Przegląd Prawa Wyznaniowego
https://ojs.academicon.pl/ppw
<p class="p1">Przegląd Prawa Wyznaniowego (skrót: PPW, ang. Church-State Law Review) jest rocznikiem wydawanym od 2009 roku przez Polskie Towarzystwo Prawa Wyznaniowego i poświęcony studiom z zakresu szeroko pojętego prawa wyznaniowego, tj. relacjom państwo – Kościół, prawem konkordatowym, prawem do ochrony wolności sumienia i religii, także w ujęciu historycznym.</p>Polskie Towarzystwo Prawa Wyznaniowegopl-PLPrzegląd Prawa Wyznaniowego2080-3788Recenzja: Alina Rogowska, Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2015, ss. 237.
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3985
<p>Recenzowane opracowanie stanowi interesujący przegląd zagadnień dotyczących wolności sumienia i wyznania. Autorka trafnie zdecydowała się na podział rozprawy na część historyczną i część podejmującą bieżące kwestie. Rozwiązanie to zasługuje na uznanie, bowiem w niektórych dziełach z omawianego zakresu marginalizuje się historyczne uwarunkowania wolności sumienia i wyznania, co zazwyczaj nie pomaga odbiorcy w zrozumieniu poruszanych problemów. Dopiero umiejscowienie wolności sumienia i wyznania w historycznym kontekście kształtowania się stosunków religijnych czyni zagadnienia bieżące w pełni czytelnymi, a ponadto pozwala spojrzeć na tę wolność z perspektywy dziejowej. <br>W części historycznej Autorka omawia rozwój stosunków wyznaniowych, mając na względzie przede wszystkim krąg kultury prawnej Europy. Niestety, trudno zrozumieć poczynione na wstępie zastrzeżenie, że idea wolności sumienia i wyznania była niewątpliwie obca starożytności. Tak radykalne stanowisko wymagałoby szczegółowego uzasadnienia. Natomiast zawarte po tym zastrzeżeniu wyjaśnienia są ogólnikowe. Trafnie wskazuje się tam na specyfikę dominującego w starożytności politeizmu, w którego naturę wpisana była różnorodność. To stwierdzenie niezbyt koresponduje z wcześniejszym zastrzeżeniem. W starożytności występowało zjawisko przenikania kultów religijnych. W literaturze przedmiotu wskazuje się na występujący w tym okresie synkretyzm. W tych realiach wolność sumienia i wyznania nie przejawiała się w taki sposób jak w późniejszej erze dominacji wielkich religii monoteistycznych. Nie oznacza to jednak, że nie była obecna w życiu starożytnych społeczeństw. Można chyba zaryzykować tezę, że była po prostu postrzegana jako zjawisko naturalne. Bez potrzeby potwierdzania odpowiednim aktem rangi państwowej. Tego obrazu nie zmieniają, obecne w starożytności, przypadki podejmowanej przez państwo ingerencji w stosunki wyznaniowe. Przypadek takiej ingerencji w Egipcie wywołał zresztą sprzeciw społeczny.</p>Arkadiusz Fastyn
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113391398Recenzja: Krzysztof Bielawski, Zagłada cmentarzy żydowskich, Biblioteka „Więzi” tom 359, Warszawa 2020, ss. 276.
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3986
<p>Uzyskanie pochówku zgodnie z przekonaniami światopoglądowymi jest jedną z podstawowych form realizacji wolności sumienia i wyznania, zarówno biorąc pod uwagę interes osoby zmarłej, osób w stosunku do niej bliskich, jak i wspólnoty wyznaniowej względnie światopoglądowej, z którą była związana. Pochodną prawa do bycia pochowanym w sposób respektujący zapatrywania zmarłego jest prawo do zakładania, rozszerzania i ochrony cmentarzy zapewniających pochówek zgodny z oczekiwaniami zmarłych i ich bliskich. Państwo szanujące prawa człowieka powinno umożliwić ludziom pochówek na nekropoliach publicznych (w Polsce komunalnych), ale także na cmentarzach wyznaniowych, które zwykle mają swoją specyfikę za względu na system wierzeń przyjęty we wspólnocie religijnej będącej jej właścicielem.<br>Dla ukształtowania adekwatnego reżimu prawnego dotyczącego cmentarzy jako miejsc realizacji ważnych wymiarów wolności sumienia i wyznania potrzebna jest dogłębna wiedza o zróżnicowaniu światopoglądowym, także religijnym społeczeństwa. W szczególności istotna w tym zakresie znajomość poglądów i zwyczajów grup wyznaniowych w odniesieniu do miejsc spoczynku zwłok, szczątków i prochów. Należy znać także dzieje nekropolii w danym państwie, zwłaszcza jeśli były przedmiotem drastycznych zachowań władz naruszających podstawowe prawa człowieka.</p>Tadeusz Zieliński
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113399402Recenzja: Dawid Binemann-Zdanowicz, Uregulowanie stanu prawnego nieruchomości… Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w III RP, Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, Ośrodek Wydawniczy „Augustana”, Warszawa–Bielsko-Biała 2020
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3987
