Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Łódzkie Studia Teologiczne

Tom 33 Nr 1 (2024)

Varia

„Wysmaruję wam twarze gnojówką” (Ml 2,3b). Mowa Boga do kapłanów (Ml 2,1–9) jako manifest reformy Nehemiasza. Kryzys kapłaństwa i degradacja lewitów w pierwszej połowie V wieku przed Chr.

  • Arnold Zawadzki
DOI: https://doi.org/10.52097/lst.2024.1.279-325  [Google Scholar]
Opublikowane: 22.05.2024

Abstrakt

Artykuł ma na celu wykazanie, że Ml 2,1-9 jest manifestem reformy, która doprowadziła do degradacji lewitów w czasach Nehemiasza (połowa V w. przed Chr.), wynosząc do rangi głównego kapłaństwa nową linię kapłanów, którymi mogli być sadokici lub aaronici (teksty ST nie są tu jednoznaczne). Z jednej strony podważa się teorię Juliusa Wellhausena, według której degradacja lewitów była pokłosiem reformy Jozjasza, z drugiej zaś interpretuje się inne teksty (2Krl 23,9-10; P i Ez 44,10-16) jako powygnaniową próbę archaizującej projekcji degradacji lewitów na okres sprzed wygnania. Analiza egzegetyczna wykazuje ponadto, że Ml 2,1-9 (wraz z niektórymi tekstami deuteronomistycznymi) jest najmłodszym i ostatnim historycznym świadectwem o kapłaństwie lewitów sprzed ich degradacji. Nowe tłumaczenie i interpretacja ubogaca dotychczasowe rozumienie perykopy. Nie wyklucza się też, że pod postacią Malachiasza kryje się bliski współpracownik Nehemiasza lub sam Nehemiasz.

