Aller directement au menu principal Aller directement au contenu principal Aller au pied de page
Przegląd Prawa Wyznaniowego

Vol. 13 (2021)

Artykuły

Polskie konkordaty w XX wieku

DOI: https://doi.org/10.34888/ppw.2021.147-179  [Google Scholar]
Publiée: 2021-12-31

Résumé

Artykuł dotyczy konkordatów, które zostały zawarte w 1925 r. i 1993 r. przez państwo polskie z Watykanem. We wstępie autor streścił genezę, rodzaje umów międzynarodowych, których stroną jest Państwo Kościelne, oraz teorie w zakresie natury prawnej konkordatu, tj. teorie: przywileju, legalną oraz umowy międzynarodowej. W szczególności zwrócił on uwagę na czynniki polityczne, które odgrywały i odgrywają istotną rolę w stosunkach państwo–Kościół katolicki. Następnie omówił on, przede wszystkim z punktu widzenia prawa konstytucyjnego, a także praktyki prawnej, proces ratyfikacji oraz obowiązywania konkordatów zawartych przez państwo polskie w XX wieku. Ponadto w publikacji została zwrócona uwaga na okres „bezkonkordatowy”, czyli lata 1945–1993, kiedy ówczesne władze państwowe jednostronnie uznały, że konkordat zawarty między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską z 1925 r. przestał obowiązywać. Warto jednak zaznaczyć, że ówczesne władze, zwłaszcza po październiku 1956 r., prowadziły politykę mającą na celu normalizację stosunków z Watykanem. Przełomowe znaczenie dla późniejszych stosunków miał wybór kardynała Karola Wojtyły na papieża Jana Pawła II, a następnie zmiany polityczno-ustrojowe, które miały miejsce w państwie polskim na przełomie lat 80. i 90. XX wieku. Efektem tego było zawarcie konkordatu z 1993 r. oraz jego późniejsza ratyfikacja w 1998 r., na którą wpływ miały przede wszystkim czynniki polityczne. W artykule również zostały omówione opinie na temat postanowień konkordatu, w tym postulaty jego zmian. Na zakończenie zwrócono uwagę, że konkordat był i jest układem o charakterze ogólnym (ramowym), gdyż realizacja jego postanowień wymaga wydania przez państwo – stronę umowy międzynarodowej – szeregu aktów wykonawczych, zwykle w porozumieniu z Watykanem.

Références

  1. Źródła prawa [Google Scholar]
  2. Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, Dz. U. Nr 4, poz. 17; tekst jedn. Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13. [Google Scholar]
  3. Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318. [Google Scholar]
  4. Konkordat pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Rzymie dnia 10 lutego 1925 r. (Ratyfikowany zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1925 r. – Dz. U. R. P. z 1925 r. Nr 47, poz. 324), Dz. U. Nr 72, poz. 501. [Google Scholar]
  5. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952 r., Dz. U. Nr 33, poz. 232; tekst jedn. Dz. U. z 1976 r. Nr 7, poz. 36. [Google Scholar]
  6. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 483. [Google Scholar]
  7. Konwencja Wiedeńska o Prawie Traktatów sporządzona w Wiedniu dnia 23 maja 1969 r., Dz. U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439. [Google Scholar]
  8. Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 22 lipca 1944 r., załącznik do Dz. U. z 1944 r. Nr 1. [Google Scholar]
  9. Oświadczenie rządowe z dnia 3 kwietnia 1998 r. w sprawie wymiany dokumentów ratyfikacyjnych Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz. U. Nr 51, [Google Scholar]
  10. poz. 319. [Google Scholar]
  11. Oświadczenie rządowe z dnia 9 czerwca 1925 r. w sprawie wymiany dokumentów ratyfikacyjnych Konkordatu pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Rzymie dnia 10 lutego 1925 r., Dz. U. Nr 72, poz. 502. [Google Scholar]
