Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Łódzkie Studia Teologiczne

Tom 32 Nr 1 (2023)

Varia

Spór Instytutu Księży Życia Wspólnego (bartolomitów) z biskupem Janem Marcelim Gutkowskim o prepozyturę Węgrowską i jej likwidacja

  • Wojciech Jerzy Górczyk
DOI: https://doi.org/10.52097/lst.2023.1.97-118  [Google Scholar]
Opublikowane: 25.04.2023

Abstrakt

A decision made in April 1836 by the Bishop of Podlasie to close down the seminary and the library of the Institute of the Apostolic Union of Secular Priests in Węgrów was the first controversial move for the Bartholomites. Soon after, in 1839, their provostry was finally dissolved when Bishop Gutkowski appointed a diocese priest the parish priest of Węgrów. The Bishop’s decisions ran counter to the will expressed by the founder Jan Dobrogost Krasiński, who had established the provostry in the 18th century. In consequence, superior rev. Kacper Jaworski filed a complaint with the government, in which he reiterated Jan Krasiński’s will to leave his legacy to the Institute. Nonetheless, the Bishop made other attempts to show that Krasiński’s legacy had been bequeathed to the parish, which proved entirely unfounded. Finally, with the other bishops remaining passive, the dispute led to a complete dissolution of the Institute in 1850.

