Abstrakt
Celem artykułu było określenie poziomu wydatków budżetu rolnego Polski oraz wydatków na Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) z uwzględnieniem udziału krajowego budżetu rolnego oraz budżetu środków europejskich (BŚE) w długim okresie (25 lat). Autorzy podjęli próbę oszacowania funkcji trendu dla tych szeregów czasowych oraz stopnia dopasowania opisujących je równań. Pozwoliło to ocenić udziały wydatków na KRUS w krajowym budżecie rolnym oraz w ogólnym budżecie rolnym (tj. środki krajowe oraz europejskie). Kolejnym krokiem było odniesienie obu budżetów rolnych (krajowego i powiększonego o środki europejskie) do udziału w dochodzie narodowym (PKB) oraz budżecie państwa. Zabiegi te pozwoliły wskazać, jak w długim okresie zmieniła się pozycja KRUS w wydatkach budżetowych w formule udziałowej i w relacji do dochodu narodowego oraz wydatków ogólnego budżetu rolnego. Pozwoliły również stwierdzić, czy zmiany w udziałach wydatków w budżecie rolnym ogółem i krajowym podążały proporcjonalnie za zmianami PKB i wydatkami ogólnego budżetu państwa. Starano się także dociec, czy rolnictwo w Polsce, w tym KRUS, korzystało za pośrednictwem wydatków budżetowych i w sposób zrównoważony z owoców wzrostu gospodarczego kraju. We wnioskach stwierdzono, że przed integracją Polski z Unią Europejską (UE), tj. do 2004 roku rolnictwo nie było w jakimkolwiek stopniu preferowane, a wydatki budżetowe kształtowały się realnie na stabilnym, ale bardzo niskim poziomie, niepozwalającym na jego restrukturyzację. Po 2004 roku, tj. po integracji z UE, sytuacja uległa zmianie ilościowej i jakościowej, a wydatki na rolnictwo, rozwój wsi i rynki rolne realnie wzrosły, stabilizując się na około 2,5-krotnie wyższym poziomie, aniżeli w okresie przedakcesyjnym. Zauważono, że przed integracją cele prorozwojowe były wyraźnie niedowartościowane w budżetach rolnych, m.in. ze względu na wysoką konkurencyjność celu socjalnego w postaci wydatków na KRUS. Po 2004 roku początkowo zahamowano tendencję do socjalizacji wydatków w krajowym budżecie rolnym na rzecz wzrostu wydatków modernizacyjnych, głównie ze środków UE. W następnych latach nastąpiła stabilizacja tego trendu. Udział wydatków na KRUS w ogóle wydatków budżetowych państwa zmniejszył się o blisko połowę w okresie 2003–2020 (18 lat). Niemniej w ostatnich latach 2016–2020 socjalizacja krajowego budżetu rolnego przyspieszyła, a udział KRUS w nim wzrasta.