  12. Oświadczenie rządowe z dnia 26 stycznia 1998 r. w sprawie Deklaracji Rządu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 kwietnia 1997 r. w celu zapewnienia jasnej wykładni przepisów Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie w dniu 28 lipca 1993 r., M. P. Nr 4, poz. 51. [Google Scholar]
  13. Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 lipca 1994 r. o trybie prac nad ustawą o ratyfikacji Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, M. P. Nr 39, poz. 326. [Google Scholar]
  14. Uchwała Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z 12 września 1945 r. stwierdzająca, że konkordat przestał obowiązywać [w:] T. Włodarczyk, Konkordaty. Zarys historii ze szczególnym uwzględnieniem XX wieku, t. 2, Warszawa 1986, s. 537 (załącznik nr 3). [Google Scholar]
  15. Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym, Dz. U. Nr 84, poz. 426. [Google Scholar]
  16. Ustawa Konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. Nr 18, poz. 71. [Google Scholar]
  17. Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r., Dz. U. Nr 30, poz. 227. [Google Scholar]
  18. Ustawa z dnia 8 stycznia 1998 r. o ratyfikacji Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, Dz. U. Nr 12, poz. 42. [Google Scholar]
  19. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, Dz. U. Nr 29, poz. 155. [Google Scholar]
  20. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Dz. U. Nr 29, poz. 154. [Google Scholar]
  21. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o ubezpieczeniu społecznym duchownych, Dz. U. Nr 29, poz. 156. [Google Scholar]
  22. Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. Nr 44, poz. 267. [Google Scholar]
  23. Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego, Dz. U. Nr 9, poz. 87. [Google Scholar]
  24. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1925 r. o zatwierdzeniu układu ze Stolicą Apostolską, określającego stosunek Państwa do Kościoła Rzymsko-Katolickiego, Dz. U. Nr 47, poz. 324. [Google Scholar]
  25. Literatura [Google Scholar]
  26. Abraham W., Kilka uwag o konkordacie, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1925, z. 3. [Google Scholar]
  27. Adamczewski W., Kompetencje „Komisji Konkordatowych” w Polsce [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  28. Adamczewski W., Trzeciak B., Konkordat polski – po ratyfikacji, „Palestra” 1998, nr 7–8. [Google Scholar]
  29. Ajnenekiel A., Ustawodawstwo agrarne [w:] Historia Państwa i Prawa Polski 1918-1939, cz. 2, pod red. F. Ryszki, pod ogólną red. J. Bardacha, Warszawa [Google Scholar]
  30. Bełcikowski J., O konkordacie Polski z Rzymem, Warszawa 1925. [Google Scholar]
  31. Bogdański E., Konkordat [w:] Encyklopedja Nauk Politycznych (Zagadnienia społeczne, polityczne i gospodarcze), red. naczelny E.J. Reyman, t. 3, Warszawa 1938. [Google Scholar]
  32. Borecki P., Droga do konkordatu. Geneza projektu konwencji z 1988 r. między PRL a Stolicą Apostolską [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009. [Google Scholar]
  33. Borecki P., Idea umowy państwa ze Stolicą Apostolską w okresie Polski Ludowej [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  34. Borecki P., Konkordat polski z 1993 r. a konstytucja RP z 1997 r. – analiza krytyczna [w:] Dziesięć lat polskiego konkordatu, red. naukowa C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2009. [Google Scholar]
  35. Borecki P., Respektowanie polskiego konkordatu z 1993 roku – wybrane problemy, Warszawa 2012. [Google Scholar]
  36. Burczak K., Dagome iudex prototypem konkordatu [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  37. Bursche E., Konkordaty. Studjum historyczne, Warszawa 1930. [Google Scholar]
  38. Czohara A., Periodyzacja polityki wyznaniowej w III Rzeczypospolitej Polskiej [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009. [Google Scholar]
