TY - JOUR AU - Szady, Joanna PY - 2012/06/30 Y2 - 2024/03/29 TI - „Szkoła pozbawiona karności to młyn bez wody” - problem dyscypliny szkolnej w czasach przedrozbiorowych JF - Nasza Przeszłość JA - NP VL - 117 IS - SE - Artykuły DO - 10.52204/np.2012.117.91-103 UR - https://ojs.academicon.pl/np/article/view/4181 SP - 91-103 AB - <p>Dyscyplina szkolna okresu przedrozbiorowego utożsamiana jest najczęściej z karami fizycznymi, co odbywa się bez uwzględnienia szerokiego kontekstu historycznego tego zjawiska, natomiast rola i pozycja dziecka w społeczeństwach poszczególnych epok była zróżnicowana. Ewolucji koncepcji świata dziecka towarzyszyła ewolucja poglądów na postać nauczyciela i system szkolny. W okresie od XVI do XVIII w. rozpowszechniły się poglądy pisarzy humanistycznych o wyjątkowych potrzebach dzieciństwa. Pedagogika humanistyczna odrzuciła dyscyplinę opartą na karach cielesnych i zastąpiła ją wpływowym honorem i ambicją oraz motywacją poprzez nagrody, pochwały i współpracę. Takie poglądy można znaleźć w traktatach zagranicznych, np. Desideriusa Erazma z Rotterdamu, Thomasa Moore'a, J.L. Vivesa, F. Rabelaisa, M. Montaigneanda oraz polskich, np. A. Frycza Modrzewskiego, M. Reja, E. Gliczner, S. Petrycy. Wpływ na zmiany w dyscyplinie współczesnej szkoły wywarła także reformacja, która spowodowała rozwój dyscypliny wewnętrznej, wzmocnionej nawet przez podział uczniów na klasy szkolne i upowszechnienie podręczników. Od tego czasu współczesna dyscyplina przejawiała się w przestrzeganiu regulaminu szkolnego oraz w ograniczaniu kar cielesnych na rzecz lepszej organizacji czasu uczniów. Taki model stosowały zarówno kolegia protestanckie, jak i katolickie, w tym jezuickie i piariskie. Poglądy J.A. Komeńskiego o potrzebie właściwego doboru metod i technik nauczania dostosowanych do wieku (np. metoda wizualna) należała do nurtu poszukiwania nowych form dyscyplinowania uczniów. Według J.A. Komeńskiego, dyscyplina stosowana z umiarem opierała się na założeniu, że szkoła bez dyscypliny jest jak młyn bez wody… bo gdy młynowi brakuje wody, to się zatrzymuje i jeśli dyscyplinę należy usunąć ze szkoły, to wszystko musi się skończyć. Łagodny nurt w wychowaniu i nauczaniu odnajdujemy także w pedagogicznej teorii Oświecenia, która preferowała afektywne relacje z nauczycielem zamiast lęku (poglądy J.J. Rousseau) i potrzebę podnoszenia kwalifikacji zawodowych nauczycieli (S. Konarski, G. Piramowicz). Szczególną rolę w procesie tworzenia zawodu nauczyciela odegrała Komisja Edukacji Narodowej, która określała obowiązki oraz prawa i przywileje nauczyciela.</p> ER -