznym obstruentem w wygłosie przyimka i sonorantem l, r, m, n, ň, j w nagłosie wyrazu. Szczegółową charakterystykę owych połączeń przedstawiają tabele 1–5. W zebra- nym materiale wystąpiły 474 przykłady realizacji dźwięcznych i 38 przykładów realizacji bezdźwięcznych. Realizacje bezdźwięczne wygłosowych obstruentów stanowią 5,26% wszystkich wymówień. Odnotowano również 186 przykładów realizacji dźwięcznych ď wykraczających poza normę w nagłosie przyimków nad, od, pod, před przed nagłosowym sonorantem ň. Stosunek realizacji zgodnie z normą języka literackiego oraz realizacji wykraczających poza normę przedstawia rysunek 1.

W wyekscerpowanym materiale odnotowano tylko 2 realizacje połączeń na granicy obstruent dźwięczny b w wygłosie przyimka ob + poszczególne sonoranty nagłosowe, dlatego też nie przedstawiono wyników w tabeli.

Rysunek 1. Stosunek realizacji dźwięcznych i bezdźwięcznych na granicy obstruent gra- ficznie dźwięczny w wygłosie przyimka + sonorant nagłosowy w korpusie języka mówio- nego Ortofon v2

Z materiału korpusowego – korzystając z zapytania CQL, które wyszukuje wyniki za pomocą języka zapytań z dokładnie zdefiniowaną syntaksą – wyodrębniono 79 połączeń typu obstruent dźwięczny w wygłosie przyimka bez + nagłosowy sonorant l, r, m, n, ň, j na granicy zewnętrznej. Aby wyszukać odpowiednie połączenia międzywyrazowe, wykorzystano następujące zapytania2:

[word=”bez”][word=”l.*”]; [word=”bez”][word=”r.*”]; [word=”bez”][word=”m.*”];

[word=”bez”][word=”n[^ěií].*”]; [word=”bez”][word=”ni.*”|word=”ně.*”|wor-

d=”ní.*”|word=”ň.*”]; [word=”bez”][word=”j.*”].

Dane pozyskane w ten sposób zostały poddane kolejnemu posortowaniu (między innymi weryfikacji poprawności otrzymanych poświadczeń, selekcji według rejonu zamieszkania w dzieciństwie).

Dominujący sposób realizacji obstruentu dźwięcznego z w wygłosie przyimka bez był u mówców zgodny z normą literacką. Częstość ubezdźwięcznionych realizacji wygłoso- wego z przyimka wynosi 12,85% wszystkich wymówień w tej pozycji. Takie realizacje odnotowano w wymówieniach z wolniejszym tempem wypowiedzi, gdzie przyimek słabiej wiąże się z sąsiednią jednostką, na przykład3: já jsem si dal ty tři piva na tlačenku a bez

2 Analogicznie utworzono zapytania CQL do pozostałych typów połączeń na granicy: obstruent dźwięczny d

w wygłosie przyimka nad + poszczególne sonoranty nagłosowe; obstruent dźwięczny b w wygłosie przyimka ob

+ poszczególne sonoranty nagłosowe; obstruent dźwięczny d w wygłosie przyimka od + poszczególne sonoran- ty nagłosowe, obstruent dźwięczny d w wygłosie przyimka pod + poszczególne sonoranty nagłosowe; obstruent dźwięczny d w wygłosie przyimka před + poszczególne sonoranty nagłosowe oraz obstruent graficznie bezdźwięcz- ny s w wygłosie przyimka přes + poszczególne sonoranty nagłosowe.

3 W tej pracy wymówienia zapisywane są zgodnie z zapisem tekstu wyjściowego w korpusie Ortofon v2.

kafe bez nějakejch pohárků [bes ɲa:kejx]; bez nějakých zkušeností [bes ɲa:ki:x]; udělej pořádnou fotku katedrály bez .. bez jeřábu [bes jer̝ a:bu].

Obstruent ten tracił swoje nacechowanie pod względem dźwięczności również w wymówieniach, w których jego wystąpienie można uznać za przypadkowe albo przy- pisać nieznajomości lub ignorowaniu zasad ortoepicznych języka czeskiego, na co może wskazywać niekonsekwencja mówiących. W wypowiedzi jednej z mówczyń odnotowano dwie różne realizacje w jednym zdaniu: bez nějakých prostě parazitů jo .. bez nějakých vážných úrazů .. [bez ɲa:ki:x] x [bes ɲa:ki:ɣ]. O lekceważeniu zasad ortoepicznych u tej mówczyni może też świadczyć udźwięcznienie bezdźwięcznego obstruentu ch przed nagłosowym v [bes ɲa:ki:ɣ va:ʒni:x].

