Wrocławski Przegląd Teologiczny

Różnice w recepcji jednostek przepowiadania na przykładzie homilii wygłoszonej przez ks. Mirosława Drzewieckiego 13 stycznia 1982 roku we wrocławskiej katedrze

2022-11-02T10:58:38+01:00

Zasadnicze pytanie postawione w niniejszym tekście brzmi: w jaki sposób funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej oraz Służby Bezpieczeństwa PRL odbierali i interpretowali homilie i kazania głoszone podczas nabożeństw w kościołach, szczególnie w okresie stanu wojennego wprowadzonego przez władze komunistyczne w Polsce 13 grudnia 1981 i trwającego do 22 lipca 1983 roku. Autorzy opierają wywód na homilii wygłoszonej przez wrocławskiego duszpasterza akademickiego ks. Mirosława Drzewieckiego w katedrze wrocławskiej 13 stycznia 1982 roku, za którą duchowny został oskarżony o przestępstwo rozpowszechniania fałszywych informacji mogących wywołać niepokój publiczny lub rozruchy. Na podstawie niepublikowanych dotychczas materiałów, zgromadzonych w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej, poznajemy wizję samego kaznodziei oraz to, jakie cele przyświecały księdzu głoszącemu omawiane kazanie. Następnie jesteśmy zapoznawani z odbiorem treści homilii przez uczestników Eucharystii (m.in. innego duchownego i nastoletnią dziewczynę), którzy zostali przesłuchani jako świadkowie w sprawie przeciw ks. Drzewieckiemu, by w końcu na podstawie raportów oraz pytań stawianych duchownemu i świadkom poznać sposób odbioru treści usłyszanych w kościele przez funkcjonariuszy resortów siłowych władz komunistycznych. Autorzy próbują wyciągnąć wnioski natury ogólnej – zaobserwować, w jaki sposób osoby nieprzychylnie nastawione do Kościoła katolickiego mogą interpretować teksty głoszone w czasie nabożeństw przez duchownych oraz czy to negatywne nastawienie w jakiś sposób zaciemnia sposób odbioru przekazywanych treści.

Znowelizowane powszechne przepisy prawa kanonicznego dotyczące ochrony małoletnich przed przestępstwami seksualnymi

2022-12-05T14:47:41+01:00

Reakcja wspólnoty Kościoła na doniesienia o przestępstwach seksualnych niektórych duchownych wobec małoletnich stanowi jeden z mierników wierności nauczaniu Jezusa Chrystusa. Skuteczna ochrona najsłabszych i najbardziej bezbronnych domaga się przede wszystkim dobrego prawodawstwa i to nie tylko w postaci przepisów procesowych służących ukaraniu sprawców przestępstw, ale również przepisów prawa materialnego definiujących poszczególne przestępstwa contra sextum i określających zakres ochrony przed tego typu deliktami. Na konieczność rozszerzenia zakresu materialnego przestępstw seksualnych zwrócił uwagę już Jan Paweł II. Kolejni prawodawcy powszechni nowelizowali przepisy materialne dotyczące ochrony dzieci i młodzieży, zwłaszcza poprzez rozszerzanie zakresu osób objętych ochroną oraz penalizowanie czynności polegających na wytwarzaniu, posiadaniu i rozpowszechnianiu materiałów pornograficznych zawierających wizerunki małoletnich. Aktualne przepisy materialne dotyczące przestępstw contra sextum znajdują się w trzech ustawach powszechnych: w znowelizowanym w 2021 roku Kodeksie prawa kanonicznego, w zawierającym delicta graviora motu proprio Sacramentorum sanctitatis tutela oraz w będącej na etapie konsultacji przed zapowiedzianą nowelizacją ustawie Vos estis lux mundi. Dodatkowo przepisy te są obecne w wersji 2.0 Vademecum Dykasterii Nauki Wiary, które co prawda nie ma charakteru ustawowego, ale pełni rolę podręcznika dla ordynariuszy i osób zajmujących się procedowaniem spraw związanych z oskarżeniami mającymi za przedmiot przestępstwa seksualne. Analiza obowiązującego prawodawstwa prowadzi jednak do wniosku, że ustawy te charakteryzują się rozbieżnością zarówno co do zakresu materialnego przestępstw contra sextum, jak i osób objętych ochroną oraz podmiotów zdolnych ustawowo do popełnienia tego typu przestępstw. Zauważalne różnice mogą powodować trudności w aplikowaniu prawa, a tym samym zmniejszać skuteczność ochrony małoletnich i osób z nimi zrównanych. Z tej racji wydaje się konieczne ich ujednolicenie, co spowoduje usunięcie pojawiających się wątpliwości interpretacyjnych.

