Problemy Współczesnej Kryminalistyki

Wstęp

Tadeusz Tomaszewski — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

Szanowni Państwo, drodzy Czytelnicy,
wychodzimy wreszcie z trudnego dla całego kraju i nas wszystkich okresu związanego z pandemią COVID-19, co daje nadzieję na normalność i powrót do pracy. Na szczęście ograniczenia związane z pandemią nie wpłynęły na zapał do działań twórczych naszych Autorów i obecnie możemy, jak zawsze z satysfakcją, przekazać do rąk naszych Czytelników nowy numer periodyku „Problemy Współczesnej Kryminalistyki”. Jest to już jego XXVI tom, równie ciekawy i bogaty w różnorodne tematycznie opracowania jak poprzednie, który powinien zainteresować szerokie grono kryminalistyków, prawników i studentów kilku co najmniej kierunków studiów, a-także przedstawicieli tych wszystkich dyscyplin, które wspomagają naukę kryminalistyki lub praktykę śledczo-sądową. Utrzymujemy zarazem zasadę, że nasi Autorzy reprezentują różne ośrodki naukowe i eksperckie, w tym zagraniczne; większość z- nich dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem praktycznym opartym na wieloletnim wykonywaniu zawodów wykorzystujących wiedzę kryminalistyczną i-z-pogranicza innych dyscyplin sądowych, ale wśród Autorów artykułów są też młodsi stażem zawodowym niedawni absolwenci studiów, których badania przeprowadzone na użytek prac dyplomowych wydały nam się tak ciekawe, że zaprosiliśmy ich do współpracy. Jednocześnie miło nam poinformować, że od obecnego numeru wszystkie prace ogłaszane drukiem w „Problemach…” publikowane są zarównow języku polskim, jak i angielskim. Mamy nadzieję, że to w znaczący sposób poszerzy grono naszych Czytelników i pozwoli na dotarcie polskiej myśli kryminalistycznej do zagranicznych ośrodków.

Pro Memoria

Tadeusz Tomaszewski — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

Nasza wspaniała koleżanka Kamila Nowicka-Kiliś była absolwentką Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, oficerem Policji w stanie spoczynku (Wyższą Szkołę Policji w Szczytnie ukończyła w 1990 r., uzyskując I stopień w korpusie oficerów). Ponad 30 lat pracowaław Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Komendy Głównej Policji – najpierw jako technik, a następnie ekspert badań dokumentów. W 2003 r. została mianowana naczelnikiem Wydziału Badań Dokumentów i Technik Audio-wizualnych CLK KGP. Miała wybitne zdolności dydaktyczne; przygotowała do pracy w zawodzie 26 policyjnych ekspertów badań dokumentów. Prowadziła wiele szkoleń dla banków oraz instytucji ubezpieczeniowych z zakresu weryfikacji autentyczności podpisów jako jednejz metod potwierdzania autentyczności dokumentów w obrocie finansowym oraz przeciwdziałania procederowi oszustw i wyłudzeń.

Brała aktywny udział w konferencjach i sympozjach krajowych i zagranicznych dotyczących badania dokumentów oraz zarządzania ryzykiem przestępstw finansowych.
Od 1992 r. pełniła funkcję biegłego sądowego w zakresie kryminalistycznych badań dokumentów w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Miała również uprawnienia eksperta Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego; należała do grona wybitnych ekspertów w tej dziedzinie.
Przez wiele lat była aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego; od 2006 r. pełniła odpowiedzialną funkcję sekretarza Zarządu Głównego.

Kama, w naszej pamięci pozostaniesz na zawsze jako osoba ciesząca się powszechną sympatią, zaufaniem i uznaniem, otwarta, miła i życzliwa

Kompetencje biegłych z zakresu badań genetycznych

Wojciech Achrem, Ireneusz Sołtyszewski — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

W polskim systemie prawnym instytucja biegłego została ustanowiona w celu zapewnienia należytego funkcjonowania organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Niemniej praktyka wymiaru sprawiedliwości pokazuje, iż brak kompetencji, doświadczenia, liberalne przepisy dotyczące wyboru biegłych, co więcej brak narzędzi do weryfikacji ich umiejętności to główne źródła problemów z biegłymi. Celem artykuły jest skatalogowanie kluczowych kompetencji jakie powinien posiadać biegły z zakresu genetyki sądowej w odniesieniu do aktualnie obowiązujących przepisów jak również projektu ustawy o biegłych sądowych. W końcowej części artykułu przedstawiono wnioski, które należy rozważyć podczas prac legislacyjnych nad przepisami normującymi działanie biegłych podczas postepowań prawnych.

