TY - JOUR AU - Pielas, Magdalena PY - 2013/06/30 Y2 - 2024/03/29 TI - Monstrancja miejsce teofanii. Barokowe monstrancje w typie Res-Imagines a ideologia kotrreformacji JF - Nasza Przeszłość JA - NP VL - 119 IS - SE - Artykuły DO - 10.52204/np.2013.119.89-147 UR - https://ojs.academicon.pl/np/article/view/4136 SP - 89-147 AB - <p>Artykuł stanowi próbę analizy ikonograficznej przeszło trzydziestu barokowych monstrancji należących do grupy res-imagines tzn. obiektów, o których formie, w całości lub w części, zadecydowały treści ideowe. Pochodzą one z terenów Rzeczypospolitej oraz sąsiadującego z nią Śląska. Większość powstała w okresie od trzeciej tercji XVII wieku do końca trzeciej ćwierci XVIII wieku, pojedyncze obiekty pod koniec XVIII i w początkach XIX wieku. Mniej niż połowa z nich (15) posiada znaki złotnicze wskazujące zarówno na duże centra produkcji złotniczej – Gdańsk, Poznań, Wrocław, Królewiec, Warszawę, jak i na mniejsze ośrodki – Racibórz, Głogów, Głogówek. Do rzadkości natomiast należą importy. Pierwszą omawianą grupą są monstrancje, które przedstawiają tematy biblijne: starotestamentalny Krzew Gorejący, Zwiadowców z Ziemi Kanaan niosących winne grono, Arkę Przymierza oraz reprezentujące Nowy Testament – Przemienienie Pańskie, Ostatnią Wieczerzę, Pietę. Drugą grupę tworzą obiekty zawierające przedstawienia dewocyjne. Są to monstrancje z motywem Trójkąta - symbolu Trójcy Świętej, prezentujące figurę św. Michała Archanioła oraz figurę Matki Bożej. Ten ostatni motyw występował szczególnie często (blisko połowa omówionych obiektów). Maryja była przedstawiana jako Niepokalanie Poczęta, Regina Apostolorum, Mater Misericordiae (w płaszczu opiekuńczym), Matka Boska Bolesna przebita siedmioma mieczami oraz jako centralna postać Drzewa Jessego czy objawiająca się w koronie drzewa. We wszystkich opisanych obiektach reservaculum ulokowano tak, aby konsekrowana Hostia stanowiła plastyczne i ideowe centrum monstrancji. Artykuł uzupełniają wybrane fragmenty literatury religijnej, wskazujące na charakterystyczne dla kultury barokowej związki słowa i obrazu.</p> ER -