Zur Hauptnavigation springen Zum Inhalt springen Zur Fußzeile springen
Łódzkie Studia Teologiczne

Bd. 31 Nr. 3 (2022)

Artykuły

„Nieobecny dyskurs” o potencjale politycznym edukacji religijnej w Polsce

  • Mariusz Chrostowski
DOI: https://doi.org/10.52097/lst.2022.3.11-27  [Google Scholar]
Veröffentlicht: 2022-10-11

Abstract

The issue of the “political turn” in the context of religious-pedagogical reflection in Poland should be considered – in some sense – as “absent discourse”. Despite this, one of the leading tasks of the Catholic Church, and thus of religious education in Polish schools, is to shape believers so, that they are not only good Christians, but also citizens, aware of their rights and obligations. Based on this assumption, in the first step of the theoretical analysis, the relations between the Church itself and politics were presented. Then, the “broadened” and at the same time pro-democratic horizon of the religion lesson was outlined. Finally, the religious and pedagogical perspectives were presented, not only directly related to the political dimension of religious education in Poland, but also challenging it in terms of content, structure and concept.

Literaturhinweise

  1. Anczyk A., Grzymała-Moszczyńska J., Religious discrimination discourse in the mono-cultural school: the case of Poland, British Journal of Religious Education 40 (2018) 2, 182–193. DOI: https://doi.org/10.1080/01416200.2016.1209457 [Google Scholar]
  2. Religion and Politics: European and Global Perspectives, red. J. Arnason, I.P. Karolewski, Edinburgh: Edinburgh University Press 2014. [Google Scholar]
  3. Baniak J., Kościół rzymskokatolicki i jego medialny obraz w demokratycznym społeczeństwie obywatelskim w Polsce w ujęciu i ocenach katolików świeckich, w: Religia i Kościół w społeczeństwie demokratycznym w Polsce, red. J. Baniak, Poznań: Wydawnictwo Naukowe WNS UAM 2012, 37‒74. [Google Scholar]
  4. Bednarczyk R., Czekalski R., Fundamenty teologiczno-społeczne wychowania patriotycznego w katechezie i na lekcji religii, Studia Theologica Varsaviensia UKSW 1 (2018), 199–219. DOI: https://doi.org/10.21697/stv.2018.56.1.09 [Google Scholar]
  5. Biały S., Chrześcijańska sprawiedliwość społeczna kierunkiem dla rozwoju środowiska przyjaznego życiu, Studia Ecologiae et Bioethicae 2 (2004), 595–615. DOI: https://doi.org/10.21697/seb.2004.2.1.35 [Google Scholar]
  6. Borowik I., Doktór T., Pluralizm religijny i moralny w Polsce: raport z badań, Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS” 2001. [Google Scholar]
  7. Borutka T., Społeczne nauczanie Kościoła. Teoria i zastosowanie. Podręcznik do katolickiej nauki społecznej, Kraków: Wydawnictwo „Czuwajmy” 2004. [Google Scholar]
  8. Cackowska M., Stańczyk P., Katecheza szkolna – między demokracją a teologią zstępującą, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja: kwartalnik myśli społeczno-pedagogicznej 57 (2012) 1, 19–38. [Google Scholar]
  9. Cackowska M., Stańczyk P., Wokół problematyki demokratyczności katechezy szkolnej. W odpowiedzi Andrzejowi Potockiemu, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja 62 (2013) 2, 153–159. [Google Scholar]
  10. Chrostowski M., ‘Plurality-Empathetic’ Christians: Rethinking Religious Education in Poland, Paedagogia Christiana 47 (2021) 1, 251–275. [Google Scholar]
  11. Chrostowski M., Duszpasterstwo szkolne dla wszystkich! Niemiecka „Schulpastoral“ jako ´źródło inspiracji dla działalności Kościoła katolickiego w polskiej szkole (na przykładzie Diecezji Łomżyńskiej), Berlin: Lit-Verlag 2022. [Google Scholar]
  12. Chrostowski M., Edukacja religijna w Polsce: czas na zmianę?, Łódzkie Studia Teologiczne 29 (2020) 3, 39–52. [Google Scholar]
