Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Przegląd Prawa Wyznaniowego

Vol. 13 (2021)

Artykuły

Polish concordats concluded in the 20th century

DOI: https://doi.org/10.34888/ppw.2021.147-179  [Google Scholar]
Published: 2021-12-31

Abstract

The article is devoted to the topic of concordats made by and between the Polish government and the Vatican in 1925 and 1993 respectively. In the introduction, the author summarises the genesis, types of international treaties to which the State of the Church is a party, and different theories concerning the legal nature of the concordat, i.e. the privilege, legal and compact theories. The author’s attention is particularly focused on political factors that influenced, and still are influencing, the relations between the State and the Catholic Church. This short presentation is followed by the discussion on the ratification and validity of concordats concluded by the Polish State in the 20th century, in the light of the constitutional law and legal practice. The author also discusses the period in which there were no concordats binding the Polish State with the State of the Church, i.e. the years from 1945 to 1993, as the secular authorities of Poland of that time deemed the concordat of 1925 concluded by the Republic of Poland and the Holy See no longer valid. However, it should be noted that in its policy, the Polish government did endeavour to normalise the relationship with the Vatican, which was particularly visible in October 1956. The election as Pope John Paul II of Cardinal Karol Wojtyła and the political and structural changes taking place in Poland at the turn of 1980s and 1990s marked a turning point in the future relationship of the Polish State with the Holy See. As a result, a new concordat was concluded in 1993 and then ratified in 1998, particularly for political reasons. The author also presents the opinions on the concordat provisions and the postulates of their amendment. The article ends with a conclusion that a concordat is a general (framework) agreement as its performance requires the State – a party to the international treaty – to pass a number of implementing acts, usually in consultation with the Vatican.

References

  1. Źródła prawa [Google Scholar]
  2. Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, Dz. U. Nr 4, poz. 17; tekst jedn. Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13. [Google Scholar]
  3. Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318. [Google Scholar]
  4. Konkordat pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Rzymie dnia 10 lutego 1925 r. (Ratyfikowany zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1925 r. – Dz. U. R. P. z 1925 r. Nr 47, poz. 324), Dz. U. Nr 72, poz. 501. [Google Scholar]
  5. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952 r., Dz. U. Nr 33, poz. 232; tekst jedn. Dz. U. z 1976 r. Nr 7, poz. 36. [Google Scholar]
  6. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 483. [Google Scholar]
  7. Konwencja Wiedeńska o Prawie Traktatów sporządzona w Wiedniu dnia 23 maja 1969 r., Dz. U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439. [Google Scholar]
  8. Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 22 lipca 1944 r., załącznik do Dz. U. z 1944 r. Nr 1. [Google Scholar]
  9. Oświadczenie rządowe z dnia 3 kwietnia 1998 r. w sprawie wymiany dokumentów ratyfikacyjnych Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz. U. Nr 51, [Google Scholar]
  10. poz. 319. [Google Scholar]
  11. Oświadczenie rządowe z dnia 9 czerwca 1925 r. w sprawie wymiany dokumentów ratyfikacyjnych Konkordatu pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Rzymie dnia 10 lutego 1925 r., Dz. U. Nr 72, poz. 502. [Google Scholar]