<p>Regulacja spraw majątkowych związków wyznaniowych to w systemie prawa polskiego postępowanie mające na celu przywrócenie własności nieruchomości kościołów i innych wspólnot religijnych utraconych przed upadkiem komunizmu. Problematyka ta w odniesieniu do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego jest przedmiotem monografii dr. Włodzimierza Bendzy, w odniesieniu do Kościoła Katolickiego zajął się nią monograficznie ks. prof. Dariusz Walencik, a sprawy grekokatolickiej Archieparchii Przemysko-Warszawskiej opracował prof. Marek Bielecki. Tak więc pośród związków wyznaniowych najbardziej dotkniętych utratą mienia przed wprowadzeniem demokratycznego systemu rządów w Polsce na naukowe opracowanie problematyki regulacyjnej oczekiwały dwa podmioty: Gminy Wyznaniowe Żydowskie oraz Kościół Ewangelicko-Augsburski. Recenzowana monografia Dawida Binemanna-Zdanowicza w pełni satysfakcjonujący sposób podejmuje zagadnienie zwrotu nieruchomości na rzecz ostatniego z wymienionych Kościołów.<br>Przedmiotem książki jest przebieg i wyniki postępowań regulacyjnych z wniosków osób prawnych Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (dalej też: KEA, Kościół Luterański) w kontekście dziejów prawnych Kościołów (na czele z ich aspektem prawnomajątkowym), z którymi polski Kościół Luterański został po II wojnie światowej pod względem prawnym powiązany. Praca podejmuje zatem bardzo rozległą i skomplikowaną problematykę wymagającą dużej biegłości szczególnie w zagadnieniach historii prawa polskiego, niemieckiego, prawa wyznaniowego, prawa cywilnego i prawa administracyjnego, a także XX-wiecznych dziejów politycznych. Jej skalę uświadamia chociażby informacja następująca: majątek, do którego Kościół Ewangelicko-Augsburski powinien mieć tytuł rewindykacyjny obejmował „ponad 4000 budynków, w tym 2000 kościołów, kaplic, plebanii oraz domów parafialnych itp., kilkadziesiąt szpitali, zakładów dobroczynnych oraz ponad 100 000 ha użytków rolnych” (s. 17).</p>Tadeusz Zieliński
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113403410Wybrana polska bibliografia prawa wyznaniowego za 2020 rok
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3997
<p>[nie dotyczy]</p>Michał Hucał
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113451466Glosa do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 2 czerwca 2016 r. (sygn. akt II SA/Bk 112/16)
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3982
<p>Od lat toczy się w literaturze dyskusja dotycząca dopuszczalności stosowania przez sądy polskie norm prawa kanonicznego. Dyskusja ta nie tylko koncentruje się na samej dopuszczalności stosowania tych norm, ale również na poszukiwaniu podstawy w systemie prawa polskiego do tego, aby te normy móc stosować.<br>Wydaje się, że wyrok WSA w Białymstoku, ujmujący to zagadnienie w nieco inny sposób, wpisuje się w trwającą dyskusję i stanowi ważny głos orzecznictwa w odniesieniu do tej problematyki.<br>Pogląd wyrażony w tezie wyroku należy uznać za trafny i glosa ma charakter aprobujący, aczkolwiek konieczne jest poszerzenie pewnych argumentów, dokonanie nowego ujęcia analizowanej problematyki i wreszcie dostrzeżenie znaczenia tej wypowiedzi w szerszym kontekście jurydycznym.</p>Bartosz Rakoczy
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113357364Glosa do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 stycznia 2020 r. (sygn. akt II SA/Wa 1773/19)
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3983
<p>Kościół rzymskokatolicki jest instytucją o uregulowanej sytuacji prawnej, która rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną, w tym również w zakresie przetwarzania danych osobowych swoich członków.<br>Rację ma Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Warszawie, który zauważa, że Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (PUODO) nie jest kompetentny do rozpatrzenia i rozstrzygnięcia skargi dotyczącej przetwarzania danych osobowych skarżącego w zakresie objętym kompetencjami Kościelnego Inspektora Ochrony Danych (KIOD).</p>Marek Bielecki
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113365373Glosa krytyczna do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2020 r. (sygn. akt II CSK 124/19)
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3981
<p>Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 31 marca 2020 r., w sprawie z powództwa Ż. K. przeciwko Towarzystwu T. z siedzibą w P. oraz Domowi Zakonnemu Towarzystwa T. z siedzibą w S. o zapłatę, częściowo odrzucił, a częściowo oddalił skargę kasacyjną pozwanych od wyroku Sądu Apelacyjnego w P. W przedmiotowym wyroku SN zaakceptował zasadę odpowiedzialności zwierzchników kościelnych za szkody deliktowe wyrządzone przez podległego im zakonnika, przyjmując, że szkoda ta powstała w związku wykonaniem przez sprawcę (zakonnika) czynności na rachunek powierzającego, a podstawą tego stosunku zobowiązaniowego było zobowiązanie jednostronne wyrażone w uregulowanym w prawie wewnętrznym związku wyznaniowego ślubie posłuszeństwa oraz rzekomym powierzeniu zakonnikowi przez jego władze zwierzchnie obowiązków związanych z nauczaniem religii w szkole publicznej.</p>Artur Mezglewski
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113375389Sprawozdanie z XVII Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego „Orzecznictwo w sprawach wyznaniowych” Kombornia, 22–24 września 2020 r.
