Abstract
The article analyses the judicial procedures for the resolution of disputes in ancient Athens of the classical period, i.e. the 5th and 4th centuries BC, on the basis of court speeches written by Demosthenes, Aeschines, Hypereides and Isaeus. Private (dike) and public (graphai, eisangelia, euthyna, apophasis) procedures are distinguished, pointing out the differences between them, the consequences of using the public procedure and the effects of such a choice on the accused.
The features of judicial procedures were also analysed and the following ones were distinguished: social and non-professional character of justice, the multiplicity of bodies entitled to accept a complaint and examine the case, accusatorial procedure, publicity and openness of hearing, the adversarial nature of proceedings and the equality of the parties, free assessment of evidence, a separate decision on the guilt and the punishment of the accused, the lack of a prosecutor, a public prosecutor, defence counsel, and also the lack of modern preparatory proceedings. In the last part of the article, the course of private and public procedure is described.
References
- Amielańczyk Krzysztof, Cicero, pro Roscio Amerino – rzymski proces o zabójstwo, „Biuletyn Lubelskiego Towarzystwa Naukowego” 1993/1 [Google Scholar]
- Amielańczyk Krzysztof, Crimina legitima w rzymskim prawie publicznym, Lublin 2012 [Google Scholar]
- Amielańczyk Krzysztof, De accusationibus et inscriptionibus (d. 48, 2). Kilka uwag na temat crimen i accusatio w prawie rzymskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2018/101 [Google Scholar]
- Amielańczyk Krzysztof, O kształtowaniu się niektórych zasad procesowych w rzymskim postępowaniu karnym okresu pryncypatu, „Studia Iuridica Lublinensia” 2007/10 [Google Scholar]
- Amielańczyk Krzysztof, Rzymskie prawo karne w reskryptach cesarza Hadriana, Lublin 2006 [Google Scholar]
- Amielańczyk Krzysztof, Ustawodawstwo Korneliusza Sulli na rzecz restauracji republiki i zaprowadzenia porządku publicznego, „Annales UMCS” 1991/38 [Google Scholar]
- Amielańczyk Krzysztof, W poszukiwaniu rzymskich korzeni dowodu poszlakowego. Wstępne kwestie źródłowe, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2019/105 [Google Scholar]
- Amielańczyk Krzysztof, Znaczenie opinii publicznej dla przebiegu rzymskiego procesu karnego. Uwagi na marginesie mów obrończych Cycerona w sprawach o zabójstwa (w:) Społeczeństwo a władza: Ustrój, prawo, idee, red. J. Przygodzki, M.J. Ptak, Wrocław 2010 [Google Scholar]
- Appel Hanna, Strategia Cycerona w procesie karnym de ambitu Lucjusza Mureny (w:) Prawo karne i polityka w państwie rzymskim, red. K. Amielańczyk, A. Dębiński, D. Słapek, Lublin 2015 [Google Scholar]
- Arystoteles, Ustrój polityczny Aten, Kraków 1931 [Google Scholar]
- Bardziński Filip, Pojęcie hybris w kulturze i filozofii greckiej, „Ethics in Progress” 2016/2 [Google Scholar]
- Chmiel Andrzej, Proces katylinarczyków jako przykład rzymskiego „procesu politycznego” (w:) Prawo karne i polityka w państwie rzymskim, [Google Scholar]
- red. K. Amielańczyk, A. Dębiński, D. Słapek, Lublin 2015 [Google Scholar]
- Chmiel Andrzej, Zasada kontradyktoryjności w rzymskim procesie karnym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2018/101 [Google Scholar]
- Cieślak Marian, Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1973 [Google Scholar]
- Demostenes, Mowy wybrane, edycja komputerowa, www. Zrodla historyczne.prv.pl [Google Scholar]
- Hansen Mogens H., Demokracja ateńska w czasach Demostenesa. Struktura, zasady i ideologia, Warszawa 1999 [Google Scholar]
- Jońca Maciej, Parricidium w prawie rzymskim, Lublin 2008 [Google Scholar]
- Jońca Maciej, Proces karny w Atenach epoki klasycznej V–IV w. p.n.e. (w:) System prawa karnego procesowego. Zagadnienia ogólne, red. P. Hofmański, Warszawa 2013, t. 1, cz. 1 [Google Scholar]
- Kaczmarczyk Aleksandra, Mandatum w poglądach glosatorów i komentatorów, Wrocław 2014 [Google Scholar]
- Kolańczyk Kazimierz, Prawo rzymskie, Warszawa 1973 [Google Scholar]
- Kosior Wojciech, D. 48, 2, 3 i art. 332 k.p.k. – uwagi prawnoporównawcze, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2018/101 [Google Scholar]
- Kowalski Henryk, Organizacja przekupstw wyborczych w Rzymie w okresie schyłku republiki, „Antiquitas” 1983/9 [Google Scholar]
- Kruk Ewa, Przesłuchanie świadka w rzymskiej tradycji procesu a kwestia uzyskania dowodu ze świadka w polskim procesie karnym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2018/101 [Google Scholar]
- Kubiak Przemysław, Kilka uwag na temat znajomości prawa u mówców sądowych republikańskiego Rzymu, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2015/1 [Google Scholar]
- Kucharski Jan, Hyperejdes. Mowy. Przekład ze wstępem i komentarzem, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016 [Google Scholar]
- Kulesza Ryszard, „Nikt w państwie nie może pozostawać poza kontrolą”. Z problematyki korupcji w Atenach V–IV wieku p.n.e., „Przegląd Historyczny” 2007/1 [Google Scholar]