  13. Chrostowski M., Edukacja w obliczu populizmu: trudności i perspektywy, Pedagogika Społeczna 81–82 (2021) 3–4, 171–189. [Google Scholar]
  14. Chrostowski M., Nieteologiczne argumenty na rzecz edukacji religijnej w szkołach publicznych w Polsce, Paedagogia Christiana 48 (2021) 2, 91–106. [Google Scholar]
  15. Chrostowski M., O posłannictwie chrześcijan w pismach Leszka Kołakowskiego, Studia Włocławskie 22 (2020), 358–366. [Google Scholar]
  16. Chrostowski M., The effects of religious education on prodemocratic positions in the face of the right-wing populism in Poland: Theoretical analysis and clues for educational practices, Journal of Religious Education 70 (2022), 43–62. DOI: https://doi.org/10.1007/s40839-022-00161-1 [Google Scholar]
  17. Comte-Sponville A., Duchowość ateistyczna. Wprowadzenie do duchowości bez Boga, tłum. z fr. E. Aduszkiewicz, Warszawa: Wydawnictwo „Czarna Owca” 2011. [Google Scholar]
  18. Dialoge wagen. Zum Verhältnis von politischer Bildung und Religion, red. S. Frech, I. Juchler, Schwalbach/Taunus: Wochenschau Verlag 2009. [Google Scholar]
  19. Dietzsch A., Lehre für (Bildungs-)Gerechtigkeit – Wie politisch darf/muss Religionsunterricht sein?, Theo-Web 17 (2018) 2, 198–208. [Google Scholar]
  20. Dłuska K., Nauka religii w szkole publicznej – kościelny przywilej czy służba demokracji?, Nurt SVD 2 (2017), 336‒353. [Google Scholar]
  21. D’Souza M.O., Religious particularism and cultural pluralism: the possible contribution of religious education to Canadian political identity, Religious Education 95 (2000) 3, 233–249. DOI: https://doi.org/10.1080/0034408000950302 [Google Scholar]
  22. Dziekoński S., Wychowanie jako zadanie szkolnej lekcji religii katolickiej, Studia Katechetyczne 7 (2010), 149‒165. [Google Scholar]
  23. Dziekoński S., Wychowanie jako zadanie szkolnej lekcji religii katolickiej, Studia Katechetyczne 7 (2010), 149–165. [Google Scholar]
  24. Fic L., Wychowanie do dialogu międzyreligijnego podczas katechezy – wyzwanie współczesności, Polonia Sacra 22 (2018) 2, 73–91. DOI: https://doi.org/10.15633/ps.2500 [Google Scholar]
  25. Fontana G., Religious education after conflicts: Promoting social cohesion or entrenching existing cleavages?, Compare 46 (2016) 5, 811–831. DOI: https://doi.org/10.1080/03057925.2015.1099422 [Google Scholar]
  26. Franciszek, „Evangelii Gaudium”: Adhortacja apostolska Evangelii gaudium o głoszeniu Ewangelii w dzisiejszym świecie, Kraków 2014: Wydawnictwo AA. DOI: https://doi.org/10.17771/PUCRio.CRE.23124 [Google Scholar]
  27. Franciszek, Encyklika „Fratelli tutti”. O braterstwie i przyjaźni społecznej, Kraków: Wydawnictwo M 2020. [Google Scholar]
  28. Gearon L., European religious education and European civil religion, British Journal of Educational Studies 60 (2012) 2, 151–169. DOI: https://doi.org/10.1080/00071005.2012.671929 [Google Scholar]
  29. Gearon L., Religious Education and Citizenship: Guidance for Teachers, https://www.researchgate.net/publication/265022158_Religious_Education_and_Citizenship_Guidance_for_Teachers (dostęp: 09.15.2022). [Google Scholar]
  30. Gierycz M., Chrześcijaństwo i podstawy polityki, Chrześcijaństwo–Świat–Polityka 13 (2012) 1, 26‒32. DOI: https://doi.org/10.21697/csp.2012.13.2.03 [Google Scholar]
  31. Grümme B., Religionsunterricht als Beitrag zur Bildung in der Demokratie, Zeitschrift für Pädagogik und Theologie 71 (2019) 2, 159–172. DOI: https://doi.org/10.1515/zpt-2019-0020 [Google Scholar]
  32. Grümme B., Religionsunterricht im public turn. Ein politisch dimensionierter Religionsunterricht auf der Suche nach einem angemessenen Öffentlichkeitsbegriff, Österreichisches Religionspädagogisches Forum 27 (2019) 1, 10–27. [Google Scholar]