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3988
<p>W dniach 22–24 września 2020 r. w Komborni koło Krosna, w malowniczym „Dworze Kombornia” odbyło się XVII Ogólnopolskie Sympozjum Prawa Wyznaniowego. Sympozjum zostało zorganizowane przez Polskie Towarzystwo Prawa Wyznaniowego we współpracy z Instytutem Nauk Prawnych Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz z Instytutem Teologiczno-Pastoralnym w Rzeszowie. Ze względu na stan epidemii organizatorzy przesądzili o formie hybrydowej tego sympozjum. Oznaczało to, że pewna część uczestników brała w nim udział zdalnie, przez połączenie internetowe.<br>Tematyka Sympozjum oscylowała wokół problematyki orzecznictwa sądów i trybunałów w kwestiach wyznaniowych ujętego w rozmaitych perspektywach (historycznej, porównawczej, międzynarodowej itd.). W związku z tym organizatorzy zaplanowali cztery zasadnicze sesje obrad. Ponadto w programie Sympozjum przewidziano wydarzenie szczególne, jakim była uroczystość zaprezentowania i wręczenia księgi jubileuszowej dedykowanej księdzu profesorowi Arturowi Mezglewskiemu.</p>Piotr Steczkowski
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113411414Kwestia cywilnej skuteczności religijnych reguł spadkobrania w świetle orzeczenia ETPC z dnia 19 grudnia 2018 r. w sprawie Molla Sali v. Grecja
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3965
<p>Wyrok ETPC z dnia 19 grudnia 2018 r. w sprawie Molla Sali v. Grecja, dotyczy zagadnienia stosowania muzułmańskich reguł religijnych w zakresie spadkobrania w porządku prawnym państwowym. Ma on istotne znaczenie dla ochrony wolności myśli, sumienia i religii w europejskich systemach prawnych. Trybunał Europejski w tym wyroku stwierdził, że odmowa członkom mniejszości religijnej prawa do dobrowolnego wyboru i korzystania z prawa powszechnego oznacza dyskryminację oraz naruszenie prawa do swobodnego samookreślania się. Ma to szczególne znaczenie dla osób, których status zgodnie z prawem szariatu jest słabszy, czyli kobiet i dzieci. Trybunał Europejski w swoim orzeczeniu dostrzegł konieczność określenia zasad cywilnej skuteczności norm prawa szariatu w państwowym porządku prawnym państw europejskich. Trybunał zaleca wprowadzenie limitacji w zakresie dopuszczalności uznawania cywilnej skuteczności prawa szariatu w prawie państwowym ze względu na szczególne dobra chronione prawem, takie jak: gwarancje równego traktowania i zakaz dyskryminacji oraz prawo dokonania swobodnego, samodzielnego i świadomego wyboru. Omawiany wyrok nabiera istotnego znaczenia z powodu napływu dużej liczby ludności muzułmańskiej do państw europejskich oraz znaczących różnic pomiędzy prawem szariatu a europejskimi standardami prawnymi.</p>Aneta Abramowicz
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-311352210.34888/ppw.2021.5-22Współczesny Kościół Państwowy w Republice Islandii
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3966
<p>W kontekście Islandii, tak ustrojowo, jak i funkcjonalnie, pozycja Kościoła jawi się szczególnie interesująco. Owa szczególność jest wypadkową kilku czynników. Po pierwsze, Islandia jest państwem wyznaniowym z konstytucyjnie ustatuowaną religią (protestantyzm, odłam luterański; art. 62 konstytucji). Na koniec pierwszego kwartału 2021 roku 3/4 Islandczyków deklarowało przynależność do Kościoła ewangelicko-luterańskiego będącego Kościołem narodowym Islandii. Po drugie, w referendum z 2012 roku naród jednoznacznie opowiedział się za tym, że nie chce rozłamu państwa z Kościołem, na którego czele od 2012 roku stoi biskup Agnes M. Sigurðardóttir, pierwsza kobieta w historii Kościoła narodowego wybrana na biskupa. Po trzecie, jest to kraj bardzo liberalny; kraj, w którym prawo zezwala na małżeństwa jednopłciowe oraz na związki nieformalne, a także na adopcję dzieci przez osoby będące w związkach nieheteronormatywnych. Celem artykułu jest próba analizy aktualnej pozycji Kościoła w Islandii i ewentualnych zagrożeń, z którymi ten musi się mierzyć lub będzie mierzył w najbliższych latach.</p>Małgorzata Babula
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113233810.34888/ppw.2021.23-38Ekspertyza w sprawie aktualnej sytuacji prawnej w kontekście ewentualnego podjęcia prac nad ustawą o stosunku Rzeczypospolitej Polskiej do Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego nieposiadającego hierarchii duchownej
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3967
<p>Ekspertyza zawiera analizę aktualnego położenia prawnego Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego nieposiadającego hierarchii duchownej w kontekście ewentualnego podjęcia prac nad nową ustawą o stosunku państwa do tego Kościoła. Obecny stan prawny dotyczący WKS nie jest jednoznaczny, wzbudza zasadnicze wątpliwości interpretacyjne. Koliduje przez to z ustrojową zasadą zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa oraz zasadą bezpieczeństwa obrotu prawnego. W pierwszej kolejności powinny być brane pod uwagę postanowienia Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. Akt ten zapewnia Kościołowi m.in. wolność religijną w wymiarze kolektywnym, równouprawnienie w porównaniu z innymi konfesjami, poszanowanie przez państwo wewnętrznej niezależności i autonomii, wreszcie bilateralizm (dwustronność) w określeniu jego relacji z państwem.