  12. Oświadczenie rządowe z dnia 26 stycznia 1998 r. w sprawie Deklaracji Rządu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 kwietnia 1997 r. w celu zapewnienia jasnej wykładni przepisów Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie w dniu 28 lipca 1993 r., M. P. Nr 4, poz. 51. [Google Scholar]
  13. Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 lipca 1994 r. o trybie prac nad ustawą o ratyfikacji Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, M. P. Nr 39, poz. 326. [Google Scholar]
  14. Uchwała Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z 12 września 1945 r. stwierdzająca, że konkordat przestał obowiązywać [w:] T. Włodarczyk, Konkordaty. Zarys historii ze szczególnym uwzględnieniem XX wieku, t. 2, Warszawa 1986, s. 537 (załącznik nr 3). [Google Scholar]
  15. Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym, Dz. U. Nr 84, poz. 426. [Google Scholar]
  16. Ustawa Konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. Nr 18, poz. 71. [Google Scholar]
  17. Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r., Dz. U. Nr 30, poz. 227. [Google Scholar]
  18. Ustawa z dnia 8 stycznia 1998 r. o ratyfikacji Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, Dz. U. Nr 12, poz. 42. [Google Scholar]
  19. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, Dz. U. Nr 29, poz. 155. [Google Scholar]
  20. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Dz. U. Nr 29, poz. 154. [Google Scholar]
  21. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o ubezpieczeniu społecznym duchownych, Dz. U. Nr 29, poz. 156. [Google Scholar]
  22. Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. Nr 44, poz. 267. [Google Scholar]
  23. Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego, Dz. U. Nr 9, poz. 87. [Google Scholar]
  24. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1925 r. o zatwierdzeniu układu ze Stolicą Apostolską, określającego stosunek Państwa do Kościoła Rzymsko-Katolickiego, Dz. U. Nr 47, poz. 324. [Google Scholar]
  25. Literatura [Google Scholar]
  26. Abraham W., Kilka uwag o konkordacie, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1925, z. 3. [Google Scholar]
  27. Adamczewski W., Kompetencje „Komisji Konkordatowych” w Polsce [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  28. Adamczewski W., Trzeciak B., Konkordat polski – po ratyfikacji, „Palestra” 1998, nr 7–8. [Google Scholar]
  29. Ajnenekiel A., Ustawodawstwo agrarne [w:] Historia Państwa i Prawa Polski 1918-1939, cz. 2, pod red. F. Ryszki, pod ogólną red. J. Bardacha, Warszawa [Google Scholar]
  30. Bełcikowski J., O konkordacie Polski z Rzymem, Warszawa 1925. [Google Scholar]
  31. Bogdański E., Konkordat [w:] Encyklopedja Nauk Politycznych (Zagadnienia społeczne, polityczne i gospodarcze), red. naczelny E.J. Reyman, t. 3, Warszawa 1938. [Google Scholar]
  32. Borecki P., Droga do konkordatu. Geneza projektu konwencji z 1988 r. między PRL a Stolicą Apostolską [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009. [Google Scholar]
  33. Borecki P., Idea umowy państwa ze Stolicą Apostolską w okresie Polski Ludowej [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  34. Borecki P., Konkordat polski z 1993 r. a konstytucja RP z 1997 r. – analiza krytyczna [w:] Dziesięć lat polskiego konkordatu, red. naukowa C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2009. [Google Scholar]
  35. Borecki P., Respektowanie polskiego konkordatu z 1993 roku – wybrane problemy, Warszawa 2012. [Google Scholar]
  36. Burczak K., Dagome iudex prototypem konkordatu [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  37. Bursche E., Konkordaty. Studjum historyczne, Warszawa 1930. [Google Scholar]
  38. Czohara A., Periodyzacja polityki wyznaniowej w III Rzeczypospolitej Polskiej [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009. [Google Scholar]
