@article{Suracki_2015, title={Sieć szpitali łacińskich w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku}, volume={123}, url={https://ojs.academicon.pl/np/article/view/4655}, DOI={10.52204/np.2015.123.133-184}, abstractNote={<p>Opieka społeczna i dobroczynność w Polsce, jak i w całej Europie chrześcijańskiej, oparta była w głównej mierze o szpitale, które pełniły aż do końca XVIII w. funkcję przytułków, których schronienie znajdowały bardzo różne kategorie potrzebujących: kalecy, starcy, ubodzy, sieroty czy chorzy. W dwu pierwszych wiekach istnienia państwa polskiego szpitale prowadziły prawie wyłącznie zakony, natomiast od około XIV w. w większych miastach pojawiły się tzw. szpitale prepozyturalne, złożone z przytułku i własnego kościoła szpitalnego, posiadające własne beneficjum i obsadę duchowną. W większości funkcjonowały one nadal w okresie staropolskim. Pod koniec XVI w. w atmosferze i na mocy reform podjętych na Soborze Trydenckim (1545-1563) zaczęły dynamicznie się rozwijać małe szpitale-przytułki parafialne, i to zarówno w parafiach miejskich, w których wcześniej nie było szpitali prepozyturalnych, jak i przede wszystkim w wsiach, gdzie szpital w średniowieczu był zjawiskiem nieznanym. Szybki i systematyczny przyrost przytułków parafialnych, sprawił, że ten typ szpitala stał się, szczególnie od drugiej połowy XVII w. statystycznie dominujący. Powszechny rozwój szpitali parafialnych w całej Rzeczypospolitej i gęstnienie ich sieci przebiegało w różnym tempie w poszczególnych regionach. Generalnie w skali całego państwa, szczytowy rozwój szpitali przypada na drugą połowę XVII w. Największe nasilenie tego procesu szczególnie w XVII w. było wynikiem stopniowego i ustawicznego procesu rozwoju sieci szpitalnej w odzewie na potrydenckie zalecenia zakładania ich w każdej parafii. Rozwój szpitali w XVIII w. Jedynie na ziemiach wschodnich rozwój szpitali zaczął się później, przebiegał wolniej i był przedłużony w czasie, obserwowane na większości ziem Korony zmniejszanie się liczebności szpitali, następujące powoli, ale sukcesywnie przez cały XVIII w. było zwiastunem bezpowrotnego zaniku tego rodzaju instytucji kościelnych. Przygotowywało ono grunt pod powstanie nowego szpitalnictwa, którego jednoznacznie lecznicza funkcja zaczęła krystalizować się na ziemiach polskich w dobie rozbiorów. Na całym obszarze przedrozbiorowej Rzeczpospolitej, w szczytowym momencie rozwoju szpitalnictwa, mniej więcej co druga parafia łacińska posiadała własną placówkę opiekuńczą. Funkcjonował on szacunkowo w 70-80% parafii miejskich i około 30% parafii wiejskich.</p>}, journal={Nasza Przeszłość}, author={Suracki, Marian}, year={2015}, month={cze.}, pages={133–184} }