TY - JOUR AU - Łatak, Kazimierz PY - 2012/06/30 Y2 - 2024/03/28 TI - Szkoły parafialne kanoników regularnych laterańskich w Małopolsce w czasach staropolskich JF - Nasza Przeszłość JA - NP VL - 117 IS - SE - Artykuły DO - 10.52204/np.2012.117.351-380 UR - https://ojs.academicon.pl/np/article/view/4165 SP - 351-380 AB - <p>Kanonicy Regularni Kongregacji Laterańskiej są obecni w Polsce od przełomu XI-XII wieku. W czasach staropolskich mieli sześć probostw w Małopolsce – w parafii Bożego Ciała na Kazimierzu pod Krakowem, w Kłobucku z filią w Truskolasach, w Kraśniku, w Kurozwękach, w Suchej Beskidzkiej z filią w Krzeszowie oraz w Wolbromiu z spółką zależną w Dłużcu. Wszystkie te ośrodki funkcjonowały wspólnie z parafiami, przy których z kolei istniały szkoły. Niektóre szkoły, np. w Krakowie czy Wolbromiu, powstały przed przejęciem parafii przez Kanoników Regularnych, inne organizowano pod ich kierownictwem. Zestawienie uzyskanych danych źródłowych dotyczących tych szkół w czasach staropolskich pokazuje dość wyraźnie, że ich historia i działalność była ściśle związana z historią kraju, historią Kościoła katolickiego i dziejami Zakonu. Już na początku XVII wieku szkoły przypominały swoją formą model szkoły średniowiecznej. Reforma zakonu i jego instytucji dokonana przez proboszcza Marcina Kłoczyńskiego (1612-1644) zaowocowała wprowadzeniem w szkołach decyzji trydenckich, a także elementów zapożyczonych od jezuitów i pijarów. Wojny i kryzys połowy XVII wieku nie wpłynęły znacząco na działalność szkół kanonicznych w Małopolsce. Dopiero w XVIII wieku można mówić o niezadowalającym stanie szkół, co jednak można tłumaczyć nie brakiem opieki Zakonu, ale wojnami i załamaniem gospodarczym. Pozostałe zapisy wizytacji zakonnych dość często wspominają, że dochody konwentu były tak małe, że czasami nie wystarczały na jego codzienne utrzymanie. Z reguły stanowiska administracyjne zajmowali urzędnicy z wyższym wykształceniem. Mieli zwykle stałą pensję oraz prawo do wyżywienia i mieszkania w klasztorze. Spośród szkół prowadzonych przez Kanoników Regularnych w Małopolsce w czasach staropolskich najbardziej zasłużona jest szkoła przy klasztorze Bożego Ciała na podkrakowskim Kazimierzu.</p> ER -