  39. Dziobek-Romański J., Problemy osobowości prawnej Kościoła Katolickiego w prawie polskim w latach 1944-1989, „Roczniki Nauk Prawnych. Prawo Kanoniczne” 2000, t. 10, z. 2. [Google Scholar]
  40. Encyklopedja Kościelna podług teologicznej Encyklopedji Wetzera i Weltego z licznemi jej dopełnieniami przy współpracownictwie kilkunastu duchownych i świeckich osób wydana przez X. Michała Nowodworskiego, t. 11, Warszawa 1878. [Google Scholar]
  41. Gerstmann A., Konkordat Polski ze Stolicą Apostolską, Lwów 1925. [Google Scholar]
  42. Góralski W., Droga do konkordatu, „Ateneum Kapłańskie” 1996, nr 1. [Google Scholar]
  43. Góralski W., Geneza i zawarcie konkordatu z 1993 roku oraz problem jego ratyfikacji [w:] Układowe formy regulacji stosunków między państwem a związkami wyznaniowymi (art. 25 ust. 4-5 Konstytucji RP), red. P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2013. [Google Scholar]
  44. Góralski W., Gwarancje harmonijnego kształtowania się wzajemnych relacji państwa polskiego i Kościoła Katolickiego w Konkordacie z 1993 roku, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2009, z. 2. [Google Scholar]
  45. Góralski W., Konkordat Polski 1993 od podpisania do ratyfikacji, Warszawa 1998. [Google Scholar]
  46. Góralski W., Konkordat polski z 1925 r. [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  47. Góralski W., Konkordat z 28 lipca 1993 r. Zasady wzajemnych relacji państwo – Kościół Katolicki [w:] Prawo wyznaniowe III Rzeczypospolitej, pod red. H. Misztala, Lublin–Sandomierz 1999. [Google Scholar]
  48. Góralski W., Ochrona małżeństwa i rodziny w Konkordacie polskim z 1993 roku [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  49. Góralski W., Przebieg procedury ratyfikacyjnej dotyczącej Konkordatu polskiego z 28 lipca 1993 roku [w:] Ustrój i prawo w przeszłości dalszej i bliższej. Studia historyczne o prawie dedykowane Prof. Stanisławowi Grodziskiemu w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej, pod red. J. Malca, W. Uruszczaka, Kraków2001. [Google Scholar]
  50. Góralski W., Adamczewski W., Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 28 lipca 1993 r., Płock 1994. [Google Scholar]
  51. Góralski W., Pieńdyk A., Zasada niezależności i autonomii państwa i Kościoła w Konkordacie polskim z 1993 roku, Warszawa 2000. [Google Scholar]
  52. Górowska B., Realizacja konkordatu polskiego w latach 1998-2008 [w:] Dziesięć lat polskiego konkordatu, red. naukowa C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2009. [Google Scholar]
  53. Grabowski I., Konkordat [w:] Encyklopedja podręczna prawa publicznego (konstytucyjnego, administracyjnego i międzynarodowego), pod red. Z. Cybichowskiego, t. 1, Warszawa 1930. [Google Scholar]
  54. Grabski S., Pamiętniki, t. 2, Warszawa 1989. [Google Scholar]
  55. Gruca J., Spór o konkordat, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  56. Jastrzębski R., Reforma rolna po drugiej wojnie światowej. Ustawodawstwo państwa polskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2018, t. 70, z. 1. [Google Scholar]
  57. Kaczmarczyk Z., Oligarchia magnacka [w:] Z. Kaczmarczyk, B. Leśnodorski, Historia państwa i prawa Polski, t. 2: Od połowy XV wieku do r. 1795, pod red. ogólną J. Bardacha, Warszawa 1966. [Google Scholar]
  58. Klimowiecki R., Administracja i samorząd związków wyznaniowych [w:] Historia Państwa i Prawa Polski 1918-1939, cz. 2, pod red. F. Ryszki, pod ogólną red. J. Bardacha, Warszawa 1968. [Google Scholar]
  59. Komarnicki W., Polskie prawo polityczne (Geneza i system), Warszawa 1922 [­reprint: Warszawa 2008]. [Google Scholar]