Rola sztucznej inteligencji w wykrywaniu i ściganiu przestępstw: stan obecny i perspektywy

Jurgita Baltrūnienė — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

The article analyses an area that has not yet received sufficient scientific attention: the useof artificial intelligence in the investigation of criminal offences. Artificial Intelligence (AI) isa widely discussed topic with rapidly developing technologies that will undoubtedly occupy an important place in criminal investigation and law enforcement activities. Artificial Intelligence (AI) is a rapidly evolving group of technologies. These technologies can provide economic and social benefits in a wide variety of industries and social activities. AI systems are widely used in the interactive world, search engines, digital assistants, computer game development, and security systems, as well as by law enforcement authorities and their techniques. In law enforcement authorities, AI systems are applied in process automation (document analysis, automatically generated messages, etc.), vehicles (automatic license plate scanning, recording of violations), facial recognition systems (in airports, when crossing the state border), robots (automatic demining robots) and internet technologies. Currently, significant investments and resources are being allocated in Lithuania and worldwide in order to improve AI algorithms and usage possibilities1 in both law enforcement authorities and ordinary people’s lives.

Współczesna problematyka zjawiska dopingu w sporcie na poziomie proceduralnym i dowodowym

Aleksandra Buza — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

Doping występuje w sporcie od samego początku jego istnienia. Stosowanie nielegalnych substancji jest uważane za nieetyczne, a także godzące w najważniejszą zasadę – grę fair play. Niniejszy artykuł porusza problematykę zjawiska dopingu zarówno na poziomie dowodowym, jak i proceduralnym. W opracowaniu zaprezentowano współczesne tendencje dopingowe, scharakteryzowany został proces kontroli antydopingowej, wraz z przedstawieniem problemów, które zdarzają się podczas przeprowadzania kontroli, a także tryb postępowania przed odpowiednim organem procesowym wraz z dylematami, które mogą pojawić się podczas modyfikacji obecnie obowiązujących reguł antydopingowych. Zwrócono również uwagę na trwający spór pomiędzy Trybunałem Arbitrażowym ds. Sportu przy Polskim Komitecie Olimpijskim a Polską Agencją Antydopingową, który powstał w wyniku wprowadzenia zmianyw przepisach antydopingowych, która reguluje proces odwoławczy od decyzji poszczególnych organów procesowych.

Próby zdefiniowania pojęcia„akt terroryzmu” w pracach Organizacji Narodów Zjednoczonych

Dominika Dróżdż — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

Działającemu pod egidą ONZ Komitetowi do spraw Kompleksowego Aktu Terrorystycznego nie udało się przekonać państw do uzgodnienia projektu tej konwencji. Jedynym państwem, które przyjęło bez zastrzeżeń jej projekt, są Indie, dążące także do przyjęcia kompleksowej konwencji międzynarodowej odnoszącej się do międzynarodowego terroryzmu. Niechętne są jej przede wszystkim państwa OIC. Celowe byłoby zapoznanie się z projektem również państw Unii Europejskiej, w tym Polski, które odnosząc się do rozwiązań przyjętych przez Radę Bezpieczeństwa nr 1373 z 2001 r. oraz nr 1566 z 2004 r., powinny przemyśleć tym razem także projekt konwencji ONZ uwzględniającej Kompleksowy Akt Terrorystyczny.

Pozycja i rola biegłego sądowego w anglosaskim modelu procesu karnego

Izabela Jankowska-Prochot — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

Przedmiotem analizy w niniejszym artykule jest pozycja i rola biegłego sądowego w systemach prawnych common law oraz istniejące gwarancje jego bezstronności. Zagadnienie jest o tyle interesujące, że w państwach tych odmiennie niż w Europie kontynentalnej strony samodzielnie zbierają materiał procesowy, a sądy na ogół nie tylko nie odgrywają dominującej, ale często nawet i subsydiarnej roli w zakresie postępowania dowodowego. Z uwagi zaś na fakt, że wprowadzanie dowodów do procesu odbywa się przy biernej postawie sędziego zawodowego, który skupia się na czuwaniu nad prawidłowym jego przebiegiem, to na stronach, a pośrednio właśnie na biegłym, w ogromnej mierze spoczywa odpowiedzialność za wynik procesu.