Wykład z okazji nadania tytułu doktora honoris causa Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu

2022-11-24T10:19:37+01:00

Kantyki w ewangelii dzieciństwa według świętego Łukasza

2022-06-20T08:47:28+02:00

Przedmiotem analizy w niniejszym artykule są cztery kantyki z Łukaszowej Ewangelii Dzieciństwa (Magnificat, Benedictus, Gloria oraz Nunc dimittis). Autor stawia pytanie o przyczynę przejścia od prozy do poezji. W badaniach nad kantykami (określanymi jako psalmy wstawione w tekst Ewangelii (ang. inset psalms) oraz Psałterzem zastosowano dwa podejścia: historyczne oraz prospektywne. W ramach pierwszego – intertekstualnego – przedstawiono, w jaki sposób kantyki Łukasza nawiązują do natchnionych i kanonicznych tekstów Starego Testamentu, wywierających istotny wpływ na bohaterów, ewangelistę, a także odbiorców dzieła. Narrator zaprasza czytelnika do przyjęcia ich jako Słowa Bożego na dziś. W podejściu drugim podkreśla się „linie melodyczne” wprowadzone przez kantyki w dziele Łukaszowym (Ewangelia i Dzieje Apostolskie). Cztery kantyki są ściśle ze sobą powiązane, stając się uprzywilejowanymi miejscami hermeneutycznymi dla zrozumienia sensu całej narracji. Dlaczego zatem Łukasz wprowadza kantyki do testu Ewangelii? Podkreślają one ich antropologiczną wartość i stanowią odpowiedź na wydarzenie zbawcze. Odpowiedź ta staje się częścią samego wydarzenia, ponieważ tylko przez nią przekazywana jest pełnia tego, czego Pan dokonał, dokonuje i będzie dokonywał w przyszłości.

Znaczenie terminu בית מדרשׁ w Targumie Pseudo-Jonatana

2022-10-28T09:50:34+02:00

Jednym z najważniejszych zadań rodziców w starożytnym Izraelu było przekazanie wiedzy dotyczącej Prawa Mojżeszowego. Zgodnie z tradycją chłopcy po zdobyciu podstawowej wiedzy w domu szli do szkoły, gdzie kontynuowali naukę. Tekst Biblii bardzo mało mówi o samym procesie kształcenia. Informacje te podaje datowany na VII wiek po Chr. Targum Pseudo-Jonatana. Celem artykułu jest zaprezentowanie oraz przeanalizowanie znaczenia terminu בית מדרשׁ w Targumie Pseudo-Jonatana. Zwrot ten nie pojawia się w Biblii Hebrajskiej. Autor targumu dodał go celowo w czternastu wersetach Tory. Analiza znaczenia tego terminu w konkretnych perykopach ma ukazać znaczenie szkoły oraz nadania jej starożytnego charakteru. Zaprezentowane treści prowadzą do wniosku, że po upadku świątyni w Jerozolimie, gdy przestrzeganie Prawa zaczęło stanowić najistotniejszy element w religii żydów, autor targumu Pseudo-Jonatana chciał wykazać początki בית מדרשׁ już w czasach Abrahama.