  60. Konkordat Polski 1993. Wybór materiałów źródłowych z lat 1993-1996, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  61. Krasowski K., Konkordat polski z 1925 roku. Geneza – postanowienia – wykonanie, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2007, t. 59, z. 2. [Google Scholar]
  62. Krasowski K., Związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej. Studium historycznoprawne, Warszawa–Poznań 1988. [Google Scholar]
  63. Krukowski J., Geneza Konkordatu polskiego 1993-1998 [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  64. Krukowski J., Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisany 28 lipca 1993 r. – zagadnienia prawnoustrojowe [w:] Nowy Konkordat a prawo polskie, pod red. J. Krukowskiego, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  65. Krukowski J., Konkordat polski z 1993 r. – przedmiot i formy realizacji w krajowym porządku prawnym [w:] Układowe formy regulacji stosunków między państwem a związkami wyznaniowymi (art. 25 ust. 4-5 Konstytucji RP), red. P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2013. [Google Scholar]
  66. Krukowski J., Konkordat Polski. Znaczenie i realizacja, Lublin 1999. [Google Scholar]
  67. Krukowski J., Kościelne prawo publiczne. Prawo konkordatowe, Lublin 2013. [Google Scholar]
  68. Krukowski J., Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 2000. [Google Scholar]
  69. Krukowski J., Pojęcie i rodzaje konkordatów [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  70. Krukowski J., Polskie prawo wyznaniowe, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  71. Krukowski J., Porozumienia między przedstawicielami Episkopatu Polski i Rządu komunistycznego z 1950 i 1956 r. [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  72. Krukowski J., Realizacja Konkordatu z 1993 r. w polskim porządku prawnym [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  73. Krukowski J., Realizacja konkordatu z 1993 r. w prawie polskim, „Studia Prawnicze” 1999, z. 3. [Google Scholar]
  74. Krukowski J., Refleksje po ratyfikacji Konkordatu, „Rejent” 1998, nr 9. [Google Scholar]
  75. Krukowski J., Stabilizacyjna rola konkordatu z 1993 r. w stosunkach między państwem a Kościołem Katolickim i innymi związkami wyznaniowymi [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009. [Google Scholar]
  76. Krukowski J., Teraźniejszość: Konkordat między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską 1993-1998 [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  77. Kucharski W., Komuniści i Watykan. Polityka komunistycznej Polski wobec Stolicy Apostolskiej 1945-1974, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  78. Kuglarz P., Konkordat polski z 28 lipca 1993 roku – zarys analizy systemowej [w:] Vetera Novis Augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacławowi Uruszczakowi, t. 1, red. S. Grodziski, D. Malec, A. Karabowicz, M. Stus, Kraków 2010. [Google Scholar]
  79. Kutrzeba S., Polska odrodzona 1914-1939, przejrzał, uzupełnił i do druku przygotował Stanisław Grodziski, Kraków 1988. [Google Scholar]
  80. Łatka R., Droga do ustawowego uregulowania osobowości prawnej Kościoła Katolickiego w Polsce „ludowej”, „Colloquium” 2015, nr 4. [Google Scholar]
  81. Łukomski S., Konkordat zawarty dnia 10 lutego 1925 roku pomiędzy Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, Łomża 1934. [Google Scholar]
  82. Małajny R.M., Głos polemiczny prof. Ryszarda M. Małajnego pt. „Konkordat a ustawy konstytucyjne III RP (Odpowiedź ks. prof. dr h.c. Remigiuszowi Sobańskiemu)” (Nr 77) [w:] Konkordat Polski 1993. Wybór materiałów źródłowych z lat 1993-1996, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  83. Małajny R.M., Konkordat Polski z 1993 r. – altera pars, „Przegląd Sejmowy” 1996, nr 2. [Google Scholar]
  84. Mezglewski A., Spór o „wygaśnięcie” Konkordatu polskiego z 1925 roku, „Roczniki Nauk Prawnych” 1998, t. 8. [Google Scholar]