Stwierdzenie zgonu i wystawienie karty zgonu – prawa i obowiązki lekarzy oraz wybranych osób wykonujących zawody medyczne

Emilia Jasińska — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

Procedura stwierdzenia zgonu i wystawienia karty zgonu jest niewątpliwie szerokim zagadnieniem. W niniejszym opracowaniu autor skupił się głównie na problemach ciążących na lekarzach podstawowej opieki i innych specjalistach wykonujących zawody medyczne jako tych, którzy w codziennej praktyce nieustannie są do dyspozycji pacjentów, i tych, wobec których wymaga się często przekraczania swoich możliwości, a niekiedy również uprawnień na rzecz wykonywania czynności poza placówką medyczną i poza godzinami udzielania świadczeń medycznych w celu stwierdzania zgonów, wypełniania oraz wydawania kart zgonów, które ponadto nie są finansowane z powodu braku rozwiązań systemowych. Uwzględniając obowiązujący stan prawny, przedstawiono wybrane kwestie przewidziane w projekcie ustawy o stwierdzaniu, dokumentowaniu i rejestracji zgonów, zaopiniowane przez NRL. W ostatniej części artykułu omówiono problematykę powoływania tzw. koronerów.

Wyznaczanie zawartości potasu w próbkach spożywczych metodą wysokorozdzielczej spektroskopii promieniowania gamma

Agnieszka Kurpiewska, Tomasz Matulewicz, Przemysław Sękowski — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

Wysokorozdzielcza spektroskopia promieniowania gamma (z użyciem detektora HPGe) została zastosowana do badania zawartości potasu przez rejestrację promieniowania gammao energii 1461 keV z rozpadu promieniotwórczego izotopu 40K stanowiącego około 0,012% składu izotopowego potasu w skorupie ziemskiej. Umieszczenie wykorzystywanego detektora promieniowania gamma w grubych osłonach ołowianych spowodowało znaczący spadek poziomu tła, co pozytywnie wpływa na próg detekcji w skończonym czasie pomiaru. Badając intensywność promieniowania 1461 keV z próbek zawierających roztwór KCl o różnych stężeniach, wyznaczono linię kalibracyjną w zakresie stężeń od 0,002 do 0,1 mola na litr oraz określono próg detekcji metody jako 0,7 mmol/litr, co odpowiada aktywności 40K wynoszącej 0,9 Bq/litr. Przeprowadzono badanie zawartości potasu w 5 próbkach keczupu, stwierdzając podobną zawartość potasu w próbkach różniących się datą produkcji oraz stopniem pikantności. Około dwukrotnie większą zawartość potasu stwierdzono w produkcie typu „premium” – zapewne do jego produkcji użyto większej masy pomidorów na kilogram produktu. Poza zmianami intensywności promieniowania o energii 1461 keV dla żadnej badanej próbki keczupu nie stwierdzono jakiejkolwiek zmiany intensywności promieniowania gamma ponad tło układu detekcyjnego.

Proces formowania się podpisu: czynnik rodzinny

Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

Artykuł zawiera krótki przegląd piśmiennictwa na temat kryminalistycznych badań podpisów, z uwzględnieniem prac litewskich ekspertów w tej dziedzinie. Znaczenie podpisu w życiu społecznym człowieka w XXI wieku utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie. W procesie socjalizacji młody człowiek musi przyjąć odpowiedzialność za określone decyzje, którym często towarzyszy podpisywanie dokumentów. Jednym z mniej rozpoznanych zagadnień w badaniach pisma jest proces kształtowania się podpisu i czynniki, które na ten proces wpływają. Autorzy artykułu postanowili zbadać tę kwestię i w pierwszym etapie, po przeprowadzeniu eksperymentu, wstępnie ocenili wpływ członków rodziny i ich podpisów na kształtowanie się podpisu młodego człowieka. Podczas eksperymentu zwrócono uwagę na strukturę (transkrypcja, obraz ogólny) i wspólne cechy sygnatur. Za podobne uznano te podpisy, których struktura (literowa, nieliterowa, mieszana) i większość ogólnych cech (rozmiar, bieg linii, pochylenie itp.) są zbieżne. Wyniki eksperymentu wykazały, że zwykle wybiera się podobny początek podpisu, długość podpisu, strukturę (elementy alfabetyczne lub niealfabetyczne, bieg linii), kolejność liter imienia i nazwiska. Rezultaty przeprowadzonych przez autorów badań mają charakter wstępny, choć już teraz można powiedzieć, że podpisy członków rodziny w wielu przypadkach wpływają na proces formowania się podpisu młodego człowieka. Uzyskane wyniki zachęcają do znacznie szerszego badania, w tym na poziomie międzynarodowym.