Bibliografia
- Acocella N., Zasady polityki gospodarczej, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. [Google Scholar]
- Adamowicz M., Teoretyczne uwarunkowania rozwoju rolnictwa z uwzględnieniem procesów globalizacji i międzynarodowej integracji, „Roczniki Nauk Rolniczych. Seria G” 2008, nr 94(2). [Google Scholar]
- Baldock D., Conceptual Framework on Public Goods Provided Through Agriculture in the EU, Working Document for the Meeting of the Technical Working Group „Public Goods”, European Network for Rural Development, 2009. [Google Scholar]
- Bernstein H., Is There an Agrarian Question in the 21st Century?, „Canadian Journal of Development Studies” 2011, Vol. 36(1). [Google Scholar]
- Brunstad R.J, Gaaslad I., Vardal E., Multifunctionality of agriculture: an inquiry into the complementarity between landscape preservation and food security, „European Review of Agricultural Economics” 2005, Vol. 32(4). [Google Scholar]
- Brunstad R.J., Gaaslad I., Vardal E., Agriculture as a provider of public goods: a case study of Norway, „Agricultural Economics” 1995, Vol. 13. [Google Scholar]
- Cosgrove W.J., Rijsberman F.R., World water vision: making water everybody’s business, Oxon-New York, World Water Council, 2014. [Google Scholar]
- Czyżewski A., Opinie o budżecie rolnym Polski, napisane na podstawie projektów Ustaw Budżetowych w częściach dotyczących m.in. rolnictwa, łowiectwa, rozwoju wsi oraz rynków rolnych, a także KRUS, wraz z funduszami celowymi, publikowane przez Dział Informacji i Ekspertyz Biura Informacji i Dokumentacji Kancelarii Senatu RP dla lat 1999–2017 oraz „Wieś Jutra” (2003–2017), a dla pozostałych lat opracowanych na podstawie materiałów źródłowych MRiRW oraz KRUS w ramach badań własnych, 1995–2020. [Google Scholar]
- Czyżewski A. (red.), O potrzebie koordynacji procesów globalizacji i polityki makroekonomicznej względem rolnictwa, Warszawa, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, 2009. [Google Scholar]
- Czyżewski A., Kata R., Matuszczak A., Wpływ krajowych i unijnych wydatków budżetowych na alokację czynników produkcji w polskim rolnictwie, „Ekonomista” 2019, nr 1. [Google Scholar]
- Czyżewski A., Kułyk P., Zmiany w systemie wsparcia rolnictwa i jego makroekonomicznym otoczeniu w wysoko rozwiniętych krajach OECD w długim okresie (1990–2012) [w:] Kierunki rozwoju rolnictwa i polityk rolnych – wyzwania przyszłości (Synteza), red. R. Grochowska, Warszawa, IERiGŻ-PIB, 2014. [Google Scholar]
- Czyżewski A., Matuszczak A., Dylematy kwestii agrarnej w panoramie dziejów, „Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej” 2011, nr 90. [Google Scholar]
- EC, Regulation of the European Parliament and of the Council Establishing Rules on Support for Strategic Plans to be drawn up by Member States under the Common Agricultural Policy (…) COM(2018) 392 final, Brussels, European Commission, 2018. [Google Scholar]
- EC, Communication From The Commission to the European Parliament, the European Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. The European Green Deal, COM(2019) 640 final, Brussels, European Commission, 2019. [Google Scholar]
- FAO, Global food losses and food waste, 2011, http://www.fao.org/3/a-i2697e.pdf, dostęp 13.06.2020. [Google Scholar]
- FAO, http://www.fao.org/worldfoodsituation/foodpricesindex/en/, 2021, dostęp 7.07.2021. [Google Scholar]
- Guthman J., Agrarian Dreams: The Paradox of Organic Farming in California, Berkeley, University of California Press, 2004. [Google Scholar]
- GUS, Rocznik statystyczny rolnictwa 2008 r. i następne 2012, 2016, 2018, 2020 r., Warszawa. [Google Scholar]
- GUS, Rocznik statystyczny rolnictwa i obszarów wiejskich 2007 r., Warszawa 2007. [Google Scholar]
- GUS, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/wskazniki-cen/wskazniki-cen-towarow-i-uslug -konsumpcyjnych-pot-inflacja-/roczne-wskazniki-cen-towarow-i-uslug-konsumpcyjnych/, 2021, dostęp 7.07.2021. [Google Scholar]