Z innych przykładów ubezdźwięcznienia wygłosowego obstruentu z można przytoczyć: zeleninu samotnou to . mně to .. já bez masa mně nechutná třeba salát [bes masa]; bez mrknutí voka [bes mr̩ knuci:]; … sice sám chodí taky po střeše bez jištění [bes jɪʃceɲi:].

Szczegółową charakterystykę połączeń obstruent dźwięczny z w wygłosie przyimka

bez + poszczególne sonoranty nagłosowe przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Realizacja połączeń na granicy obstruent dźwięczny w wygłosie przyimka bez + poszczególne sonoranty nagłosowe

Jak już wspomniano, w wyekscerpowanym materiale odnotowano tylko 2 realizacje połączeń na granicy obstruent dźwięczny b w wygłosie przyimka ob + poszczególne sonoranty nagłosowe. Były to realizacje dźwięczne przed sonorantem j: ob jednu tu šňůru [ob jednu], myslím že i tady může protože vždycky jako když je tam plus jedna tak to znamená ob jedno [ob jedno].

Do ubezdźwięcznienia wygłosowego obstruentu d w przyimkach nad, od, pod, před również dochodziło stosunkowo rzadko – 4,5% przykładów wymówień. Dokładną charakterystykę objętych badaniem przyimków przedstawiają tabele 2–6. Porównując frekwencję bezdźwięcznych realizacji wygłosowego obstruentu d przed poszczególnymi sonorantami, można zauważyć, że najczęściej proces ten zachodził przed nagłosowym m, ň, na przykład: což jsme jako nenavštívili teda nakonec ale jen tam před ním stála [pr̝̊ et ɲi:m], už před několika lety [pr̝̊ et ɲekolɪka], ty věci no ne tak já jsem vodjela ještě před nějakým Quodlibetem [pr̝̊ et ɲejaki:m], abych vůbec dokázala jako . před ní nebo před někým . jako .. něco spustit . [pr̝̊ et ɲi:], vobdobí jako kdy se má kotě vodstavit od

matky [vot matkɪ], já bych se od mamky neodstěhovala [ot mamkɪ], prostě probíhá od malých l* @@ dětí až pro prostě [ot mali:x], přírodní medicínu protože doňho nechcou už od malýho mimina .. rvát samé prášky [ot mali:ho], jak kdyby to byla .. ségra .. od @ jako mamky od matky . od mamky od Kristiho [ot matkɪ], systémová služba běžet pod nějakým nadřazeným účtem [pot ɲejaki:m], byl pod nějakou agenturou [pot ɲa:koʊ̯ ], to prostě může bejt pod nějaký ty čísla [pot ɲa:ki:], my jsme byli pod malinkou organizací Klubko [pot malɪŋkoʊ̯ ], já bych šel pod most [pot most].

W pozycji przed sonorantem nagłosowym ň wystąpiły w zebranym materiale liczne realizacje dźwięczne ď. Pod wpływem palatalnej głoski ň dochodzi w języku czeskim do zmiany miejsca artykulacji głoski d. Asymilacja pod względem miejsca artykulacji zgodnie z normą literacką języka czeskiego występuje na granicy wewnątrzwyrazowej morfemów i ma kierunek wsteczny. Asymilacje pod względem miejsca artykulacji zachodzące na granicy przyimka nad, od, pod, před i wyrazu z nagłosowym sonorantem są niedopusz- czalne (zob. Krčmová, 2008: 187). Liczba odnotowanych dźwięcznych wymówień ď wychodzących poza normę była zdecydowanie wyższa niż wymówień dźwięcznych d zgodnych z normą języka czeskiego. Zarejestrowano 186 takich przykładów, co stanowi 77,5% wymówień omawianego typu, na przykład: nad ním [naď ɲi:m], nad něma [naď ɲema], nad nějakou [naď ɲa:koʊ̯ ], nad něčím [naď ɲetʃi:m], od něho [oď ɲeho], od nich [oď ɲɪx], od někoho [oď ɲekoho], pod nima [poď ɲɪma], pod něho [poď ɲeho], před ní [pr̝̊ eď ɲi:], před nima [pr̝̊ eď ɲɪma], před někým [pr̝̊ eď ɲeki:m], před ním [pr̝̊ eď ɲi:m].