<br>Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o stosunku Państwa do Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego, nie posiadającego hiararchji duchownej jest anachroniczne. Nie odpowiada standardom konstytucyjnym i prawnomiędzynarodowym w zakresie zbiorowej wolności religijnej. Narusza poprzez szereg swoich postanowień o charakterze policyjnym konstytucyjną zasadę poszanowania autonomii i niezależności Kościoła. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 22 marca 1928 r. należy interpretować przez pryzmat postanowień wyznaniowych Konstytucji RP z 1997 r., zwłaszcza art. 25 ust. 3, a także odpowiednich postanowień Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Zatem liczne postanowienia aktu z 1928 r. utraciły moc obowiązującą. Opcjonalnie dopuszczalne jest stanowisko, iż wygasły one w drodze <em>desuetudo</em> (tzw. odwyknienia).<br>Istnieją zasadnicze wątpliwości w sprawie aktualnego, obowiązującego statutu WKS. Wydaje się, że Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 1928 r. o uznaniu statutu Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego, nie posiadającego hierarchji duchownej wygasło na skutek desuetudo. Obowiązującym statutem jest akt z 1984 r., od lat stosowany przez ten Kościół.<br>W celu uzgodnienia aktualnego stanu prawnego Kościoła z Konstytucją RP konieczne jest uchwalenie nowej, indywidualnej ustawy o stosunku państwa do wspomnianego wyznania. Winna ona urzeczywistniać konstytucyjne zasady stosunków wyznaniowych oraz zawierać postanowienia analogiczne do tych zawartych w indywidualnych ustawach wyznaniowych z lat 1989–1997. Należy także niezwłocznie uchylić rozporządzenie Rady Ministrów z 29 sierpnia 1928 r.</p>Paweł Borecki
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113395810.34888/ppw.2021.39-58Pojęcie małżeństwa ewangelickiego w prawie małżeńskim z 1836 r.
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3968
<p>Przedmiot niniejszych rozważań stanowi pojęcie małżeństwa ewangelickiego w obowiązującym na obszarze Królestwa Kongresowego prawie małżeńskim z 1836 r. W prawie tym doszło do wyodrębnienia przepisów regulujących małżeństwo ewangelickie. Wyodrębnienie to nadało związkowi odpowiednią rangę. Istotnymi elementami składowymi pojęcia tego małżeństwa była dopuszczalność rozwodu oraz jurysdykcja sądowa w tym przedmiocie. W świetle konstrukcji prawa małżeńskiego z 1836 r. kwestia zastosowania przepisów o małżeństwie ewangelików w sprawie rozwodowej wynikała z kompetencji sądu tego wyznania.<br>Przegląd rozwiązań charakteryzujących małżeństwo ewangelickie oparty został na chronologii zmian, które dotyczyły przede wszystkim kwestii międzywyznaniowych. Zasadnicza nowelizacja w tym zakresie nastąpiła w 1891 r. Wpłynęła na normatywny kształt pojęcia małżeństwa ewangelickiego, a przez to rzutowała również na prawny charakter związku z ewangelikiem lub osobą, która przyjęła wyznanie ewangelickie po ślubie.<br>Prawo międzywyznaniowe posiadało kluczowe znaczenie dla określenia dopuszczalności rozwodu, w praktyce bowiem określało właściwość prawa materialnego w tej sprawie. Dotyczące ewangelików prawo materialne zostało jednak uwzględnione jedynie w wymiarze niezbędnym do określenia pojęcia małżeństwa ewangelickiego. Celem ustawodawcy z 1836 r. było przede wszystkim ograniczenie możliwości zastosowania właściwego dla osób tego wyznania prawa materialnego w sprawie rozwodowej. Osiągnięto go za pomocą odpowiedniej regulacji małżeństwa ewangelickiego w prawie międzywyznaniowym. W ten sposób ustawodawca zmierzał do marginalizacji społecznej roli rozwodu ewangelickiego. Pełnił on jednak istotną rolę społeczną, stanowiąc przejaw zdrowego rozsądku w kwestii polityki rodzinnej. Jego kształt normatywny dopełnia pojęcie małżeństwa ewangelickiego, a zarazem wpływa na unifikację prawa małżeńskiego w Polsce.</p>Arkadiusz Fastyn
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113598310.34888/ppw.2021.59-83Relacje państwo–Kościół katolicki oraz przemiany kulturowe na współczesnej Malcie – zasady a rzeczywistość
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3969
<p>Konstytucja Malty (1964) traktuje katolicyzm jako religię państwową, jednocześnie gwarantując wolność religijną obywatelom. Konstytucyjne uregulowanie stosunków państwo–Kościół na Malcie łączy w sobie elementy typowe dla klasycznego państwa wyznaniowego oraz państwa świeckiego, zwłaszcza w zakresie wolności wyznania. Zmiany porządku prawnego wprowadzone niedawno przez maltański parlament tworzą napięcie w zestawieniu z długoletnią tradycją harmonijnych relacji między Kościołem a państwem, potwierdzonych także zestawem umów międzynarodowych. Są również w konflikcie z zasadami moralnymi właściwymi społeczeństwu, które masowo określa się jako katolickie. Sam Kościół wydaje się jednak zmieniać reguły własnej doktryny moralnej na potrzeby państwa, którego ustawodawstwo tworzy dziś niezwykłą mieszankę konserwatyzmu z najbardziej radykalną transgresją.</p>Sylwia GóraDariusz Góra
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113859810.34888/ppw.2021.85-98Umowa między Stolicą Apostolską i Republiką Angoli o wzajemnych relacjach między Kościołem i państwem z 13 września 2019 roku
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3970