Recenzja: Sławomir Zatwardnicki, Od teologii objawienia do teologii natchnienia. Studium inspirowane twórczością Geralda O’Collinsa i Josepha Ratzingera, Wydawnictwo Academicon, Lublin 2022, ss. 812

2022-11-03T09:17:56+01:00

Duchowni i świeccy w budowaniu Communio Ecclesiae

2022-11-14T09:27:54+01:00

Artykuł dotyczy problematyki budowania Communio Ecclesiae przez duchownych i świeckich. Podjęte zagadnienie wpisuje się w aktualną tematykę synodalności. Publikacja przedstawia zarówno teologiczne podstawy budowania wspólnoty kościelnej, jak również praktyczne wskazania – zasady. Najpierw wyjaśniono rozumienie Communio Ecclesiae. Następnie zajęto się kwestią „budowania”, zwracając uwagę na jej korelację z ideą Kościoła, który jest Bożą budowlą. W kroku trzecim wyróżniono i omówiono cztery obszary współpracy: liturgiczno-sakramentalny, administracyjno-gospodarczy, charytatywny i formacyjny. Na koniec wskazano zasady budowania Communio Ecclesiae. Uwzględniają one uwarunkowania Kościoła w Polsce i mają zasadniczo praktyczny charakter. Budowaniu wspólnoty eklezjalnej winna towarzyszyć świadomość współudziału w zbawczej misji Chrystusa oraz przeświadczenie o wielości i różnorodności posług i zadań w Kościele. Tym samym budowanie Communio Ecclesiae nie jest celem samym w sobie, ale drogą prowadzącą do celu, jakim jest osiągnięcie przez wiernych zbawienia i wypełnienie się Kościoła w królestwie Bożym w czasach eschatologicznych.

Powszechne pośrednictwo Chrystusa a religie niechrześcijańskie

2022-12-20T15:18:33+01:00

Nowy Testament, tak jak jest rozumiany w ramach katolickiej tradycji intelektualnej, potwierdza, że Jezus z Nazaretu jest jedynym powszechnym pośrednikiem zbawienia dla rodzaju ludzkiego. Jednocześnie Kościół katolicki uznaje, że Chrystus żył i umarł, aby zbawienie mogło być ofiarowane wszystkim ludziom, także tym, które nie mają bezpośrednio możliwości przyjęcia chrztu lub uzyskania pełni środków zbawienia w widzialnym Kościele katolickim. W niniejszym artykule powyższe twierdzenia są analizowane poprzez odwołanie się do teologii Tomasza z Akwinu. Jaka jest jego koncepcja odkupienia i powszechnej skuteczności męki i zasług Chrystusa? Jak jego koncepcja łaski wskazuje na sposoby, w jakie Bóg może działać w życiu osób nieochrzczonych? W jaki sposób życie tych, którzy otrzymują łaskę, jest ukierunkowane poprzez wewnętrzną przemianę na uznanie istotnych prawd moralnych i teologicznych? Odpowiedzi na tak postawione pytania udzielane są w oparciu na kluczowych tekstach z dojrzałej twórczości Akwinaty, jak również poprzez odniesienie do nowożytnej i współczesnej literatury tomistycznej.

Teologia natchnienia z perspektywy posłania Syna i Ducha Świętego

2022-10-27T21:55:05+02:00

W artykule zaprezentowano wybrane aspekty teologii natchnienia i teologii objawienia opracowane z perspektywy teologii dogmatycznej. Za klucz prowadzonej refleksji przyjęto nierozdzielne misje Syna i Ducha Świętego. Wzięto pod uwagę, że natchnienie i objawienie winny być rozróżnione, ale nie rozdzielone. Wykorzystano wzajemne powiązania tajemnic wiary między sobą (nexus mysteriorum). Na pierwszy plan wysunięto natchnienie autorów Nowego Testamentu będące rezultatem kulminacyjnych wydarzeń zbawczych i objawieniowych związanych ze Wcieleniem, Paschą i Zesłaniem Ducha Świętego. Uwzględniono również związek hagiografów z Kościołem, dla którego Lud Boży Starego Przymierza był typem. Najpierw została zaprezentowana chrystologia słowa i pneumatologia słowa wyprowadzona z analogii inkarnacyjnej. Kolejno podjęto kwestie więzi Apostołów z hagiografami (nazywanych w Dei verbum „mężami apostolskimi”) i ich partycypacji w posłaniach Syna i Ducha Świętego. W ostatniej części ukazano znaczenie Eucharystii, w której kontynuowana jest samo-komunikacja Trójjedynego Boga, dla teologii natchnienia.