  39. Dziobek-Romański J., Problemy osobowości prawnej Kościoła Katolickiego w prawie polskim w latach 1944-1989, „Roczniki Nauk Prawnych. Prawo Kanoniczne” 2000, t. 10, z. 2. [Google Scholar]
  40. Encyklopedja Kościelna podług teologicznej Encyklopedji Wetzera i Weltego z licznemi jej dopełnieniami przy współpracownictwie kilkunastu duchownych i świeckich osób wydana przez X. Michała Nowodworskiego, t. 11, Warszawa 1878. [Google Scholar]
  41. Gerstmann A., Konkordat Polski ze Stolicą Apostolską, Lwów 1925. [Google Scholar]
  42. Góralski W., Droga do konkordatu, „Ateneum Kapłańskie” 1996, nr 1. [Google Scholar]
  43. Góralski W., Geneza i zawarcie konkordatu z 1993 roku oraz problem jego ratyfikacji [w:] Układowe formy regulacji stosunków między państwem a związkami wyznaniowymi (art. 25 ust. 4-5 Konstytucji RP), red. P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2013. [Google Scholar]
  44. Góralski W., Gwarancje harmonijnego kształtowania się wzajemnych relacji państwa polskiego i Kościoła Katolickiego w Konkordacie z 1993 roku, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2009, z. 2. [Google Scholar]
  45. Góralski W., Konkordat Polski 1993 od podpisania do ratyfikacji, Warszawa 1998. [Google Scholar]
  46. Góralski W., Konkordat polski z 1925 r. [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  47. Góralski W., Konkordat z 28 lipca 1993 r. Zasady wzajemnych relacji państwo – Kościół Katolicki [w:] Prawo wyznaniowe III Rzeczypospolitej, pod red. H. Misztala, Lublin–Sandomierz 1999. [Google Scholar]
  48. Góralski W., Ochrona małżeństwa i rodziny w Konkordacie polskim z 1993 roku [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  49. Góralski W., Przebieg procedury ratyfikacyjnej dotyczącej Konkordatu polskiego z 28 lipca 1993 roku [w:] Ustrój i prawo w przeszłości dalszej i bliższej. Studia historyczne o prawie dedykowane Prof. Stanisławowi Grodziskiemu w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej, pod red. J. Malca, W. Uruszczaka, Kraków2001. [Google Scholar]
  50. Góralski W., Adamczewski W., Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 28 lipca 1993 r., Płock 1994. [Google Scholar]
  51. Góralski W., Pieńdyk A., Zasada niezależności i autonomii państwa i Kościoła w Konkordacie polskim z 1993 roku, Warszawa 2000. [Google Scholar]
  52. Górowska B., Realizacja konkordatu polskiego w latach 1998-2008 [w:] Dziesięć lat polskiego konkordatu, red. naukowa C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2009. [Google Scholar]
  53. Grabowski I., Konkordat [w:] Encyklopedja podręczna prawa publicznego (konstytucyjnego, administracyjnego i międzynarodowego), pod red. Z. Cybichowskiego, t. 1, Warszawa 1930. [Google Scholar]
  54. Grabski S., Pamiętniki, t. 2, Warszawa 1989. [Google Scholar]
  55. Gruca J., Spór o konkordat, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  56. Jastrzębski R., Reforma rolna po drugiej wojnie światowej. Ustawodawstwo państwa polskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2018, t. 70, z. 1. [Google Scholar]
  57. Kaczmarczyk Z., Oligarchia magnacka [w:] Z. Kaczmarczyk, B. Leśnodorski, Historia państwa i prawa Polski, t. 2: Od połowy XV wieku do r. 1795, pod red. ogólną J. Bardacha, Warszawa 1966. [Google Scholar]
  58. Klimowiecki R., Administracja i samorząd związków wyznaniowych [w:] Historia Państwa i Prawa Polski 1918-1939, cz. 2, pod red. F. Ryszki, pod ogólną red. J. Bardacha, Warszawa 1968. [Google Scholar]
  59. Komarnicki W., Polskie prawo polityczne (Geneza i system), Warszawa 1922 [­reprint: Warszawa 2008]. [Google Scholar]