  33. Grümme B., Religionsunterricht und Politik. Bestandsaufnahme – Grundsatzüberlegungen – Perspektiven für eine politische Dimension des Religionsunterrichts, Stuttgart: Kohlhammer 2009. DOI: https://doi.org/10.17433/978-3-17-023137-5 [Google Scholar]
  34. Grzybowski J., Religia jako więź – zwodnicza nadzieja polityki, Studia Philosophiae Christianae 2 (2011), 209–229. [Google Scholar]
  35. Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia. Dane za rok 2020, Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC 2021. [Google Scholar]
  36. Jackson R., The Politicisation and securitisation of Religious Education? A Rejoinder, Bildung und Gerechtigkeit. Warum religiöse Bildung politisch sein muss, red. J. Könemann, N. Mette, Ostfildern: Grünewald 2013. [Google Scholar]
  37. British Journal of Educational Studies, 63 (2015) 3, 345–366. DOI: https://doi.org/10.1080/00071005.2015.1069257 [Google Scholar]
  38. Jan Paweł II, Encyklika „Centesimus annus”, Acta Apostolicae Sedis 83 (1991), 793‒867. [Google Scholar]
  39. Jan Paweł II, Encyklika „Laborem exercens”, Acta Apostolicae Sedis 73 (1981), 577‒647. [Google Scholar]
  40. Jan Paweł II, Encyklika „Veritatis splendor”, Acta Apostolicae Sedis 85 (1993), 1133‒1228. [Google Scholar]
  41. Jan Paweł II, Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1 stycznia 2005 r., https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/messages/peace/documents/hf_jp-ii_mes_20041216_xxxviii-world-day-for-peace.html (dostęp: 15.04.2022). [Google Scholar]
  42. Kielian A., Wychowanie do życia wspólnotowego jako zadanie szkolnej lekcji religii w świetle polskich dokumentów oświatowych i katechetycznych, Analecta Cracoviensia. Czasopismo Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie 45 (2013), 121–135. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.1127 [Google Scholar]
  43. Konferencja Episkopatu Polski, Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2018. [Google Scholar]
  44. Konferencja Episkopatu Polski, Program nauczania religii rzymskokatolickiej w przedszkolach i szkołach, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2019. [Google Scholar]
  45. Korolczuk E., The fight against ‘gender’ and ‘LGBT ideology’: new developments in Poland, European Journal of Politics and Gender 3(2020) 1, 165–167. DOI: https://doi.org/10.1332/251510819X15744244471843 [Google Scholar]
  46. Krzyżanowska N., Krzyżanowski M. , ‘Crisis’ and Migration in Poland: Discursive Shifts, Anti–Pluralism and the Politicisation of Exclusion, Sociology 52 (2018) 3, 612–618. DOI: https://doi.org/10.1177/0038038518757952 [Google Scholar]
  47. Kościół, państwo i polityka płci, red. A. Ostolski, Warszawa: Heinrich Böll Stiftung 2010. [Google Scholar]
  48. Leśniczak R., Idea sekularyzmu w polskiej kampanii parlamentarnej 2019 roku, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K. Politologia 2020, Vol. XXVII, 1, 171–189. DOI: https://doi.org/10.17951/k.2020.27.1.171-189 [Google Scholar]
  49. Leśniczak R., Komunikowanie polityczne Konferencji Episkopatu Polski podczas kampanii parlamentarnej 2019 r. w kontekście procesów mediatyzacji, w: Teorie i praktyki komunikacji, red. G. Habrajska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2020, 499–524. [Google Scholar]
  50. Leśniczak R., Wizerunek hierarchicznego Kościoła katolickiego w Polsce jako aktora politycznego (1989–2015), w: Partycypacja polityczna, red. M. Marczewska-Rytko, D. Maj, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2020, 447–459. [Google Scholar]
  51. Łatka R., Episkopat Polski wobec stosunków państwo–Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970–1989, Warszawa: Wydawnictwo IPN 2019. [Google Scholar]
  52. Mariański J., Katolicyzm polski. Ciągłość i zmiana. Studium socjologiczne, Kraków: Wydawnictwo WAM 2011. [Google Scholar]