W analizowanym materiale zamiast spodziewanej dźwięcznej lub wychodzącej poza normę bezdźwięcznej realizacji wygłosowych obstruentów w przyimkach nad, od, pod, před przed sonorantami nagłosowymi zaobserwowano również inne realizacje, których powstanie może tkwić w niedokładnej, szybkiej wymowie, ale też może wynikać z niezna- jomości współczesnej czeskiej normy ortoepicznej. Wyodrębniono 24 takie wymówienia. Najwięcej przykładów dotyczyło realizacji d w przyimku nad oraz od przed nagłosowym sonorantem ň. Najczęściej dochodziło do braku realizacji d w wygłosie przyimka, na przy- kład: a teď jsem stála nad nějakou paní [na ɲa:koʊ̯ ], ten jazyk se naučíš tím prostě že fakt jako nad ním sedíš [na ɲi:m], já uvažuju nad něčím jinším [na ɲe͡ tʃi:m], než přemejšlet nad nějakejma maticama [na ɲa:kejma], takové že to objednávají od nich a přeposilají jim to přímo [o ɲɪx], je od prachu . nebo jako od něčeho takhle o tom nemluvím… [o ɲetʃeho]. Wśród mówiących odnotowano też elementy gwar grupy czeskiej, takie jak wstawia- nie protetycznego v- przed nagłosowym o w przyimku od (zob. Bogoczová, 2012: 65). Taką wymowę zarejestrowano u mówiących pochodzących z rejonów północnych oraz północnowschodnich Czech, południowych i środkowych Czech, również jeden przykład z rejonów środkowych Moraw. Wyekscerpowano 10 takich przykładów, na przykład: od rána [vod ra:na], od jedný hodiny [vod jedni:], od nás [vod na:s], od nich [vod ɲɪx], od něj [voď ɲej], od nich [voď ɲɪx] oraz przykłady z realizacją bezdźwięczną w wygłosie:

od matky [vot matkɪ].

Tabela 2. Realizacja połączeń na granicy obstruent dźwięczny d w wygłosie przyimka nad

+ poszczególne sonoranty nagłosowe

Tabela 3. Realizacja połączeń na granicy obstruent dźwięczny d w wygłosie przyimka od + poszczególne sonoranty nagłosowe

Tabela 4. Realizacja połączeń na granicy obstruent dźwięczny d w wygłosie przyimka pod

+ poszczególne sonoranty nagłosowe

Tabela 5. Realizacja połączeń na granicy obstruent dźwięczny d w wygłosie przyimka před

+ poszczególne sonoranty nagłosowe

Realizacja połączeń na granicy obstruent graficznie bezdźwięczny w wygłosie przyimka přes + sonorant nagłosowy

Przyimek přes jest jedynym przyimkiem wśród przyimków jednosylabowych, u którego w wygłosie występuje graficznie bezdźwięczna głoska. Tu również norma literacka języka czeskiego przewiduje wyłącznie realizację dźwięczną obstruentu w wygłosie przyimka przed nagłosowym sonorantem.

Na 188 połączeń dźwięczność została zachowana w 171 przykładach. Częstość ubez- dźwięcznionych realizacji wygłosowego obstruentu przyimka wynosi zaledwie 8,5% wymówień omawianego typu. Najbardziej podatne na proces ubezdźwięcznienia były połączenia obstruentu bezdźwięcznego s w wygłosie przyimka přes przed nagłosowymi sonorantami l, m, ň, na przykład: přes léto [pr̝̊ es le:to], přes letiště [pr̝̊ es lecɪʃce], přes legislativu [pr̝̊ es legɪslatɪvu], přes miliardu [pr̝̊ es mɪlɪɪ̯ ardu], když bude přes minus třicet [pr̝̊ es mɪnus], přes mě přelítly [pr̝̊ es mɲe], přes magistrálu [pr̝̊ es magɪstra:lu], přes mamin- činu [pr̝̊ es mamɪntʃɪnu], přes mamku [pr̝̊ es mamku], přes nějakej program [pr̝̊ es ɲa:kej], přes nějakýho [pr̝̊ es ɲa:ki:ho], přes nějakýho známýho [pr̝̊ es ɲa:ki:ho], přes nějaký [pr̝̊ es ɲa:kɪ] přes nějakou [pr̝̊ es ɲakoʊ̯ ]. Zaobserwowane w badanym materiale bezdźwięczne realizacje wygłosowego obstruentu ze względu na frekwencję występowania można by uznać za przypadkowe, jednakże wśród odnotowanych wymówień zauważalne są też pewne regularności:

• taki sposób realizacji dominował w wypowiedziach mówców z rejonu Śląska i Mo- raw (10 wymówień),

• dwa razy doszło do powtórzenia bezdźwięcznej realizacji s u mówiącej z rejonu śląskiego w przykładach: přes maminčinu učitelku [pr̝̊ es mamɪntʃinu], právě přes mamku [pr̝̊ es mamku] oraz u mówiącej z rejonu Moraw: přes nějaký [pr̝̊ es ɲa:kɪ], přes nějakou [pr̝̊ es ɲakoʊ̯ ].

Szczegółową charakterystykę połączeń obstruent graficznie bezdźwięczny s w wygłosie przyimka přes + poszczególne sonoranty nagłosowe przedstawia tabela 6.