  60. Konkordat Polski 1993. Wybór materiałów źródłowych z lat 1993-1996, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  61. Krasowski K., Konkordat polski z 1925 roku. Geneza – postanowienia – wykonanie, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2007, t. 59, z. 2. [Google Scholar]
  62. Krasowski K., Związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej. Studium historycznoprawne, Warszawa–Poznań 1988. [Google Scholar]
  63. Krukowski J., Geneza Konkordatu polskiego 1993-1998 [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  64. Krukowski J., Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisany 28 lipca 1993 r. – zagadnienia prawnoustrojowe [w:] Nowy Konkordat a prawo polskie, pod red. J. Krukowskiego, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  65. Krukowski J., Konkordat polski z 1993 r. – przedmiot i formy realizacji w krajowym porządku prawnym [w:] Układowe formy regulacji stosunków między państwem a związkami wyznaniowymi (art. 25 ust. 4-5 Konstytucji RP), red. P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2013. [Google Scholar]
  66. Krukowski J., Konkordat Polski. Znaczenie i realizacja, Lublin 1999. [Google Scholar]
  67. Krukowski J., Kościelne prawo publiczne. Prawo konkordatowe, Lublin 2013. [Google Scholar]
  68. Krukowski J., Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 2000. [Google Scholar]
  69. Krukowski J., Pojęcie i rodzaje konkordatów [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  70. Krukowski J., Polskie prawo wyznaniowe, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  71. Krukowski J., Porozumienia między przedstawicielami Episkopatu Polski i Rządu komunistycznego z 1950 i 1956 r. [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  72. Krukowski J., Realizacja Konkordatu z 1993 r. w polskim porządku prawnym [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  73. Krukowski J., Realizacja konkordatu z 1993 r. w prawie polskim, „Studia Prawnicze” 1999, z. 3. [Google Scholar]
  74. Krukowski J., Refleksje po ratyfikacji Konkordatu, „Rejent” 1998, nr 9. [Google Scholar]
  75. Krukowski J., Stabilizacyjna rola konkordatu z 1993 r. w stosunkach między państwem a Kościołem Katolickim i innymi związkami wyznaniowymi [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009. [Google Scholar]
  76. Krukowski J., Teraźniejszość: Konkordat między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską 1993-1998 [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  77. Kucharski W., Komuniści i Watykan. Polityka komunistycznej Polski wobec Stolicy Apostolskiej 1945-1974, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  78. Kuglarz P., Konkordat polski z 28 lipca 1993 roku – zarys analizy systemowej [w:] Vetera Novis Augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacławowi Uruszczakowi, t. 1, red. S. Grodziski, D. Malec, A. Karabowicz, M. Stus, Kraków 2010. [Google Scholar]
  79. Kutrzeba S., Polska odrodzona 1914-1939, przejrzał, uzupełnił i do druku przygotował Stanisław Grodziski, Kraków 1988. [Google Scholar]
  80. Łatka R., Droga do ustawowego uregulowania osobowości prawnej Kościoła Katolickiego w Polsce „ludowej”, „Colloquium” 2015, nr 4. [Google Scholar]
  81. Łukomski S., Konkordat zawarty dnia 10 lutego 1925 roku pomiędzy Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, Łomża 1934. [Google Scholar]
  82. Małajny R.M., Głos polemiczny prof. Ryszarda M. Małajnego pt. „Konkordat a ustawy konstytucyjne III RP (Odpowiedź ks. prof. dr h.c. Remigiuszowi Sobańskiemu)” (Nr 77) [w:] Konkordat Polski 1993. Wybór materiałów źródłowych z lat 1993-1996, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  83. Małajny R.M., Konkordat Polski z 1993 r. – altera pars, „Przegląd Sejmowy” 1996, nr 2. [Google Scholar]