  53. Mariański J., Recenzja: Jan Mazur OSPPE, Religia i polityka – dylematy współobecności, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2020, s. 124, Krakowskie Studia Małopolskie 28 (2020) 4, 133, 129‒137. DOI: https://doi.org/10.15804/ksm20200409 [Google Scholar]
  54. Mariański L, Kościół katolicki w przestrzeni życia publicznego, w: Religia i Kościół w społeczeństwie demokratycznym w Polsce, red. J. Baniak, Poznań: Wydawnictwo Naukowe WNS UAM 2012, 75‒101. [Google Scholar]
  55. Mazanka P., Karola Marksa krytyka religii i jej wpływ na nowożytny sekularyzm, Studia Philosophiae Christianae 38 (2002) 2, 87‒04. [Google Scholar]
  56. Mazur J., Polityka uprawiana po chrześcijański, Forum Politologiczne 14 (2012), 231‒255. [Google Scholar]
  57. Mazur J., Religia i polityka – dylematy współobecności, Warszawa: Wydawnictwo Difin 2020. [Google Scholar]
  58. Mazurkiewicz P., Polityka jako roztropna troska o dobro wspólne: koncepcja polityki w katolickiej nauce społecznej, w: Koncepcje polityki, red. W. Wesołowski, Warszawa: Wydawnictwo Scholar 2009, 83‒106. [Google Scholar]
  59. Moskal P., Problem edukacji religijnej w społeczeństwie pluralistycznym, Forum Pedagogiczne 9 (2019) 2, 37–45. DOI: https://doi.org/10.21697/fp.2019.2.03 [Google Scholar]
  60. Naurath E., Darf religiöse Bildung politisch sein? Zur politischen Dimension des Religionsunterrichts, rpi-Impulse 3 (2019), 6–9. [Google Scholar]
  61. Nikitorowicz J., Edukacja międzykulturowa w procesie przeciwstawiania się dehumanizacji i infrahumanizacji, Edukacja Międzykulturowa 1 (2017), 19–35. DOI: https://doi.org/10.15804/em.2017.01.01 [Google Scholar]
  62. Nowak M., Dialog w wychowaniu, Paedagogia Christiana 25 (2010) 1, 85–103. DOI: https://doi.org/10.12775/PCh.2010.004 [Google Scholar]
  63. Pankowski R., Kornak M., Radical Nationalism in Poland: From Theory to Practice, w: Right-wing extremism in Europe: country analyses, counter-strategies and labor-market oriented exit strategies, red. R. Melzer, Berlin: Friedrich-Ebert-Stiftung 2013, 157–168. [Google Scholar]
  64. Papastephanou M., Religious education for political thinking and citizenship, Journal of Beliefs & Values 29 (2008) 2, 125–137. DOI: https://doi.org/10.1080/13617670802289510 [Google Scholar]
  65. Papieska Rada Iustitia et Pax, Kompendium nauki społecznej Kościoła, Kielce 2005. [Google Scholar]
  66. Pazderski F., Bacia E., Żmijewska-Kwiręg S., Edukacja obywatelska w Polsce. Analiza aktualnej sytuacji, zidentyfikowanych potrzeb oraz szans i barier rozwoju. Raport z badań, Warszawa: entrum Edukacji Obywatelskiej 2015. [Google Scholar]
  67. Piechowiak M., Filozofia praw człowieka, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1999. [Google Scholar]
  68. Przybecki A., Duszpasterstwo Kościoła w Polsce wobec postępującego pluralizmu społeczno-kulturowego, Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski 13 (2018), 187–201. DOI: https://doi.org/10.14746/e.2018.13.8 [Google Scholar]
  69. Rajczakowski J., Obecność chrześcijańskiej aksjologii w dobrej polityce, Perspec†iva Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne 39 (2021) 2, 94‒108. [Google Scholar]
  70. Ratzinger J., Czas przemian w Europie. Miejsce Kościoła i świata, Kraków: Wydawnictwo M 2001. [Google Scholar]
  71. Religion, Politics, and Values in Poland. Continuity and Change Since 1989, red. S.P. Ramet, I. Borowik, New York: Palgrave Macmillan 2017. [Google Scholar]
  72. Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej, red. J. Krochmal, Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych 2018. [Google Scholar]