  85. Miziński A.G., Relacje między państwem a kościołem na Soborze Watykańskim II [w:] Katolickie zasady relacji państwo – kościół a prawo polskie, red. J. Krukowski, M. Sitarz, H. Stawniak, Lublin 2015. [Google Scholar]
  86. Osuchowski J., Prawo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 (Węzłowe zagadnienia), Warszawa 1967. [Google Scholar]
  87. Osuchowski J., Problemy polskiego konkordatu z 1925 roku, „Państwo i Prawo” 1965, z. 12. [Google Scholar]
  88. Oświadczenie Stowarzyszenia Polskich Prawników Katolickich w sprawie ratyfikacji Konkordatu [w:] Nowy Konkordat a prawo polskie, pod red. J. Krukowskiego, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  89. Pietrzak M., Geneza ustaw wyznaniowych z 17 maja 1989 r. [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009. [Google Scholar]
  90. Pietrzak M., I co dalej z konkordatem [w:] Konkordat Polski 1993. Wybór materiałów źródłowych z lat 1993-1996, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  91. Pietrzak M., Opinia z dnia 31 stycznia 1994 r. w sprawie zgodności z Konstytucją RP konkordatu podpisanego 28 lipca 1993 r. (Nr 60); Uwagi z dnia 14 kwietnia 1994 r. w sprawie opinii przedstawicieli Rządu i Episkopatu z dnia 8 marca 1994 r. (Nr 61) [w:] Konkordat Polski 1993. Wybór materiałów źródłowych z lat 1993-1996, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  92. Pietrzak M., Polityka wyznaniowa III Rzeczypospolitej w latach 1990-2001 (próba diagnozy), „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2010, nr 3270. [Google Scholar]
  93. Pietrzak M., Polska droga do konkordatu z 28 lipca 1993 r. [w:] Dziesięć lat polskiego konkordatu, red. naukowa C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2009. [Google Scholar]
  94. Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 1982, 2003, 2013. [Google Scholar]
  95. Pietrzak M., Zmiany w ustawodawstwie jako konsekwencja ratyfikacji konkordatu, „Państwo i Prawo” 1994, z. 7–8. [Google Scholar]
  96. Piotrowski S., Konkordat zawarty ze Stolicą Apostolską w 1925 roku przestał obowiązywać jako wewnętrzna ustawa krajowa, „Państwo i Prawo” 1947, z. 12. [Google Scholar]
  97. Przybyłowski K., Kilka uwag w kwestji wpływu przepisów Konkordatu z 10 lutego 1925 w dziedzinie prywatno-prawnej, Lwów 1927. [Google Scholar]
  98. Raina P., Cele polityki władz PRL wobec Watykanu. Tajne Dokumenty 1967-1989, Warszawa 2001. [Google Scholar]
  99. Rappé W.E., Zagadnienia administracyjne konkordatu, Lwów 1935. [Google Scholar]
  100. Rogowski S., Problem ratyfikacji konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską z 28.VII.1993 r. w pracach Sejmu drugiej kadencji [w:] Prawo wyznaniowe. Przeszłość i teraźniejszość, pod red. J. Koredczuka, Wrocław 2008. [Google Scholar]
  101. Rola i znaczenie Konkordatu 1993 r., pod red. J. Dyducha, Kraków 1994. [Google Scholar]
  102. Rydlewski G., Geneza i tryb przygotowania ustawodawstwa wyznaniowego w Polsce w 1989 r. [w:] B. Górowska, G. Rydlewski, Regulacje prawne stosunków wyznaniowych w Polsce, Warszawa 1992. [Google Scholar]
  103. Sawicki J., Historia stosunku kościoła do państwa. Notatki z wykładów, Kraków 1945. [Google Scholar]
  104. Skrzydło W., Mojak R., Konkordat w świetle prawa konstytucyjnego [w:] Nowy Konkordat a prawo polskie, pod red. J. Krukowskiego, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  105. Słotwiński F., O początku i przedmiocie konkordatów z powołaniem ustaw zabezpieczających w Polsce całość religii ś. katolicko-apostolsko-rzymskiej i wolność innych wyznań chrześcijańskich, Kraków 1858. [Google Scholar]