<p>Jednym z państw afrykańskich, które zawarły umowę ze Stolicą Apostolską, jest Republika Angoli; traktat ten został podpisany 13 września 2019 roku, a ratyfikowany 21 listopada 2019 roku. Obejmuje on preambułę oraz 26 artykułów regulujących szeroki wachlarz spraw interesujących obydwie strony. Wyrażając pragnienie określenia ram prawnych dla owych relacji, strony kierowały się wolą potwierdzenia, umocnienia i pogłębienia więzów przyjaźni, solidarności i współpracy. Istotne jest tutaj podkreślenie historycznego znaczenia Kościoła katolickiego w Angoli i jego roli w służbie postępu oraz dobra duchowego, moralnego, społecznego i kulturowego ludu angolskiego.<br>Kierując się zasadą niezależności i suwerenności, strony uzgodniły poszczególne kwestie dotyczące działalności Kościoła w Angoli. Na uwagę zasługują regulacje dotyczące tajemnicy spowiedzi i sekretu zawodowego (art. 8 ust. 1–2), spraw przeciwko duchownym (art. 9), zakładania przez Kościół katolicki instytucji wychowawczych, zdrowotnych, społecznych, kulturalnych i humanitarnych (art. 15) czy więzów o charakterze religijnym (art. 16).<br>Można się spodziewać, że umowa Stolicy Apostolskiej z kolejnym państwem afrykańskim przyczyni się do pogłębiania procesu inkulturacji na tamtejszym kontynencie.</p>Wojciech Góralski
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-31139912410.34888/ppw.2021.99-124Konkordat z 1993 r. na tle praktyki traktatowej Stolicy Apostolskiej
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3971
<p>Poniższy artykuł analizuje postanowienia konkordatu z 1993 r. na tle współczesnej praktyki konkordatowej Stolicy Apostolskiej. Głównym pytaniem badawczym jest kwestia podobieństw i różnic między polskim konkordatem a innymi porozumieniami, które Stolica Apostolska zawiera w celu ustabilizowania ram prawnych, w których Kościół katolicki działa w danym państwie. Artykuł pokazuje, jak rozwiązania polskiego konkordatu wpłynęły na późniejszą praktykę papieskiej dyplomacji w zakresie konkordatów i traktatów o charakterze konkordatowym (ang. Concordat-like agreements). Główny wniosek podkreśla szczególne znaczenie odniesień do koncepcji praw człowieka zawartych w polskim konkordacie i pokazuje, jak wpłynęły one na późniejszą praktykę konkordatową Stolicy Apostolskiej. Formułuje on również hipotezę, że powołując się w tych umowach na prawa człowieka (zwłaszcza wolność wyznania), dyplomacja papieska usiłuje umożliwić państwom, których porządek konstytucyjny opiera się na zasadzie świeckości, wyrażenie zgody na zawarcie umowy regulującej status Kościoła na ich terytorium.</p>Aleksander Gubrynowicz
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-311312514610.34888/ppw.2021.125-146Polskie konkordaty w XX wieku
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3972
<p>Artykuł dotyczy konkordatów, które zostały zawarte w 1925 r. i 1993 r. przez państwo polskie z Watykanem. We wstępie autor streścił genezę, rodzaje umów międzynarodowych, których stroną jest Państwo Kościelne, oraz teorie w zakresie natury prawnej konkordatu, tj. teorie: przywileju, legalną oraz umowy międzynarodowej. W szczególności zwrócił on uwagę na czynniki polityczne, które odgrywały i odgrywają istotną rolę w stosunkach państwo–Kościół katolicki. Następnie omówił on, przede wszystkim z punktu widzenia prawa konstytucyjnego, a także praktyki prawnej, proces ratyfikacji oraz obowiązywania konkordatów zawartych przez państwo polskie w XX wieku. Ponadto w publikacji została zwrócona uwaga na okres „bezkonkordatowy”, czyli lata 1945–1993, kiedy ówczesne władze państwowe jednostronnie uznały, że konkordat zawarty między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską z 1925 r. przestał obowiązywać. Warto jednak zaznaczyć, że ówczesne władze, zwłaszcza po październiku 1956 r., prowadziły politykę mającą na celu normalizację stosunków z Watykanem. Przełomowe znaczenie dla późniejszych stosunków miał wybór kardynała Karola Wojtyły na papieża Jana Pawła II, a następnie zmiany polityczno-ustrojowe, które miały miejsce w państwie polskim na przełomie lat 80. i 90. XX wieku. Efektem tego było zawarcie konkordatu z 1993 r. oraz jego późniejsza ratyfikacja w 1998 r., na którą wpływ miały przede wszystkim czynniki polityczne. W artykule również zostały omówione opinie na temat postanowień konkordatu, w tym postulaty jego zmian. Na zakończenie zwrócono uwagę, że konkordat był i jest układem o charakterze ogólnym (ramowym), gdyż realizacja jego postanowień wymaga wydania przez państwo – stronę umowy międzynarodowej – szeregu aktów wykonawczych, zwykle w porozumieniu z Watykanem.</p>Robert Jastrzębski
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-311314717910.34888/ppw.2021.147-179Kilka uwag o upadłości związków wyznaniowych i ich osób prawnych
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3973
<p>Niniejszy artykuł jest elementem w dyskusji dotyczącej zdolności upadłościowej osób prawnych Kościołów lub innych związków wyznaniowych. Poruszono w nim takie kwestie, jak: upadłość związku wyznaniowego jako całości, regulacje pozwalające na ustalenie statusu osoby prawnej jako przedsiębiorcy i ograniczeń w jej prowadzeniu, ustalenie składu masy upadłości osoby związku wyznaniowego, w tym instytucja wakufu. Zastosowanie regulacji prawa upadłościowego do związków wyznaniowych lub ich osób prawnych może wymagać współpracy specjalistów z dziedziny prawa upadłościowego, prawa konstytucyjnego i wyznaniowego, a nawet specjalistów z prawa wewnętrznego danego związku wyznaniowego.</p>Piotr Kroczek