Bibliografia

  1. Archiwa [Google Scholar]
  2. Archiwum Diecezjalne w Drohiczynie [dalej: ADD], [Google Scholar]
  3. Zespół Akt Księży Wspólnego Życia [dalej: ZAKWZ], [Google Scholar]
  4. ADD, ZAKWZ, Mowy konferencyjne. Rękopisy kazań o kapłaństwie ks. J. Jemility wygłoszonych w Węgrowie 1822–1824, sygn. 11/Mon/1. [Google Scholar]
  5. ADD, ZAKWZ, Akta Księży Wspólnego Życia dotyczące Seminarium Duchownego w Kielcach, sygn. III/Q/3. [Google Scholar]
  6. Zespół Akt Parafii Wniebowzięcia w Węgrowie [dalej: ZAPW] [Google Scholar]
  7. ADD, ZAPW, Fundatio Seu verius Melioratio Fundationis et Erectio Ecclesiae Praeposituralis Węgroviensis […] per Joanem Bonaventuram Comitem in Crasne Krasiński […] Anno MDCCXI, sygn. III/Q/1. [Google Scholar]
  8. ADD, ZAPW, Erectio Fundationis Ecclesiae Praeposituralis Węgrovien­sis per Alexandrum de Wyhowo Wyhowski Episcopum Lucoriensem et Brestensem, Abbatem Siecichoviensem lata et promulgata. A. D. 1711, die 21 Octobris, sygn. III/Q/1. [Google Scholar]
  9. ADD, ZAPW, Specyfikacja realności, sum kapitulnych, praw: jura et servituter probostwa węgrowskiego, sygn. III/Q/1/B. [Google Scholar]
  10. ADD, ZAPW, Księga sesji arcybractwa Trójcy Przenajświętszej przy kościele WNMP w Węgrowie 1714–1783, sygn. V/Fr/5. [Google Scholar]
  11. ADD, ZAPW, Protokół (1845 r.), sygn. III/Q/1/B. [Google Scholar]
  12. Archiwum Główne Akt Dawnych, Centralne Władze Wyznaniowe Królestwa Polskiego [dalej: AGAD, CWWKP], [Google Scholar]
  13. AGAD, CWWKP, Akta tyczące się XX. Kommunistów i probostwa w Węgrowie z filią w Starej Wsi, w diecezji podlaskiej, sygn. 710. [Google Scholar]
  14. AGAD, CWWKP, Akta tyczące się XX. Kommunistów i probostwa w Węgrowie z filią w Starej Wsi, w diecezji podlaskiej, sygn. 711. [Google Scholar]
  15. Opracowania [Google Scholar]
  16. Bartolomici 2, Encyklopedia kościelna, red. M. Nowodworski, t. II, Warszawa 1873, 30–31. [Google Scholar]
  17. Brudzisz M., Nauczanie teologii w Instytucie Księży Komunistów, w: Nauczanie teologii katolickiej w Polsce, t. 2, cz. 2, Lublin 1975, 173–207. [Google Scholar]
  18. Brudzisz M., Ważniejsze placówki księży komunistów w Polsce w roku 1773, Sprawozdania TN KUL, 16 (1968), 325–329. [Google Scholar]
  19. Brudzisz M., Źródła do dziejów Instytutu Księży Komunistów w Polsce znajdujące się w archiwum parafialnym w Węgrowie, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, t. 21 (1970), 211–228. [Google Scholar]
  20. Dygdała J., Z doświadczeń edytora osiemnastowiecznych lustracji i inwentarzy – czy instrukcja wydawnicza jest w ogóle potrzebna?, w: Teoria i praktyka edycji nowożytnych źródeł w Polsce (XVI–XVIII w.), red. A. Perłakowski, Kraków 2011, 143–158. [Google Scholar]
  21. Górczyk W.J., Fundacje kościelne Krasińskich na Mazowszu, Notatki Płockie, 4 (2021), 3–20. [Google Scholar]
  22. Górczyk W.J., Kościół i prepozytura bartolomitów w Węgrowie fundacji Jana Dobrogosta Krasińskiego w świetle materiałów z Archiwum Diecezjalnego w Drohiczynie, Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego, t. 11 (2019), 69–90. [Google Scholar]
  23. Górczyk W.J., Szkolnictwo bartolomitów na ziemiach polskich na przykładzie seminariów w Węgrowie, Kielcach i Sandomierzu. Zarys problematyki, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, t. 115 (2021), 93–107. [Google Scholar]
  24. Górka J., Żywot i dzieła Wielebnego Sługi Bożego Bartłomieja Holzhausera, Tarnów 1908. [Google Scholar]
  25. Kołłątaj H., Stan Oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750–1764), Warszawa 1905. [Google Scholar]
  26. Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. Lepszy K., Wrocław 1953. [Google Scholar]
  27. Kołodziejczyk A., Z dziejów węgrowskiej szkoły księży komunistów 1711–1833, Szkice Podlaskie, [Google Scholar]
  28. (1996), s. 28–44. [Google Scholar]
  29. Kotkowski S., Seminarium Duchowne w Sandomierzu w latach 1820–1926, oprac. i przyg. do druku [Google Scholar]
  30. H.I. Szumił, Sandomierz 2010. [Google Scholar]
  31. Krześniak-Firlej D., Firlej W., Bibliografia piśmiennictwa zakonników z sekularyzowanych klasztorów działających na obszarze diecezji kieleckiej i sandomierskiej w XIX w., Hereditas Monasteriorum, t. 8 (2016), 159–239. [Google Scholar]
  32. Mershman F., Bartholomew Holzhauser, w: Catholic Encyclopedia, t. 7, New York 1913, 339–440. [Google Scholar]
  33. Piechnik L., Seminaria duchowne w (archi)diecezji wileńskiej do 1939 r., Studia Teologiczne, 4–5 (1987–1988), 201–231. [Google Scholar]
  34. Rocznik instytutów religijnych i edukacyjnych w Królestwie Polskim, R. 1; 2; 3, Warszawa 1824; 1826/1827; 1830. [Google Scholar]
  35. Sobczyńska-Szczepańska M., Ziółkowska E., Źródła do dziejów skasowanych klasztorów w zasobie Archiwum Diecezjalnego w Drohiczynie, Hereditas Monasteriorum, 5 (2014), 191–267. [Google Scholar]
  36. Staniszewski P., Diecezja janowska czyli podlaska w świetle schematyzmu z 1861 roku, Saeculum Christianum: pismo historyczno-społeczne, 15/2 (2008), 35–52. [Google Scholar]
  37. Wróbel T., Nauczanie filozofii i teologii w kieleckim seminarium duchownym (1727–1962), Nasza Przeszłość, 59 (1983), 97–163. [Google Scholar]
  38. Zdanowski J., Seminarium Duchowne w Kielcach. Szkic historyczny w dwóchsetną rocznicę założenia, Kielce 1927. [Google Scholar]
  39. Żywczyński M., Sprawa Gutkowskiego ( 1832–1839), Rocznik Lubelski, 1 (1958), 129–146. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.