Badanie śladów zapachowych – istniejące problemy i współczesna perspektywa rozwoju praktyki

Olga Matusiak — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

Artykuł przedstawia omówienie istniejących problemów związanych z badaniem śladów zapachowych i praktyką przeprowadzania badań oraz perspektywy rozwoju osmologiiw świetle nowych metod badawczych. Scharakteryzowano aktualne metody pobierania śladów, materiałów porównawczych, ich zabezpieczania oraz przebieg badania osmologicznego. Przybliżony został problem zapachu jako śladu kryminalistycznego, opisano jego cechyi ogólną charakterystykę przydatną z kryminalistycznego punktu widzenia. Ukazane zostały również dylematy organów wymiaru sprawiedliwości w Polsce związane z oceną dowodu uzyskanego na podstawie takiego badania oraz ewolucja podejścia sądów do tej kwestii, poczynając od początkowego zawierzenia w nieomylność tej metody, przez postawienie pytań odnośnie do jej prawidłowości, kończąc na wysokiej ostrożności związanej z niepewnym jej charakterem. Poruszono zagadnienie naukowości badań osmologicznych oraz wskazano, w jaki sposób należy postępować, aby uzyskać maksymalny możliwy obiektywizm wyniku badania. Opisany został także rozwój badań osmologicznych w Polsce i na świecie oraz perspektywy stworzenia takich urządzeń, które w całości wykluczyłyby udział psów w badaniach.

Sędzia pokoju w Polsce: jeżeli tak, to jaki?

Włodzimierz Rojek — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

W dobie debaty publicznej na temat celowości wprowadzenia urzędu sędziego pokoju praca niniejsza pokusiła się o przedstawienie kilku aspektów tej instytucji wymiaru sprawiedliwości. Poczynając od definicji sędziego pokoju, przez krótki zarys historii tego urzędu sędziowskiego w Polsce, stanowi podstawę dla prezentacji przemyśleńi wiedzy autora, który dzieli się swoimi pomysłami na kształt omawianej instytucji. Warto wspomnieć, że autor jest sędzią pokoju w Kanadzie od 1993 r., a wcześniej był sędzią sądów rejonowych i sądu wojewódzkiego w Polsce. Koncepcja pracy jest oparta na wypunktowaniu ram prawnych, które musiałyby zdefiniować sposób powołania, odwołania i umiejscowienia sądów (sędziów) pokoju w strukturze wymiaru sprawiedliwości. Zdaniem autora urząd sędziego pokoju powinien zapewniać dostęp do niezawisłego sądu zgodnie z konstytucją, Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej oraz Europejską konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Obywatel ma bowiem prawo do sprawiedliwego, jawnego rozpoznania sprawy, które nie może też być w nieuzasadnionym stopniu przewlekłe. Jeżeli sądy pokoju powstaną w Polsce, powinny spełniać te kryteria.
Praca analizuje dwa sposoby powoływania sędziów pokoju. Autor odnosi się do pomysłu zawartego w prezydenckim projekcie stosownej ustawy, czyli wyboru sędziów pokoju na 6-letnie kadencje, jak też możliwości powoływania ich w drodze mianowania. Przedstawia także kryteria, jakie kandydat na to stanowisko powinien spełnić, oraz zakres spraw przekazanych do rozpoznawania przez sędziów pokoju. W celach porównawczych opisano zakres właściwości rzeczowej sędziów pokoju w Kanadzie. Podano też dane statystyczne, pokazujące, w jakim stopniu powołanie sędziów pokoju odciążyłoby sądy rejonowe.

Przestępstwo fałszerstwa dokumentów w kontekście nielegalnego przekraczania granic. Aspekty teoretyczno-empiryczne