"Pokorny pracownik Winnicy Pańskiej"

2023-01-20T10:57:18+01:00

Szkoła Görresa w Lipsku podczas II wojny światowej w świetle zbiorów Archiwum Diecezjalnego w Budziszynie

2022-02-24T10:51:51+01:00

Na początku XX wieku szkoła Görresa w Lipsku była w katolickim krajobrazie Niemiec swego rodzaju znakiem czasów. Pod względem zakresu oferty, jak i liczby słuchaczy można ją zaliczyć do największych instytucji katolickiej edukacji dorosłych w tamtych czasach. Jest to o tyle niezwykłe, że Lipsk już wtedy znajdował się w środku obszaru diaspory, należąc do nowo powstałej (1921), niezasobnej finansowo i skromnej strukturalnie diecezji miśnieńskiej. W 1935 roku kierownictwo nad tym dziełem objął późniejszy biskup Otto Spülbeck. W niniejszym opracowaniu podjęto próbę przedstawienia tego niezwykłego zjawiska na podstawie zbiorów zachowanych w Archiwum Diecezjalnym Dreźnieńsko-Miśnieńskiej Kurii Biskupiej. Materiały archiwalne pozwalają na głębszy wgląd w wydarzenia począwszy dopiero od 1941 roku. Rozważania dotyczące form działalności szkoły i coraz większego wpływu, jaki wywierała na nią wojna, zostały uzupełnione o kontekst duszpasterstwa dorosłych w diecezji oraz o krótką charakterystykę osobowości prowadzącego.

Spojrzenie Hugona ze Świętego Wiktora na proceder symonii. Dziesiąta część drugiej księgi De sacramentis christianae fidei – wstęp, przekład, komentarz

2022-11-24T12:46:19+01:00

Artykuł prezentuje tłumaczenie części dziesiątej drugiej księgi traktatu De sacramentis christianae fidei Hugona ze Świętego Wiktora (ur. ok. 1096, zm. 1141), poświęconej zagadnieniu symonii (De simonia). Aby ułatwić czytelnikowi porównanie oryginału z tłumaczeniem, przedrukowano wybrany fragment z De sacramentis christianae fidei w wersji tekstualnej dzieła podawanej przez Jacquesa-Paula Migne’a w 176. tomie jego wiekopomnego zbioru Patrologia Latina. Przekład polski poprzedzono krótkim słowem wprowadzającym i opatrzono kilkudziesięcioma przypisami, w których pomieszczono podstawowe informacje o datacji i zasadniczej idei dzieła, a także streszczono zawartość części dziesiątej drugiej księgi tej teologicznej sumy.