  84. Mezglewski A., Spór o „wygaśnięcie” Konkordatu polskiego z 1925 roku, „Roczniki Nauk Prawnych” 1998, t. 8. [Google Scholar]
  85. Miziński A.G., Relacje między państwem a kościołem na Soborze Watykańskim II [w:] Katolickie zasady relacji państwo – kościół a prawo polskie, red. J. Krukowski, M. Sitarz, H. Stawniak, Lublin 2015. [Google Scholar]
  86. Osuchowski J., Prawo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 (Węzłowe zagadnienia), Warszawa 1967. [Google Scholar]
  87. Osuchowski J., Problemy polskiego konkordatu z 1925 roku, „Państwo i Prawo” 1965, z. 12. [Google Scholar]
  88. Oświadczenie Stowarzyszenia Polskich Prawników Katolickich w sprawie ratyfikacji Konkordatu [w:] Nowy Konkordat a prawo polskie, pod red. J. Krukowskiego, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  89. Pietrzak M., Geneza ustaw wyznaniowych z 17 maja 1989 r. [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009. [Google Scholar]
  90. Pietrzak M., I co dalej z konkordatem [w:] Konkordat Polski 1993. Wybór materiałów źródłowych z lat 1993-1996, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  91. Pietrzak M., Opinia z dnia 31 stycznia 1994 r. w sprawie zgodności z Konstytucją RP konkordatu podpisanego 28 lipca 1993 r. (Nr 60); Uwagi z dnia 14 kwietnia 1994 r. w sprawie opinii przedstawicieli Rządu i Episkopatu z dnia 8 marca 1994 r. (Nr 61) [w:] Konkordat Polski 1993. Wybór materiałów źródłowych z lat 1993-1996, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  92. Pietrzak M., Polityka wyznaniowa III Rzeczypospolitej w latach 1990-2001 (próba diagnozy), „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2010, nr 3270. [Google Scholar]
  93. Pietrzak M., Polska droga do konkordatu z 28 lipca 1993 r. [w:] Dziesięć lat polskiego konkordatu, red. naukowa C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2009. [Google Scholar]
  94. Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 1982, 2003, 2013. [Google Scholar]
  95. Pietrzak M., Zmiany w ustawodawstwie jako konsekwencja ratyfikacji konkordatu, „Państwo i Prawo” 1994, z. 7–8. [Google Scholar]
  96. Piotrowski S., Konkordat zawarty ze Stolicą Apostolską w 1925 roku przestał obowiązywać jako wewnętrzna ustawa krajowa, „Państwo i Prawo” 1947, z. 12. [Google Scholar]
  97. Przybyłowski K., Kilka uwag w kwestji wpływu przepisów Konkordatu z 10 lutego 1925 w dziedzinie prywatno-prawnej, Lwów 1927. [Google Scholar]
  98. Raina P., Cele polityki władz PRL wobec Watykanu. Tajne Dokumenty 1967-1989, Warszawa 2001. [Google Scholar]
  99. Rappé W.E., Zagadnienia administracyjne konkordatu, Lwów 1935. [Google Scholar]
  100. Rogowski S., Problem ratyfikacji konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską z 28.VII.1993 r. w pracach Sejmu drugiej kadencji [w:] Prawo wyznaniowe. Przeszłość i teraźniejszość, pod red. J. Koredczuka, Wrocław 2008. [Google Scholar]
  101. Rola i znaczenie Konkordatu 1993 r., pod red. J. Dyducha, Kraków 1994. [Google Scholar]
  102. Rydlewski G., Geneza i tryb przygotowania ustawodawstwa wyznaniowego w Polsce w 1989 r. [w:] B. Górowska, G. Rydlewski, Regulacje prawne stosunków wyznaniowych w Polsce, Warszawa 1992. [Google Scholar]
  103. Sawicki J., Historia stosunku kościoła do państwa. Notatki z wykładów, Kraków 1945. [Google Scholar]
  104. Skrzydło W., Mojak R., Konkordat w świetle prawa konstytucyjnego [w:] Nowy Konkordat a prawo polskie, pod red. J. Krukowskiego, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  105. Słotwiński F., O początku i przedmiocie konkordatów z powołaniem ustaw zabezpieczających w Polsce całość religii ś. katolicko-apostolsko-rzymskiej i wolność innych wyznań chrześcijańskich, Kraków 1858. [Google Scholar]