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-311318119610.34888/ppw.2021.181-196Zwolnienia od pracy w dni świąteczne Kościołów wschodnich w Polsce
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3974
<p>Artykuł poświęcony jest polskim regulacjom prawnym w zakresie zwolnień od pracy wiernych Kościołów wschodnich w celu celebracji świąt cerkiewnych. Ustalono, że w polskim ustawodawstwie brakuje przepisów precyzyjnie określających uprawnienia wiernych Kościoła greckokatolickiego, w przeciwieństwie do kompleksowej regulacji odnoszącej się do prawosławnych. Istniejąca luka prawna zostanie częściowo wypełniona wraz ze spodziewanym przejściem Kościoła greckokatolickiego w Polsce z kalendarza juliańskiego na gregoriański.</p>Igor Ksenicz
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-311319721610.34888/ppw.2021.197-216Udzielenie ateiście sakramentu namaszczenia chorych a naruszenie jego dóbr osobistych oraz zakazu przetwarzania szczególnych kategorii danych
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3975
<p>Problemem analizowanym w niniejszym artykule jest fakt udzielenia ateiście sakramentu namaszczenia chorych w kontekście naruszenia jego dóbr osobistych oraz zakazu przetwarzania szczególnych kategorii danych. Podstawę rozważań stanowią wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 r. (sygn. akt II CSK 1/13) oraz z dnia 12 września 2018 r. (sygn. akt II CSK 536/17), a także poprzedzające je wyroki Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego w Szczecinie. Celem artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytania:<br>1) Czy poddanie osoby nieprzytomnej praktyce przyjętej w religii, której nie wyznaje, godzi w jej wolność sumienia i wyznania, a tym samym czy takie działanie prowadzi do naruszenia jej dóbr osobistych, niezależnie od intencji sprawcy i wykonywania przez niego posług religijnych zgodnie z prawem wewnętrznym danego związku wyznaniowego?<br>2) Czy związki wyznaniowe oraz ich duchowni mogą przetwarzać szczególne kategorie danych osobowych w takiej sytuacji?</p>Katarzyna Pluta
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-311321723910.34888/ppw.2021.217-239Problematyka nauczania religii w szkole w debacie parlamentarnej nad konstytucją marcową z 1921 r.
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3976
<p>Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. przystąpiono do opracowania konstytucji. W tym celu utworzono w Sejmie Ustawodawczym Komisję Konstytucyjną. Do Komisji tej wpłynęły wnioski z projektami konstytucji opracowanymi przez rząd i kluby poselskie. Z problematyki prawa wyznaniowego w projektach konstytucji były m.in. zagadnienia dotyczące nauczania religii w szkołach. Omówienie tego zagadnienia w czasie debaty konstytucyjnej jest celem tego artykułu.<br>Pierwsze czytanie projektu rządowego i PSL „Wyzwolenie” odbyło się od 6 do 13 maja 1919 r. Projekty te skierowano do dalszych prac w Komisji Konstytucyjnej, do której wpłynęły także inne projekty klubów parlamentarnych. Komisja opracowała wspólny projekt konstytucji, który otrzymał druk nr 1883. W rozdziale V (<em>Prawa i obowiązki obywatelskie</em>) zamieszczony został art. 125, który zawierał obowiązkowe nauczanie religii wyznaniowej dla dzieci i młodzieży. Nadzór nad jej nauczaniem miała sprawować kompetentna władza kościelna z zachowaniem przepisów państwowych. Dyskusja nad tym projektem przebiegała w dwóch torach. Posłowie partii centrowych i konserwatywnych byli za nauką religii, a partii socjalistycznych przeciw. Podczas dyskusji za proponowanym zapisem zgłoszono poprawki, które miały być przedyskutowane na posiedzeniu Komisji Konstytucyjnej.<br>Komisja Konstytucyjna w lutym i na początku marca 1921 r. przepracowała projekt konstytucji i odbyło się trzecie czytanie. Po korektach artykuł dotyczący nauczania religii otrzymał numer 120 i konstrukcyjnie niewiele różnił się od zaplanowanego wcześniej art. 125. Stanowiska posłów były takie same jak podczas drugiego czytania. Artykuł dotyczący nauczania religii obejmował obowiązkowe nauczanie religii do 18. roku życia w szkołach utrzymywanych całkowicie lub częściowo przez państwo lub władze samorządowe. Kierownictwo i nadzór nad nauką religii należały do właściwego związku religijnego z zastrzeżeniem nadzoru państwowych władz szkolnych.</p>Mieczysław Różański
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-311324126510.34888/ppw.2021.241-265Policja Państwowa wobec bydgoskiej parafii Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego (1925–1939)
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3977
<p>Wspólnota Kościoła narodowego pojawiła się w Bydgoszczy najprawdopodobniej w marcu 1925 r., czyli zaledwie kilkanaście miesięcy po utworzeniu pierwszych struktur w Polsce. Osobą, która przyczyniła się do rozpropagowanie tej idei i zarazem do zorganizowania jej zwolenników w strukturę parafialną, był Stanisław Zawadzki.