Via Veritatis: nauka zaufania z Johnem Henrym Newmanem

2021-10-22T09:33:44+02:00

Artykuł przedstawia najważniejsze doświadczenia osobistego nawrócenia Johna Henry’ego Newmana, które doprowadziły go do większego zaufania Opatrzności. Jak sam pisze, doświadczenia te stały się swoistą manifestacją Bożej prawdy w jego życiu. Pierwsze doświadczenie miało miejsce, gdy w wieku piętnastu lat uświadomił sobie, że Bóg jest stale przy nim. Drugi moment nawrócenia nastąpił, gdy doświadczył słabości i śmierci swojej siostry, co zmusiło go do odejścia od intelektualnego perfekcjonizmu wyznawanej wiary ewangelicznej. Trzeci ważny moment pojawia się po odrzuceniu ruchu oksfordzkiego, kiedy Newman dochodzi do wniosku, że to nie Kościół anglikański, lecz Kościół katolicki posiada całość chrześcijańskiej prawdy i tradycji. Wreszcie czwarte doświadczenie przychodzi w okresie katolickim Newmana, kiedy po konfrontacji z definicją nieomylności papieskiej odkrywa, że stoi w pewnej sprzeczności z autorytetem Kościoła. Wymienione doświadczenia pozwoliły zdefiniować pojęcie zaufania w nauczaniu i życiu Newmana. Podążamy za tym autorem na trasie jego refleksji, aby podkreślić, że chociaż w Kościele katolickim zaufanie jest związane z wiarą i postawą pasterzy, to jednak nigdy nie jest ono ani sprzeczne z rozumem, ani mu podporządkowane.

Zwiastowanie Maryi (Łk 1,26–38) jako paradygmat powołania do życia konsekrowanego w świetle myśli Josepha Ratzingera/Benedykta XVI

2022-01-19T09:22:06+01:00

Artykuł przedstawia wydarzenie zwiastowania Maryi (Łk 1,26–38) jako paradygmat powołania do życia konsekrowanego w świetle myśli Josepha Ratzingera/Benedykta XVI. Specyfikę wezwania do wyłącznej miłości Chrystusa i służby Jemu w Kościele na drodze rad ewangelicznych można pełniej zrozumieć w odniesieniu do zwiastowania. Powołanie do życia konsekrowanego rodzi się z wyłącznej inicjatywy Boga i jest dziełem Jego nieskończonej miłości; jest pozytywną odpowiedzią Bogu na Jego zaproszenie do wyzwolenia się z ograniczeń własnej woli, z idei samorealizacji, z uczuć nieuporządkowanych, aby zanurzyć się w wolę Boga i dać się przez nią prowadzić. Benedykt XVI poleca osobom konsekrowanym, by – tak jak Maryja żywo zachowująca w pamięci wydarzenie zwiastowania – wracały do wydarzenia decydującego o kształcie ich życia, by pamiętały o „pierwszej miłości”, o istotnych początkach ich drogi życia całkowicie oddanego Bogu. Egzystencja osób poświęconych na własność Bogu ma być przeniknięta wiarą i wiernością Bogu, zgodnie z wypowiedzianym Jemu „tak”. Wydarzenie zwiastowania Maryi może być wzorem, typem w rozeznawaniu powołania do życia konsekrowanego.

Słowo Boże na drodze rozeznawania i rozwoju charyzmatu założycielskiego bł. Franciszka Marii od Krzyża Jordana

2022-12-27T14:10:50+01:00

W posoborowym nauczaniu Kościoła, wobec wyzwań, przed jakimi stają wspólnoty zakonne, pojawiają się liczne apele o zachowanie w ich życiu i misji wierności charyzmatowi założycielskiemu. Kwestia rozumienia tegoż charyzmatu i jego kształtowania stała się z tego względu przedmiotem głębszej refleksji teologicznej. Zasadniczym celem niniejszego opracowania jest ukazanie, w jaki sposób słowo Boże wpisało się w proces rozeznawania i rozwoju charyzmatu założyciela salwatorianów i salwatorianek bł. Franciszka Marii od Krzyża Jordana (1848–1918). Szczególnym świadkiem tej drogi jest pisany przez niego przez ponad 40 lat Dziennik duchowy, który z tego względu stał się głównym punktem odniesienia w podejmowanej refleksji. Realizując obrany cel, wskazano najpierw na miejsce Biblii w życiu bł. Franciszka Jordana. Następnie omówiono szczególne działanie Ducha Świętego w życiu tego zakonodawcy, które określa się mianem inspiracji fundamentalnej. Zwieńczeniem podjętych rozważań stała się refleksja nad dynamiką, z jaką słowo Boże, szczególnie fragment J 17,3, działało na drodze rozeznawania i kształtowania jego charyzmatu założycielskiego.