  106. Sobański R., Ekspertyza z 4 lutego 1995 r. pt. „Konkordat z roku 1993 a Konstytucja RP” (Nr 76) [w:] Konkordat Polski 1993. Wybór materiałów źródłowych z lat 1993-1996, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  107. Sobański R., Niezależność i autonomia Kościoła i państwa podstawową przesłanką konkordatu, „Ateneum Kapłańskie” 1996, nr 1. [Google Scholar]
  108. Sobański R., Sens polskiego konkordatu, „Państwo i Prawo” 1994, z. 7–8. [Google Scholar]
  109. Strzała M., Deklaracja rządu Rzeczypospolitej Polskiej z 15 kwietnia 1997 r. w sprawie konkordatu ze Stolicą Apostolską i jej znaczenie [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  110. Szymanek J., Tryb ratyfikacji konkordatu z 1993 roku – główne problemy [w:] Dziesięć lat polskiego konkordatu, red. naukowa C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2009. [Google Scholar]
  111. Świątkowski H., Wyznaniowe prawo państwowe, Warszawa 1949. [Google Scholar]
  112. Trzeciak B., Klauzule odsyłające w konkordatach z Hiszpanią i z Polską, Lublin 2007. [Google Scholar]
  113. Tunia A., Małżeństwo konkordatowe – litera i praktyka prawna [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  114. Uruszczak W., Konkordaty nienazwane i nazwane w Polsce przedrozbiorowej [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  115. Uruszczak W., Znaczenie Konkordatu z 1993 r. dla państwa polskiego, „Ateneum Kapłańskie” 1996, nr 1. [Google Scholar]
  116. Walencik D., Konkordat a sfera finansowo-majątkowa Kościoła katolickiego w Polsce [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  117. Walkusz J., Konkordat [w:] Encyklopedia Historii Drugiej Rzeczypospolitej, red. A. Garlicki, Z. Landau, W. Roszkowski, P. Stawecki, J. Tomaszewski, Warszawa 1999. [Google Scholar]
  118. Waniek D., Uwarunkowania prawno-polityczne i międzynarodowe wygaśnięcia konkordatu z 1925 r. (próba odkłamania tezy o „bezprawnym i jednostronnym” zerwaniu konkordatu przez „komunistyczny rząd” we wrześniu 1945 r.) [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  119. Winiarczyk-Kossakowska M., Konkordat z 1993 r. długa droga od rozmów z władzami PRL do ratyfikacji w 1998 r. [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  120. Winiarczyk-Kossakowska M., Przejęcie przez państwo „dóbr martwej ręki” (W pięćdziesiątą rocznicę), „Państwo i Prawo” 2000, z. 12. [Google Scholar]
  121. Wisłocki J., Konkordat polski z 1925 roku. Zagadnienia prawno-polityczne, Poznań 1977. [Google Scholar]
  122. Wisłocki J., Wątpliwości wobec konkordatu, „Państwo i Prawo” 1994, z. 7–8. [Google Scholar]
  123. Wiślicki J., Konkordat. Studjum prawne, Lublin 1926. [Google Scholar]
  124. Włodarczyk T., Konkordaty. Zarys historii ze szczególnym uwzględnieniem XX wieku, t. 1, Warszawa 1986. [Google Scholar]
  125. Wysoczański W., Wpływ Konkordatu z 1993 r. na sytuację prawną kościołów i innych związków wyznaniowych mniejszościowych [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  126. Zawiślak M., Prawne i finansowe aspekty działalności Funduszu Kościelnego w latach 1989-2009 [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009. [Google Scholar]
  127. Zieliński T.J., Konkordat polski z 1993 r. a religia w systemie oświaty publicznej [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  128. Zieliński T.J., Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z 1989 r. jako „magna charta” swobód światopoglądowych w Polsce [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009. [Google Scholar]
  129. Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003. [Google Scholar]
  130. Żonogołłowicz B., Dzienniki 1930-1936, oprac. D. Zamojska, Warszawa 2004. [Google Scholar]

Téléchargements

Les données relatives au téléchargement ne sont pas encore disponibles.