@article{Jabłońska_2012, title={Szkolnictwo archidiakonatu gnieźnieńskiego w XVII wieku w świetle ksiąg wizytacyjnych}, volume={117}, url={https://ojs.academicon.pl/np/article/view/4182}, DOI={10.52204/np.2012.117.159-185}, abstractNote={<p>W XVII w. w archidiakonacie gnieźnieńskim było 8 dekanatów i około 180 parafii. Z tego okresu i z tego obszaru zachowały się cztery księgi wizytacyjne. W artykule wykorzystano dwa z nich: pierwszy z lat 1608-1609 autorstwa Wincentego de Seve i drugi z lat 1696-1699 autorstwa Stanisława Lipskiego. Edukacja jest tam prezentowana w kontekście budynku szkoły, kadry nauczycielskiej, programu i uczniów. Zapisy dotyczą głównie edukacji parafialnej. Na początku XVII w. stan był bardzo dobry. Prawie w każdej parafii był budynek szkolny i/lub nauczyciel. Dużo uwagi poświęcono nauczycielom, ich zarobkom, nawykom i kwalifikacjom. W centrum uwagi opinii publicznej znalazły się wykształcenie, przyzwoitość, pobożność i wiedza. Ze względu na znaczenie muzyki w Kościele zatrudniono kantora podległego nauczycielowi. 1052 uczniów uczęszczało do każdej szkoły. Pod koniec XVII wieku około 30 parafii istniało słabo lub wcale. Stan szkół zdecydowanie się pogorszył i niewiele o nich mówiono. Dotyczyło to budynków, personelu, sytuacji nauczyciela. Pojawiło się też zjawisko przejmowania dochodów i obowiązków rektora przez kantora lub organistę. Księgi wizytacyjne dostarczają również danych dotyczących kilkusetletniej szkoły katedralnej oraz nowej potrydenckiej instytucji – seminarium duchownego, które działało w XVII-wiecznym Gnieźnie. Sytuację oświaty kształtowały specyficzne czynniki lokalne, procesy gospodarcze i społeczne oraz ogólna polityka Kościoła i Rzeczypospolitej.</p>}, journal={Nasza Przeszłość}, author={Jabłońska, Anna}, year={2012}, month={cze.}, pages={159–185} }