Bibliografia

  1. Abba R., “Priests and Levites,” Interpreter’s Dictionary of the Bible (ed. G. Buttrick) (Nashville, TN: Abingdon 1962) III, 876–889 (= IDB). [Google Scholar]
  2. Aberbach M., Smolar L., “Aaron, Jeroboam, and the Golden Calves,” Journal of Biblical Literature 86 (1967), 129–140. [Google Scholar]
  3. Abramowiczówna A., Słownik grecko-polski (Warszawa: PWN 1958), I. Achtemeier P.J., (ed.), Encyklopedia biblijna (Warszawa: Vocatio 1999). [Google Scholar]
  4. Albertz R., Storia della religione nell’Israele antico. Dall’esilio ai Maccabei (Introduzione allo studio della Bibbia. Supplementi 24; Brescia: Paideia 2005) I-II. [Google Scholar]
  5. Alonso Schökel L., Sicre Díaz J.L., I profeti (Roma: Borla 1996). [Google Scholar]
  6. Baudissin W., “Priests and Levites,” Hastings’ Dictionary of the Bible (ed. J. Hastings) (New York: Scribner’s 1902) IV, 67–97. [Google Scholar]
  7. Bos J.M., Reconsidering the Date and Provenance of the Book of Hosea. The Case for Persian-Period Yehud (Library of Hebrew Bible/Old Testament Studies 580; London et al.: Bloomsbury 2013). [Google Scholar]
  8. Botterweck G.J., Rinnggren H., Fabry H.-J., (ed.), Theological Dictionary of the Old Testament (Grand Rapids, MI: Eerdmans 2021) (= TDOT). [Google Scholar]
  9. Brzegowy T., „Kapłani i lewici w tradycji kapłańskiej (P) Pięcioksięgu,” Collectanea Theologica 72/3 (2002), 5–32. [Google Scholar]
  10. von Bulmerincq A., Komentar zum Buche des Propheten Maleachi (Tartu: Mattiesen 1926–1932) I-II. [Google Scholar]
  11. Carter C.E., The Emergence of Yehud in the Persian Period (Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 294; Sheffield: Sheffield Academic Press 1999). [Google Scholar]
  12. Cody A., A History of Old Testament Priesthood (Analecta Biblica 35; Rome: PIB 1969). [Google Scholar]
  13. Cross F.M., Canaanite Myth and Hebrew Epic (Cambridge, MA: Harvard University Press 1973). [Google Scholar]
  14. Cross F.M., From Epic to Canon. History and Literature in Ancient Israel (Baltimore, MD: John Hopkins University Press 1988). [Google Scholar]
  15. Dahmen U., “שׁלח,” Theological Dictionary of the Old Testament (ed. G.J. Botterweck, H. Ringgern, H.-J. Fabry) (Grand Rapids, MI: Eerdmans) XV, 67. [Google Scholar]
  16. Deissler A., Zwölf Propheten III: Zefanja – Haggai – Sacharja – Maleachi (Neue Echter Bibel 21; Würzburg: Echter 1988). [Google Scholar]
  17. Dogondke D., Charakter deuteronomistyczny Księgi Malachiasza. Teologiczne implikacje analizy biblijnej (Lingua Sacra. Monographs 3; Warszawa: Verbinum 2013). [Google Scholar]
  18. Elliger K., Das Buch der zwölf kleinen Propheten II (Das Alte Testament Deutsch 25/2; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1963). [Google Scholar]
  19. Fohrer G., Strutture teologiche dell’Antico Testamento (Biblioteca di cultura religiosa 36; Brescia: Paideia 1980). [Google Scholar]
  20. Freedman D.N et al., (ed.), The Anchor Bible Dictionary (New York: Doubleday 1992) (= ABD). [Google Scholar]
  21. Glazier-McDonald B., Malachi the Divine Messenger (Society of Biblical Literature Dissertation Series; Atlanta, GA: Scholars Press 1987). [Google Scholar]
  22. Grabbe L.L., Priests, Prophets, Diviners, Sages. A Socio-Historical Study of Religious Specialists in Ancient Israel (Valley Forge, PA: Trinity Press International 1995). [Google Scholar]
  23. Grabbe L.L., A History of the Jews and Judaism in the Second Temple Period. I. Yehud. A History of the Persian Province of Judah (The Library of Second Temple Studies 47; London–New York: Clark 2004). [Google Scholar]
  24. Grabbe L.L., “The Priesthood in the Persian Period: Haggai, Zechariah, and Malachi,” Priests and Cults in the Book of the Twelve (ed. L.-S. Tiemeyer) (Ancient Near Eastern Mongraphs 14; Atlanta, GA: SBL Press 2016), 149–156. [Google Scholar]
  25. Gray G.B., Sacrifice in the Old Testament. Its Theory and Practice (Oxford: Clarendon 1925). [Google Scholar]
  26. Gressmann H., „Sage und Geschichte in den Patriarchenerzählungen,“ Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 30 (1910), 1–34. [Google Scholar]
  27. Gunneweg A.H.J., Leviten und Priester. Hauptlinien der Traditionsbildung und Geschichte des israelitisch-jüdischen Kulturpersonals (Forschungen zur Religion und Literatur des Alten und Neuen Testaments 89; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1965). [Google Scholar]