- Hopkins J.W., Taylor M.A., Are U.S. Farm Programs Good Public Policy? Taking Policy Performance Seriously, Communication presented at the American Agricultural Economics Association Annual Meetings, 5–8.08.2001, Chicago 2001. [Google Scholar]
- Jakubowska A., Starzenie się zasobów pracy na obszarach wiejskich – analiza regionalna, „Roczniki Naukowe SERiA” 2016, t. 18, z. 5. [Google Scholar]
- Juszczyk S., Gołasa P., Wysokiński M., Redystrybucyjna rola Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej – przesłanki teoretyczne i rezultaty, „Ekonomista” 2016, nr 5. [Google Scholar]
- Kata R., Wewnątrzsektorowe nierówności dochodów gospodarstw rolniczych w Polsce w latach 2004–2017, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy” 2020, nr 61. [Google Scholar]
- Krysztofiak J., Pawlak K., Ekonomiczna dostępność żywności w gospodarstwach domowych krajów Unii Europejskiej, „Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Zielonej Górze” 2017, z. 7. [Google Scholar]
- Kulawik J., Polityka fiskalna i budżetowa a finanse polskiego rolnictwa, „Zagadnienia Ekonomiki Rolnej” 2009, nr 4(321). [Google Scholar]
- Kułyk P., Finansowe wsparcie rolnictwa w krajach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego, Poznań, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, 2013. [Google Scholar]
- Mancur O., The Logic of Collective Action: Public Goods and the Theory of Groups (Revised ed.), Cambridge, Harvard University Press, 1971. [Google Scholar]
- Matuszczak A., Ewolucja kwestii agrarnej a środowiskowe dobra publiczne, Warszawa, IERiGŻ-PIB, 2020. [Google Scholar]
- McMichael P., Rethinking globalisation: the agrarian question revisited, „Review of International Political Economy” 1997, Vol. 4(4). [Google Scholar]
- Ploeg van der J. D., The New Peasantries: Struggles for Autonomy and Sustainability in an Era of Empire and Globalization, London, Routledge, 2012. [Google Scholar]
- Runowski H., Zróżnicowanie dochodów ludności rolniczej między krajami Unii Europejskiej i kierunki ich zmian, „Wieś i Rolnictwo” 2018, nr 2(179). [Google Scholar]
- Tarnowska A., Ekonomiczna dostępność żywności w krajach Unii Europejskiej, „Roczniki Naukowe SERiA” 2010, t. 12, z. 1. [Google Scholar]
- Wasilewska E., Starość demograficzna obszarów wiejskich i jej zróżnicowanie, „Roczniki Naukowe SERiA” 2017, t. 104, z. 3. [Google Scholar]
- Wąs A., Kobus P., Implikacje mechanizmu degresywności płatności bezpośrednich w WPR 2020+w Polsce [w:] Subsydia a ekonomika, finanse i dochody gospodarstw rolniczych, red. M. Soliwoda, nr 4, Warszawa, IERiGŻ-PIB, 2018. [Google Scholar]
- Wigier M., Chmurzyńska K., Interwencjonizm w agrobiznesie na przykładzie PROW 2007–2013 – teoria i praktyka, „Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej” 2011, nr 90. [Google Scholar]
- Wilkin J., Współczesna kwestia agrarna, Warszawa, WN PWN, 1986. [Google Scholar]
- Wilkin J., Interwencjonizm państwowy w rolnictwie – dlaczego był, jest i będzie [w:] Dostosowywanie polskiego rynku rolnego do wymogów UE, Warszawa, IERiGŻ-PIB, 2003. [Google Scholar]
- Wilkin J., Uwarunkowania rozwoju polskiego rolnictwa w kontekście europejskim i globalnym. Implikacje teoretyczne i praktyczne, Referat przygotowany na VIII Kongres Ekonomistów Polskich: Polska w gospodarce światowej – szanse i zagrożenia rozwoju, 29–30 listopada 2007, Warszawa 2007. [Google Scholar]
- Yu B., You L., Fan S., A Typology of Food Security in Developing Countries under High Food Prices, Contributed Paper prepared for presentation at the International Association of Agricultural Economists Conference, 16–22.08.2009, Beijing, China. [Google Scholar]
- Zegar J.S., Dochody w rolnictwie w okresie transformacji i integracji europejskiej, Warszawa, IERGŻ-PIB, 2008. [Google Scholar]
- Zegar J.S., Kwestia agrarna w Polsce, Warszawa, IERiGŻ-PIB, 2018. [Google Scholar]
- Zegar J.S., Kwestia agrarna w niepodległej Rzeczypospolitej – aspekt ekonomiczny, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy” 2019, nr 59(3). [Google Scholar]
Downloads
Download data is not yet available.