  106. Sobański R., Ekspertyza z 4 lutego 1995 r. pt. „Konkordat z roku 1993 a Konstytucja RP” (Nr 76) [w:] Konkordat Polski 1993. Wybór materiałów źródłowych z lat 1993-1996, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  107. Sobański R., Niezależność i autonomia Kościoła i państwa podstawową przesłanką konkordatu, „Ateneum Kapłańskie” 1996, nr 1. [Google Scholar]
  108. Sobański R., Sens polskiego konkordatu, „Państwo i Prawo” 1994, z. 7–8. [Google Scholar]
  109. Strzała M., Deklaracja rządu Rzeczypospolitej Polskiej z 15 kwietnia 1997 r. w sprawie konkordatu ze Stolicą Apostolską i jej znaczenie [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  110. Szymanek J., Tryb ratyfikacji konkordatu z 1993 roku – główne problemy [w:] Dziesięć lat polskiego konkordatu, red. naukowa C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2009. [Google Scholar]
  111. Świątkowski H., Wyznaniowe prawo państwowe, Warszawa 1949. [Google Scholar]
  112. Trzeciak B., Klauzule odsyłające w konkordatach z Hiszpanią i z Polską, Lublin 2007. [Google Scholar]
  113. Tunia A., Małżeństwo konkordatowe – litera i praktyka prawna [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  114. Uruszczak W., Konkordaty nienazwane i nazwane w Polsce przedrozbiorowej [w:] Konkordaty Polskie. Historia i teraźniejszość, pod red. naukową J. Krukowskiego, Lublin 2019. [Google Scholar]
  115. Uruszczak W., Znaczenie Konkordatu z 1993 r. dla państwa polskiego, „Ateneum Kapłańskie” 1996, nr 1. [Google Scholar]
  116. Walencik D., Konkordat a sfera finansowo-majątkowa Kościoła katolickiego w Polsce [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  117. Walkusz J., Konkordat [w:] Encyklopedia Historii Drugiej Rzeczypospolitej, red. A. Garlicki, Z. Landau, W. Roszkowski, P. Stawecki, J. Tomaszewski, Warszawa 1999. [Google Scholar]
  118. Waniek D., Uwarunkowania prawno-polityczne i międzynarodowe wygaśnięcia konkordatu z 1925 r. (próba odkłamania tezy o „bezprawnym i jednostronnym” zerwaniu konkordatu przez „komunistyczny rząd” we wrześniu 1945 r.) [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  119. Winiarczyk-Kossakowska M., Konkordat z 1993 r. długa droga od rozmów z władzami PRL do ratyfikacji w 1998 r. [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  120. Winiarczyk-Kossakowska M., Przejęcie przez państwo „dóbr martwej ręki” (W pięćdziesiątą rocznicę), „Państwo i Prawo” 2000, z. 12. [Google Scholar]
  121. Wisłocki J., Konkordat polski z 1925 roku. Zagadnienia prawno-polityczne, Poznań 1977. [Google Scholar]
  122. Wisłocki J., Wątpliwości wobec konkordatu, „Państwo i Prawo” 1994, z. 7–8. [Google Scholar]
  123. Wiślicki J., Konkordat. Studjum prawne, Lublin 1926. [Google Scholar]
  124. Włodarczyk T., Konkordaty. Zarys historii ze szczególnym uwzględnieniem XX wieku, t. 1, Warszawa 1986. [Google Scholar]
  125. Wysoczański W., Wpływ Konkordatu z 1993 r. na sytuację prawną kościołów i innych związków wyznaniowych mniejszościowych [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  126. Zawiślak M., Prawne i finansowe aspekty działalności Funduszu Kościelnego w latach 1989-2009 [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009. [Google Scholar]
  127. Zieliński T.J., Konkordat polski z 1993 r. a religia w systemie oświaty publicznej [w:] Konkordat Polski 1993, red. naukowa M. Winiarczyk-Kossakowska, C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  128. Zieliński T.J., Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z 1989 r. jako „magna charta” swobód światopoglądowych w Polsce [w:] Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy – dyskusje – postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009. [Google Scholar]
  129. Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003. [Google Scholar]
  130. Żonogołłowicz B., Dzienniki 1930-1936, oprac. D. Zamojska, Warszawa 2004. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.