  28. Haran M., Temples and Temple Service in Ancient Israel. An Inquiry into the Character of Cult Phenomena and the Historical Setting of the Priestly School (Oxford: Clarendon 1978). [Google Scholar]
  29. Hauer Jr., C.E., “Who was Zadok?” Journal of Biblical Literature 82 (1963), 89–94. [Google Scholar]
  30. Hill A.E., Malachi. A New Translation with Introduction and Commentary (Anchor Bible 25D; New York: Doubleday 1998). [Google Scholar]
  31. Horst F., Die zwölf kleinen Propheten Nahum bis Maleachi (Handbuch zum Alten Testament 14; Tübingen: Mohr & Siebeck 1964). [Google Scholar]
  32. Hossfeld F.-L., Zenger E., Psalms. III. A Commentary on Psalms 101-150 (Hermeneia; Minneapolis, MN: Fortress Press 2011). [Google Scholar]
  33. Judge H.G., “Aaron, Zadok and Abiathar,” Journal of Theological Studies 7 (1956), 70–74. [Google Scholar]
  34. Kelly J.C., The Function of the Priest in the Old Testament (Pontificium Athenaeum Antonianum. Facultas Theologica – Thesis ad Lauream (/Doctoratum) 242; Roma Pontificium Atheneaum Antonianium 1973). [Google Scholar]
  35. Kennett R.H., “The Origin of the Aaronite Priesthood,” Journal of Theological Studies 6 (1905), 161–186. [Google Scholar]
  36. Kitchen K.A., Lawrence P.J.N., Treaty, Law and Covenant in the Ancient Near East (Wiesbaden: Harrassowitz 2012) I-III. [Google Scholar]
  37. Koehler L., Baumgartner W., Stamm J.J., Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu (Warszawa: Vocatio 2008) I-II. [Google Scholar]
  38. Lipschits O., Blenkinsopp J., (ed.), Judah and the Judeans in the Neo-Babylonian Period (Winona Lake, IN: Eisenbrauns 2003), 329–330. [Google Scholar]
  39. Merrill E.H., An Exegetical Commentary. Haggai, Zechariah, Malachi (Chicago, IL: Moody Press 1994). [Google Scholar]
  40. Metzger B.M., Coogan M.D., (ed.), Słownik wiedzy biblijnej (Warszawa: Vocatio 1997). [Google Scholar]
  41. Meyer E., Die Israeliten und ihre Nachbarstämme. Alttestamentliche Untersuchungen (Halle: Niemeyer 1906). [Google Scholar]
  42. Milgrom J., “Book of Numbers,” Anchor Bible Dictionary (ed. D.N. Freedman et al.) (New York: Doubleday 1992) IV, 1152. [Google Scholar]
  43. Nelson R.D., Deuteronomy. A Commentary (Old Testament Library; Louisville, KY – London: Westminster John Knox 2004). [Google Scholar]
  44. North F.S., „Aarons‘s Rise in Prestige,“ Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 66 (1954), 191–199. [Google Scholar]
  45. Nurmela R., The Levites. Their Emergence as a Second-Class Priesthood (South Florida studies in the history of Judaism 193; Atlanta, GA: Scholars Press 1998). [Google Scholar]
  46. O’Brien J.M., Priest and Levite in Malachi (Society of Biblical Literature Dissertation Series 121; Atlanta, GA: Scholars Press 1990). [Google Scholar]
  47. Ogden G.S., Deutsch R.R., Joel and Malachi. A Promise of Hope – A Call to Obedience (ITC; Grand Rapids, MI: Eerdmans 1987). [Google Scholar]
  48. Petersen D.L., Zechariah 9-14 and Malachi. A Commentary (Old Testament Library; Louisville, KY: Westminster John Knox 1995). [Google Scholar]
  49. Pfeiffer E., „Die Disputationsworte im Buche Maleachi. Ein Beitrag zur formgeschichtlichen Struktur,“ Evangelische Theologie 19 (1959), 546–568. [Google Scholar]
  50. Piwowar A., Historia Izraela czasów Starego Testamentu. Od patriarchów do podboju przez Rzymian (Materiały Pomocnicze do Wykładów z Biblistyki 12; Lublin: Wydawnictwo KUL 2013). [Google Scholar]
  51. Purvis J.D., Meyers E.M., Wygnanie i powrót. Od zburzenia Jerozolimy przez Babilończyków do odbudowy państwa żydowskiego, Starożytny Izrael. Od Abrahama do zburzenia Świątyni Jerozolimskiej przez Rzymian, 3rd ed. (ed. H. Shanks) (Warszawa: Vocatio 2012), 297–335. [Google Scholar]
  52. von Rad G., Deuteronomio (Antico Testamento 8; Brescia: Paideia 1979). [Google Scholar]
  53. Ramsey G.W., “Zadok,” The Anchor Bible Dictionary (ed. D.N. Freedman et al.) (New York: Doubleday 1992) VI, 1034–1036. [Google Scholar]
  54. Redditt P.L., Haggai, Zechariah, and Malachi (New Century Bible; Grand Rapids, MI: Eerdmans 1995). [Google Scholar]
  55. Renker A., Die Tora bei Maleachi. Ein Beitrag zur Bedeutungsgeschichte von tôra im Alten Testament (Freiburger theologische Studien 112; Freiburg: Herder 1978). [Google Scholar]
  56. Reventlow H.G., Aggeo, Zaccaria e Malachia (Antico Testamento 25/2; Brescia: Paideia 2010). [Google Scholar]
  57. Rofé A., La composizione del Pentateuco. Un’introduzione (Bologna: Dehoniane 1999). [Google Scholar]