  73. Różańska A., Międzykulturowe konteksty edukacji religijnej – problem otwartej tożsamości religijnej, Lubelski Rocznik Pedagogiczny 36 (2017) 3, 49–58. DOI: https://doi.org/10.17951/lrp.2017.36.3.49 [Google Scholar]
  74. Schlag T., Horizonte demokratischer Bildung. Evangelische Religionspädagogik in politischer Perspektive, Freiburg i. Br.: Herder 2010. [Google Scholar]
  75. Schweitzer F., Sacrificing Cinderella: Will Giving Up Religious Education Help to Establish a More Promising Successor? Journal of Beliefs and Values 39 (2018) 4, 516–522. DOI: https://doi.org/10.1080/13617672.2018.1542792 [Google Scholar]
  76. Siewierska-Chmaj A., Religia a polityka. Chrześcijaństwo, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2013. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323513438 [Google Scholar]
  77. Simojoki H., Zwischen World Polity und historischer Pfadabhängigkeit. Religiöse Bildung und Politik in internationaler Perspektive, Theo-Web, 18 (2019) 2, 52–64. [Google Scholar]
  78. Skeie G., Citizenship, identity politics and religious education, w: Towards religious competence: Diversity as a challenge for education in Europe, red. H. G. Heimbrock, Ch. T. Scheilke, P. Schreiner, Münster: Lit-Verlag 2001, 237–252. [Google Scholar]
  79. Skoczylas K., Lekcja religii w gimnazjum wobec problemu sensu życia, Studia Włocławskie 6 (2003), 373–385. [Google Scholar]
  80. Sobór Watykański II, Konstytucjia duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”, Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej TUM 2016. [Google Scholar]
  81. Spichal J., Reimann G., Politische Dimensionen religiöser Bildung. Tagungsrückblick, Theo-Web, 18 (2019) 2, 106–112. [Google Scholar]
  82. Stanley B., Cześnik M., Populism in Poland, w: Populism Around the World: A Comparative Perspective, red. D. Stockemer, Cham: Springer 2019, 67–87. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-96758-5_5 [Google Scholar]
  83. Stępińska A., Lipiński A., Hess A., Piontek D., Poland. A Fourth Wave of Populism?, w: Populist Political Communication in Europe, red. T. Aalberg, F. Esser, C. Reinemann, J. Strömbäck, C.H. de Vreese, New York: Routledge 2017, 311–325. [Google Scholar]
  84. Sutor B., Politische Bildung im Religionsunterricht?, Journal für politische Bildung 4 (2006), 36–44. [Google Scholar]
  85. Tarasiewicz P., Między polityką a religią – w poszukiwaniu „złotego środka”, w: Polityka a religia, red. P. Jaroszyński, P. Tarasiewicz, I. Chłodna, Lublin: Fundacja „Lubelska Szkoła Filozofii Chrześcijańskiej” 2007, 195–211. [Google Scholar]
  86. Topidi K., Religious Freedom, National Identity, and the Polish Catholic Church: Converging Visions of Nation and God, Religions 10 (2019) 5, 1–19. DOI: https://doi.org/10.3390/rel10050293 [Google Scholar]
  87. Vieregge D., Religiosität in der Lebenswelt sozial benachteiligter Jugendlicher. Eine empirische Studie, Münster: Waxmann 2013. [Google Scholar]
  88. Zakrzewska A., Wielorakość kulturowo-religijna a wychowanie obywatelskie w szkole katolickiej, [Google Scholar]
  89. Paedagogia Christiana 39 (2017) 1, 149–170. DOI: https://doi.org/10.12775/PCh.2017.008 [Google Scholar]
  90. Zdybicka Z.J., Religia i polityka, Człowiek w Kulturze 3 (1994), 111‒132. [Google Scholar]
  91. Zellma A., Formacja sumienia uczestników lekcji religii w czasach „płynnej nowoczesności“, Forum Teologiczne 15 (2014), 109–120. [Google Scholar]
  92. Zembylas M., Loukaidis L., Antoniou M., The political function of religious education in an ethnically divided society: Greek-Cypriot teachers’ perspectives on conflict, peace, and religious teaching, Religion & Education 45 (2018) 2, 226–248. DOI: https://doi.org/10.1080/15507394.2017.1419771 [Google Scholar]

Downloads

Keine Nutzungsdaten vorhanden.

Am häufigsten gelesenen Artikel dieser/dieses Autor/in