Dorota Semków — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

Przedmiot podjętych w niniejszym artykule rozważań stanowi przestępstwo fałszerstwa dokumentów stypizowane w art. 270 obowiązującej ustawy karnej w kontekście czynu polegającego na nielegalnym przekroczeniu granicy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, tzw. zwykłe nielegalne przekroczenie granicy stanowi wykroczenie określone w art. 49a Kodeksu wykroczeń, natomiast art. 264 § 2 k.k. znajduje zastosowanie w przypadku, gdy do przekroczenia granicy wbrew przepisom dochodzi we współdziałaniu z innymi osobami lub z użyciem przemocy, groźby, podstępu, tj. między innymi w sytuacji, kiedy do przekroczenia granicy wbrew przepisom prawa wykorzystywane są sfałszowane dokumenty. Mogą one być także narzędziem umożliwiającym dokonanie czynu określonego w § 3 wspomnianegoart. 264 k.k., który poddaje penalizacji działanie polegające na organizowaniu innym osobom przekraczania granicy wbrew przepisom prawa. Głównym celem opracowania jest zwrócenie uwagi na przestępstwo fałszerstwo dokumentów jako proceder umożliwiający dokonanie innych prawnie zabronionych czynów. W tym świetle postawiono tezę, zgodnie z którą sfałszowane dokumenty w wielu przypadkach są narzędziem służącym cudzoziemcom do nielegalnego przekraczania granic RP, a tym samym strefy Schengen/Unii Europejskiej. Teza znalazła potwierdzenie w badaniach przeprowadzonych na podstawie danych statystycznych Komendy Głównej Straży Granicznej z lat 2016–2022. Ich analiza została przedstawionaw artykule.

Współczesna kryminalistyka w warunkach wojny i globalnych wyzwań XXI wieku: dzisiejsze problemy i perspektywy rozwoju

Viktor Shevchuk — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

The article is devoted to the study of topical problems of criminalistic science in modern conditions of martial law and global threats of the ХХІ century. The main trends in the formation and development of criminalistics in today’s realities are identified and analyzed, and promising areas of its scientific research are outlined. The emergence and formation of new areas of criminalistic science due to scientific and technological progress, the introduction of new technologies, and the need to identify specific traces and collect evidence (genomic, digital, nuclear, etc.) are substantiated. It is noted that it is important to take into account the current trends in the development of criminalistic science associated with the formation of individual branches (directions): medical, genotyposcopy, computer (digital), aerospace and nuclear criminalistics. In the context of the war in Ukraine and large-scale aggression from the Russian Federation, the relevance of the formation of a new scientific criminalistic direction of military criminalistics is noted, and its object, subject, system and tasks are defined.
The problems of the formation and development of European criminalistics and the issues of integration of criminalistics into a single European criminalistic space are analyzed. It is substantiated that further prospects for the formation and development of criminalistic science suggest the need to reboot and modernize the current paradigm. In particular, we are talking about revising and significantly updating the modern understanding of the subject of criminalistics. The expansion of the boundaries of the application of forensic knowledge, which is required not only in the investigation of crimes, and their trial in criminal proceedings but also in the use of criminalistic science in various areas of legal activity (administrative, civil, economic, arbitration proceedings and even in constitutional jurisprudence) is considered and justified. The problems of the formation and development of European criminalistics and the integration of forensic knowledge into a single European criminalistic space are analyzed.

Biegły i quasi-biegły w polskim postępowaniu karnym. Możliwość korzystania z tzw. opinii prywatnych

Natalia Śniechowska — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

W artykule zaprezentowano instytucję biegłego i quasi-biegłego w postępowaniu karnym oraz uwagi dotyczące efektów ich pracy, tj. opinii procesowej i opinii pozaprocesowej, zwanej również opinią prywatną, ze szczególnym podkreśleniem zmian wprowadzonych nowelizacją ustawy Kodeks postępowania karnego z dnia 1 lipca 2015 r. Przedstawiono również wykształconą poza procesem karnym instytucję quasi-biegłego (biegłego prywatnego) oraz charakter sporządzanej przez niego opinii prywatnej, w tym zwrócono uwagę na problematykę dopuszczalności opinii prywatnej i jej oceny. Wskazano i omówiono wymienione w literaturze przedmiotu, a także własne propozycje zmian zmierzające do zwiększenia kontroli nad rzetelnością i poprawnością opinii biegłych oraz umożliwienia szerszego wykorzystywania w postępowaniu karnym opinii prywatnych.

Pismo ręczne jako cecha biometryczna część I

Magdalena Tomaszewska-Michalak — Tue, 25 Apr 2023 00:00:00 +0200

Celem opracowania jest określenie przynależności pisma ręcznego do cech biometrycznych. W pierwszej części autorka odnosi się do podstawowych zagadnień związanych z możliwością wykorzystania cech jednostki w procesie identyfikacji osoby lub weryfikacji jej tożsamości. W tym celu przybliża historię wdrażania urządzeń biometrycznych oraz podaje przykłady dziedzin, w których obecnie stosuje się metodę rozpoznania osoby na podstawie jej indywidualnych cech. W drugiej części opracowania autorka skupia się na wykorzystaniu podpisu w procesie biometrycznej identyfikacji/weryfikacji tożsamości.