  58. Rowley H.H., “Zadok and Nahushtan,” Journal of Biblical Literature 58 (1939), 113–141. [Google Scholar]
  59. Rowley H.H., “Melchizedek and Zadok (Genesis 14 and Psalm 110),” Festschrift für A. Bertholet zum 80. Geburtstag (ed. W. Baumgarten) (Tübingen: Mohr & Siebeck 1950), 461–472. [Google Scholar]
  60. Rudolph W., Haggai, Sacharja 1-8, Sacharja 9-14, Maleachi (Kommentar zum Alten Testament 13/4; Gütersloh: Gütersloher Verlagshaus Mohn 1976). [Google Scholar]
  61. Schaper J., Priester und Leviten im achämenidischen Juda. Studien zur Kult – und Sozialgeschichte Israels in persischer Zeit (Forschungen zum Alten Testament 31; Tübingen: Mohr & Siebeck 2000). [Google Scholar]
  62. Schart A., “Cult and Priests in Malachi 1:6-2:9,” Priests and Cults in the Book of the Twelve (ed. L.-S. Tiemeyer) (Ancient Near Eastern Mongraphs 14; Atlanta, GA: SBL Press 2016), 213–234. [Google Scholar]
  63. Schmid K., Literaturgeschichte des Alten Testaments. Eine Einführung (Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft 2014). [Google Scholar]
  64. Smend R., La formazione dell’Antico Testamento (Brescia: Paideia 1993). [Google Scholar]
  65. Smith J.M.P., A Critical and Exegetical Commentary on the Book of Malachi (International Critical Commentary: Edinburgh: Clark 1980). [Google Scholar]
  66. Smith M., Palestinian Parties and Politics That Shaped the Old Testament (New York: Columbia University Press 1971). [Google Scholar]
  67. Smith R.L., Micah-Malachi (Word Biblical Commentary 32; Waco, TX: Word Books 1984). [Google Scholar]
  68. Smith W.R., Bertholet A., “Levites,” Encyclopaedia Biblica (ed. T.K. Cheyne, J.S. Black) (New York: MacMillan 1902), 2770–2776. [Google Scholar]
  69. Snyman S.D. (Fanie), Malachi (Historical Commentary on the Old Testament; Leuven–Paris– Bristol, CT: Peeters 2015). [Google Scholar]
  70. Stuart D., “Malachi,” The Minor Prophets. An Exegetical and Expository Commentary, 3rd ed. (ed. [Google Scholar]
  71. T.E. McComiskey) (Grand Rapids, MI: Baker Academic 1998) 1245–1396. [Google Scholar]
  72. Sweeney M.A., The Twelve Prophets (Berit Olam; Collegeville, MN: Liturgical Press 2000) I-II. [Google Scholar]
  73. Tiemeyer L.-S., (ed.), Priests and Cults in the Book of the Twelve (Ancient Near Eastern Monographs 14; Atlanta, GA: SBL Press 2016). [Google Scholar]
  74. Tournay R.J., Voir et entendre Dieu avec les Psaumes ou la liturgie prophetique du Second Temple à Jerusalem (Cahiers de la Revue Biblique 24; Paris: Gabalda 1988). [Google Scholar]
  75. VanGemeren W.A., (ed.), New International Dictionary of Old Testament and Exegesis (Grand Rapids, MI: Zondervan 1997) (= NIDOTTE). [Google Scholar]
  76. Verhoef P.A., The Books of Haggai and Malachi (New International Commentary on the Old Testament; Grand Rapids, MI – Cambridge: Eerdmans 1987). [Google Scholar]
  77. Waltke B.K., O›Connor M., An Introduction to Biblical Hebrew Syntax (Winona Lake, IN: Eisenbrauns 1990). [Google Scholar]
  78. Walton J.H., Ancient Israelite Literature in Its Cultural Context. A Survey of Parallels Between Biblical and Ancient Near Eastern Texts (Library of Biblical Interpretation; Grand Rapids, MI: Zondervan 1989). [Google Scholar]
  79. Weaver H.R, The Priesthood of Judaism in the Persian Period (Dys. Boston University Graduate School 1949) https://open.bu.edu/handle/2144/6350 (accessed: 16.12.2022). [Google Scholar]
  80. Wellhausen J., Prolegomena to the History of Israel (Scholars Press Reprints and Translations Series; Atlanta, GA: Scholars Press 1994). [Google Scholar]
  81. Westermann C., Basic Forms of Prophetic Speech (Louisville, KY: Westminster John Knox 1991). [Google Scholar]
  82. Weyde K.W., Prophecy and Teaching. Prophetic Authority, Form Problems, and the Use of Traditions in the Book of Malachi (Beihefte zur Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 288; Berlin: De Gruyter 2000). [Google Scholar]
  83. van der Woude A.S., Haggai, Maleachi (De Prediking van het Oude Testament; Nijkerk: Callenbach 1982). [Google Scholar]
  84. Zawadzki A., Mesjaństwo w Ml 3,1-5 i jego deuteronomiczna korekta – studium egzegetyczno-historyczne, The Biblical Annals 5/2 (2015), 375–403. [Google Scholar]
  85. Zimmerli W., Ezekiel. II. A Commentary on the Book of the Prophet Ezekiel Chapters 25-48 (Hermeneia; Philadelphia, PA: Fortress 1983). [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.