<br>Działania organizacyjne od samego początku niosły ze sobą sporo bardzo złożonych wyzwań. W ówczesnym porządku prawnym, ażeby dany związek wyznaniowy uzyskał pełnie praw wynikających choćby z zapisów konstytucji, musiał uzyskać akceptację o randze ustawy. W innym przypadku był on niejako tolerowany w ramach zapewnionej w art. 111 i 112 ustawy zasadniczej indywidualnej wolności wyznaniowej. PNKK w tej sytuacji nie przysługiwały żadne uprawnienia dotyczące choćby ochrony prawnej właściwej innym związkom religijnym posiadającym osobowość prawną. Niosło to też za sobą pewne praktyczne konsekwencje, takie jak brak możliwości prowadzenia aktów stanu cywilnego, tworzenia swoich własnych cmentarzy wyznaniowych czy wpisywania ocen z religii na świadectwach szkolnych. Trochę inaczej kształtowała się ta sytuacja na terenach różnych byłych zaborów, gdzie jeszcze częściowo obowiązywało inne prawodawstwo. Najgorsze warunki były na obszarze dawnego zaboru rosyjskiego, gdzie udzielane przez księży PNKK śluby i rozwody czy też wystawiane metryki nie miały w praktyce żadnej mocy prawnej. Tutaj też starano się stosować wobec księży nowego obrządku normy prawne określone w art. 97 i 138 tzw. Kodeksu Tagancewa. W przypadku zastosowania sankcji określonych we wskazanej ustawie karnej kapłanowi Kościoła narodowego w skrajnych wypadkach mogła grozić kara pozbawienia wolności nawet do lat sześciu. Na szczęście zarówno prokuratury, jak i sędziowie unikali stosowania tak rygorystycznych sankcji i co najwyżej orzekano kary grzywny lub krótkotrwałego aresztu.</p>Tomasz Sypniewski
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-311326729010.34888/ppw.2021.267-290Tajemnica spowiedzi i tajemnica zawodowa duchownych we włoskiej procedurze karnej oraz Kodeksie karnym
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3978
<p>Artykuł dotyczy zagadnienia ochrony informacji pozyskanych przez duchownych Kościoła katolickiego oraz innych Kościołów i związków wyznaniowych z racji sprawowania ich urzędu. Rozważania prowadzone są m.in. w oparciu o odpowiednie przepisy Konstytucji Republiki Włoskiej oraz stosowne unormowania włoskiego kodeksu postępowania karnego i kodeksu karnego. W przywołanej ustawie zasadniczej uregulowane zostały kwestie ochrony wolności religijnej oraz instytucjonalne relacje pomiędzy państwem i związkami wyznaniowymi. Ochrona, przewidziana w przepisach włoskiego kodeksu postępowania karnego i kodeksu karnego, obejmuje nie tylko wiadomości pozyskane przez duchownego, ale wszelkie inne dowody będące w jego posiadaniu z racji piastowanego urzędu czy stanowiska.<br>Analiza treści i aksjologii powyższych unormowań w świetle prawa wewnętrznego Kościołów czy związków wyznaniowych pozwala z uznaniem odnieść się do włoskiej ochrony tajemnicy sakramentalnej oraz tajemnicy zawodowej duchownych. Zapewnia to penitentowi ochronę przekazanych w ten sposób wiadomości.</p>Urszula Szczęch
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-311329130910.34888/ppw.2021.291-309Wyodrębnione jednostki organizacyjne Kościoła katolickiego. Stan de lege lata i postulaty de lege ferenda
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3979
<p>W artykule zostanie przeprowadzona analiza statusu prawnego wyodrębnionych kościelnych jednostek organizacyjnych, o których mowa w art. 12 Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, uznanych przez właściwego miejscowo dyrektora izby administracji skarbowej za odrębne podmioty podatkowe. Zostanie wykazane, że ustalona w wymienionym przepisie reguła, iż jednostki te są wyłącznie organizacyjnym wyodrębnieniem w ramach kościelnych osób prawnych, z których osobowości prawnej korzystają w obrocie prawnym w stosunkach z podmiotami trzecimi, doznaje wyjątków na gruncie prawa pracy i prawa podatkowego. Ponadto zostaną wskazane mankamenty obowiązujących w tej materii przepisów, zwłaszcza dotyczących sprawozdawczości oraz zasad opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych. Dokonana ocena stanu <em>de lege lata</em> zostanie uzupełniona o zgłoszone postulaty <em>de lege ferenda</em>.</p>Dariusz Walencik
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-311331133410.34888/ppw.2021.311-334Formuła świeckiego państwa w prawie Republiki Czeskiej i Republiki Tureckiej – aspekty komparatystyczne
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3980
<p>Wolność religijna na kanwie dorobku współczesnej myśli prawnej powszechnie uznawana jest jako fundamentalne prawo człowieka, którego treść obejmuje także kategorię myśli i sumienia. W demokratycznym państwie prawnym w problematykę wolności religijnej wpisuje się koncepcja świeckiego charakteru państwa, która to w sposób naturalny definiuje pozycję instytucji konfesyjnych w państwie oraz konstytuuje model działania organów publicznych wobec jednostki. Jednakże faktyczna rola religii i instytucji na niej budowanych w zależności od kontekstu społecznego jest różna i w odmienny sposób rozumiana. W przypadku Republiki Czeskiej i Republiki Tureckiej dostrzega się w istocie dwa ujęcia tej samej kategorii normatywnej. Choć de iure oba państwa w myśl swych konstytucji posiadają laicki charakter, to rzeczywiste postrzeganie tej zasady przez władze publiczne jest relatywizowane przez pryzmat obecności czy też braku religii dominującej w społeczeństwie danego państwa. Wobec czego celem przedmiotowego opracowania będzie przedstawienie, w jaki sposób i z jakim skutkiem czeski oraz turecki ustrojodawca inkorporował koncepcję państwa laickiego i wolności konfesyjnych do rodzimych systemów konstytucyjnych oraz jak norma prawna w różnych warunkach społecznych może być różnie interpretowana.</p>Tadeusz WasilewskiJakub Zemła
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-311333535510.34888/ppw.2021.335-355Walne Zgromadzenie Członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, 8 Września 2021 r.