- Kulesza Ryszard, Przekupstwo i sprzeniewierzenie w systemie prawa i procedurze sądowej Aten V i IV wieku p.n.e., „Przegląd Historyczny” 1986/1 [Google Scholar]
- Kulesza Ryszard, Zjawisko korupcji w Atenach V–IV wieku p.n.e., Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1994 [Google Scholar]
- Litewski Wiesław, Rzymski proces karny, Kraków 2003 [Google Scholar]
- Longchamps de Bérier Franciszek, Summum ius summa iniuria: o ideologicznych założeniach w interpretacji starożytnych tekstów źródłowych, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2005/1 [Google Scholar]
- Loska Elżbieta, Kilka uwag na temat utrudniania procesu karnego przez oskarżyciela w prawie rzymskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2018/101 [Google Scholar]
- Mossakowski Wiesław, Accusator w rzymskich procesach de repetundis okresu republiki, Toruń 1994 [Google Scholar]
- Mossakowski Wiesław, Laudatores w procesie rzymskim, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2001/1 [Google Scholar]
- Mossakowski Wiesław, Powoływanie sędziów questiones perpetuae w okresie republiki rzymskiej, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” 1996, Prawo XXXV [Google Scholar]
- Mozgawa-Saj Marta, Rzymskie korzenie zasady domniemania niewinności i prawa oskarżonego do obrony, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2018/101 [Google Scholar]
- Nogal Andrzej, Gwarancje procesowe oskarżonego w procesie ateńskim [Google Scholar]
- (V/IV w. p.n.e.) w porównaniu ze współczesnym prawem polskim, „Palestra” 2020/10 [Google Scholar]
- Osuchowski Wacław, Zarys rzymskiego prawa prywatnego, Warszawa 1967 [Google Scholar]
- Papierkowski Zdzisław, Proces karny w starożytności Greckiej i Rzymskiej, „Roczniki Humanistyczne” 1956–1957/2 [Google Scholar]
- Pomianowski Piotr, Odpowiedzialność penalna za ucieczkę osoby prawnie pozbawionej wolności w prawie rzymskim i prawie starożytnych Aten, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2020/1 [Google Scholar]
- Rogalski Maciej, Rzymskie źródła zasady ne bis in idem, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2018/101 [Google Scholar]
- Rominkiewicz Jarosław, Adopcja w kodeksie z Gortyny, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2014/3602 [Google Scholar]
- Rominkiewicz Jarosław, Apokȇryksis, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2011/3375 [Google Scholar]
- Rominkiewicz Jarosław, III mowa Isajosa „O spadku Pyrrosa”, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2009/3180 [Google Scholar]
- Rominkiewicz Jarosław, Isajos. Mowy, Wrocław 2013 [Google Scholar]
- Rominkiewicz Jarosław, Ta aporreta w prawie ateńskim, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2017/2799 [Google Scholar]
- Rozwadowski Władysław, Ocena zeznań świadków w procesie rzymskim epoki Pryncypatu, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1964/16 [Google Scholar]
- Rozwadowski Władysław, Ocena zeznań świadków w procesie rzymskim epoki republikańskiej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1961/13 [Google Scholar]
- Rozwadowski Władysław, Wartość dowodowa świadków w rzymskim procesie poklasycznym, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1969/21 [Google Scholar]
- Skorupka Jerzy, Dowody w rzymskim procesie karnym okresu republiki na przykładzie mów Cycerona, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2019/105 [Google Scholar]
- Skorupka Jerzy, Summum ius summa iniuria jako motto ostatnich zmian procedury karnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2018/101 [Google Scholar]
- Skorupka Jerzy, Wybrane problemy etyczne obrony oskarżonego na przykładzie mów Cycerona pro Murena i pro Cn. Plancio, „Palestra” 2020/7–8 [Google Scholar]
- Sowiński Piotr K., Rzymskie korzenie rzetelności adwokackiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2018/101 [Google Scholar]
- Szolc-Nartowski Bartosz, Model uczciwego człowieka (vir bonus) jako kryterium oceny wykonania dzieła w prawie rzymskim (w:) Justynian i prawo rzymskie, red. K. Szczygielski, Białystok 2015 [Google Scholar]
- Turasiewicz Romuald, W kręgu znaczeniowym pojęcia Qesmos, „Meander” 1974/29 [Google Scholar]
- Turasiewicz Romuald, Wokół pojęcia Nomos, „Meander” 1973/28 [Google Scholar]
- Wołodkiewicz Witold, Czy prawo rzymskie przestało istnieć?, Zakamycze 2003 [Google Scholar]
- Woźniewski Krzysztof, Przedstawiciel społeczny jako amicus curie w postępowaniu sądowym – co nam zostało z tych lat rzymskich?, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2018/101 [Google Scholar]
- Zabłocka Maria, Początki przedawnienia ścigania przestępstw w rzymskim prawie karnym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2018/101 [Google Scholar]
- Zajadło Jerzy, Cyceron dla prawników, Gdańsk 2019 [Google Scholar]
- Zajadło Jerzy, Czy Cyceron był prawnikiem, „Palestra” 2018/11 [Google Scholar]
- Zajadło Jerzy, Oratio pro Aulo Caecina Cycerona-prawo pomiędzy jurysprudencją a retoryką, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2019/2 [Google Scholar]