Tabela 6. Realizacja połączeń na granicy obstruent graficznie bezdźwięczny s w wygłosie przyimka přes + poszczególne sonoranty nagłosowe

Wnioski

Z materiału korpusowego wyekscerpowano łącznie 910 przykładów połączeń interesujące- go nas typu. Dominujący sposób realizacji obstruentów w wygłosie wszystkich przyimków był u mówców zgodny z normą literacką – na granicy przyimka i wyrazu z nagłosowym sonorantem dopuszcza się wyłącznie realizację dźwięczną obstruentu w wygłosie przyim- ka jednosylabowego. Częstość ubezdźwięcznionych realizacji wygłosowego obstruentu przyimka wynosi zaledwie 4,9% wszystkich wymówień. Najbardziej podatne na proces ubezdźwięcznienia były połączenia obstruentu bezdźwięcznego s w wygłosie przyimka přes przed nagłosowymi sonorantami m, ň oraz w połączeniach obstruent dźwięczny d w wygłosie przyimka od + poszczególne sonoranty nagłosowe. Takie realizacje odnotowano przede wszystkim w wolniejszym tempie wypowiedzi, gdy przyimek słabiej wiązał się z sąsiednią jednostką. Niewiązanie przyimka z sąsiednią jednostką może być spowodowane również sytuacją, kiedy mówiący stara się o hiperpoprawną wymowę, najprawdopodobniej nie znając zasad ortoepicznych języka czeskiego, utrzymując podział międzywyrazowy.

Część zaobserwowanych w badanym materiale bezdźwięcznych realizacji wygłosowego obstruentu ze względu na frekwencję występowania można uznać za przypadkowe. Wpływ na wymowę odchodzącą od standardu może mieć również niedokładna wymowa, czy, jak już wspomniano, nieznajomość lub lekceważenie zasad ortoepicznych języka czeskiego. Przyczyny niedokładnej wymowy mogą tkwić także w trendzie wspierającym nieformal- ność wszelkiego rodzaju, na który zwróciła uwagę Zdena Palková (2007: 462). Palková wspomina również o przypisywaniu realizacji bezdźwięcznej do mówców pochodzących z rejonów Pragi i Czech środkowych (Palková, 2013: 95). Tezę o częstszej utracie dźwięcz- ności wygłosowych obstruentów w przyimkach jednosylabowych przed nagłosowym sonorantem u mówców pochodzących z rejonów Pragi i środkowych Czech nie udało się potwierdzić. Takie obserwacje wymagają odrębnych badań, możliwie na dużej próbce.

Bibliografia

Bogoczová I. (2012), Textová opora ke studiu mluveného českého jazyka a dialektologie, Ostrava.

Hála B. (1967), Výslovnost spisovné češtiny I, Praha.

Kopřivová M., Laubeová Z., Lukeš D., Poukarová P., Škarpová M. (2020), ORTOFON v2: Korpus neformální mluvené češtiny s víceúrovňovým přepisem, Praha.

Krčmová M. (2008), Úvod do fonetiky a fonologie pro bohemisty, Ostrava. Palková Z. (1994), Fonetika a fonologie češtiny, Praha.

Palková Z. (2007), Zvuková stavba češtiny v pohledu současného výzkumu, [w:] I. Sawicka (red. nauk.), Komparacja współczesnych języków słowiańskich 2. Fonetyka. Fonologia, Opole.

Palková Z. (2013), Sandhiové modifikace v současné češtině, [w:] A. Cychnerska (red.), Sandhi

w językach słowiańskich, Toruń.

Pokorná J., Vránová M. (2007), Přehled české výslovnosti. Logopedická a ortoepická cvičení pro dospělé, Praha.

Ptak L. (2020), Sandhi na granicy międzywyrazowej. Badanie sondażowe w czeskim korpusie języka mówionego Ortofon, „Bohemistyka”, nr 2.

Sawicka I. (2013), Wstęp, [w:] A. Cychnerska (red.), Sandhi w językach słowiańskich, Toruń.

Abstract

Sandhi on the boundary of word final obstruents in prepositions and words with initial sonorant (based on Czech corpus of spoken language Ortofon v2)

The object of the investigation is sandhi in the modern Czech language based on phonetic research of Czech corpus of spoken language – ORTOFON v2. In the Czech Standard norm word-final obstruents undergo devoicing before initial sonorant of the following word. However, we have a different situation in case of word final voiced obstruents in prepositions before initial sonorant in Czech language. The realization of word final obstruents in prepositions is always voiced before initial sonorant. The frequency of devoiced realizations of word-final obstruents before initial sonorant in analysed material was very low. The research showed that the devoicing of word final obstruents in prepositions before initial sonorant is primarily noted in slower-paced speech when the preposition is less closely related to the adjacent word.

Keywords: modern Czech language, sandhi, corpus of spoken language, phonetic research