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3991
<p>Zarząd Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego (PTPW) IV kadencji (lata 2020-2024) przedkłada Walnemu Zgromadzeniu Członków PTPW sprawozdanie ze swojej działalności za okres od 13 czerwca 2020 r. do 8 września 2021 r., co następuje na podstawie § 20 pkt 2 Statutu PTPW.</p>Michał Poniatowski
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113415424Wspomnienie o śp. Księdzu Profesorze Henryku Misztalu
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3992
<p>W dniu 28 października 2020 r. zmarł Ksiądz Profesor Henryk Misztal, wybitny naukowiec, zaangażowany nauczyciel, niestrudzony wychowawca licznych już samodzielnych pracowników nauki, a nadto gorliwy Kapłan i po prostu dobry Człowiek. Spojrzenie na Jego odejście z – właściwej Mu – perspektywy wiary zupełnie nie wymaga szukania pokrzepienia i nadziei w pozostawionych przez Niego dziełach, odczytywanych przez pryzmat słów Horacego, iż non omnis moriar. Prawdą jednak pozostaje, że dzieła te onieśmielają swą liczba i znaczeniem.</p>Piotr Stanisz
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113427430Bibliografia publikacji Księdza Profesora Henryka Misztala (1936-2020) z zakresu prawa wyznaniowego
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3993
<p>Dla upamiętnienia oraz umożliwienia refleksji nad dokonaniami w pracy naukowej Zmarłego dotyczącej prawa wyznaniowego przedstawiony zostaje wykaz Jego publikacji z tego zakresu. Z uwagi na bogactwo opublikowanych prac dokonano ich podziału na: monografie, artykuły naukowe, hasła encyklopedyczne, recenzje, przedmowy, artykuły propagujące naukę, sprawozdania i inne publikacje. Porządkując je, odwołano się do porządku chronologiczno-alfabetycznego.</p>Aneta Abramowicz
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113431439Wspomnienie o profesorze UW dr. hab. Januszu Osuchowskim (1928–2021)
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3994
<p>Janusz Teobald Osuchowski urodził się 1 lipca 1928 r. w Lipnie. W 1952 r. został absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów był pracownikiem administracji państwowej. W 1966 r. na macierzystym wydziale, na podstawie dysertacji pt. Konstytucyjne założenia stosunku państwa do kościoła w Polsce w latach 1918–1939, uzyskał stopień doktora nauk prawnych. Rok później został zatrudniony na Wydziale Nauk Politycznych UW. Stopień naukowy doktora habilitowanego uzyskał w 1981 r. na podstawie dorobku naukowego oraz rozprawy pt. Państwo ludowe a Kościół rzymskokatolicki w Polsce w latach 1944-1948. Studium z zakresu stosunków władzy. Objął stanowisko profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Warszawskiego. Pracował także w innych uczelniach na terenie Stolicy. Zmarł 6 kwietnia 2021 r. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie.</p>Tadeusz Zieliński
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113441442Prof. zw. dr hab. Michał Pietrzak (1929–2021) – wspomnienie
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3995
<p>Wśród polskich specjalistów historii prawa, prawa wyznaniowego, prawa ustrojowego i praw człowieka zmarły 18 sierpnia 2021 r. prof. Michał Pietrzak był postacią wyjątkową. Przez 65 lat pracy na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego miał istotny wpływ na ukształtowanie wielu tysięcy prawników, wypromował ponad 800 magistrów prawa i blisko 30 doktorów. Jego książki i inne publikacje, na czele z wielokroć wznawianym podręcznikiem Prawo wyznaniowe i dotyczącą XX w. częścią Historii ustroju i prawa polskiego (współautorzy: Juliusz Bardach i Bogusław Leśnodorski), weszły na trwałe do spuścizny polskiej nauki prawa. Wspierał młodszych i starszych uczonych w ich rozwoju i awansie naukowym. Jednocześnie był wybitnym autorytetem w świecie akademickim i szerzej: w polskim życiu publicznym.</p>Paweł BoreckiTadeusz Zieliński
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113443445Lista członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego (stan na 19 grudnia 2021 roku)
https://ojs.academicon.pl/ppw/article/view/3996
<p>[nie dotyczy]</p>Marta Osuchowska
Prawa autorskie (c) 2022 Przegląd Prawa Wyznaniowego
2021-12-312021-12-3113447450