Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich

Tom 33 Nr 36 (2023)

Artykuły

Rozwój kompetencji Prymasa Polski i Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski

DOI: https://doi.org/10.32077/bskp.5445  [Google Scholar]
Opublikowane: 31.05.2023

Abstrakt

Prawa i przywileje prymasów Polski były ogromne. Prymasi Polski dokonywali koronacji królów Polski, błogosławili małżeństwa królewskie, przewodniczyli obrzędom pogrzebowym królów polskich. Byli pierwszymi senatorami królestwa, w trakcie nieobecności króla byli jego namiestnikiem i pełnili funkcję interrexa. Posiadali prawo do zwoływania sejmu, rad senatu oraz pospolitego ruszenia, zasiadali w organach rządowych, mieli procedencję przed królewiczami i książętami, zasiadali przed kardynałami, posiadali tytuł książęcy, herb oraz nosili szatę purpurową. Przełom w hierarchii nastąpił wraz nowym ustawodawstwem Kościoła powszechnego. Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. w kan. 438 wprost reguluje, że oprócz prerogatywy honoru, prymas nie ma już żadnej władzy rządzenia, chyba że w odniesieniu do niektórych z nich stwierdzałoby się co innego na mocy przywileju apostolskiego albo zatwierdzonego zwyczaju, zaś w kan. 452 nakazuje wybrać przewodniczącego konferencji biskupów. Obecnie prymas Polski jest tytułem honorowym przysługującym arcybiskupom metropolitom gnieźnieńskim. Przywilejami wnikającymi z funkcji prymasa są: precedencja podczas uroczystości liturgicznych, stałe miejsce w Radzie Stałej Konferencji Episkopatu Polski, prawo do noszenia purpury oraz posiadania w herbie 30 chwostów.

Bibliografia

  1. Abraham, Władysław. 1904. Powstanie organizacji Kościoła łacińskiego na Rusi. T. 1. Lwów: Nakładem Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej. Kraków: W drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego. [Google Scholar]
  2. Banduła, Paweł. 2022. „Ewolucja regulacji prawnej w statutach Konferencji Episkopatu Polski.” W Kodeks Prawa Kanonicznego w badaniach młodych naukowców. T. 5, red. Mirosław Sitarz, i Agnieszka Romanko, 13-30. Lublin: Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. [Google Scholar]
  3. Barańska, Anna. 2008. Między Warszawą, Petersburgiem i Rzymem. Kościół a państwo w dobie Królestwa Polskiego. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. [Google Scholar]
  4. Bączkowicz, Franciszek, Józef Baron, i Władysław Stawinoga. 1957. Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa. T. 1. Opole: Wydawnictwo Diecezjalne św. Krzyża w Opolu. [Google Scholar]
  5. Bużeński, Stanisław. 1860. Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich. T. 3. Wilno: Nakładem Księgarni Rubena Rafałowicza. [Google Scholar]
  6. Czacki, Tadeusz. 1861. O litewskich i polskich prawach, o ich duchu, źródłach, związku i o rzeczach zawartych w pierwszym Statucie dla Litwy 1529 r. wydanym. T. 1. Kraków: Druk. „Czasu”. [Google Scholar]
  7. Dyduch, Jan. 1998. „Konferencja Biskupów w świetle motu proprio „Apostolos suos”.” Prawo Kanoniczne 41, nr 3-4:59-74. [Google Scholar]
  8. Dyduch, Jan. 2013. „Kształt prawny Konferencji Episkopatu Polski.” Prawo Kanoniczne 56, nr 2:4-15. [Google Scholar]
  9. Dzięgielewski, Jan. 2002. „Prymasi w roli interreksów.” W Prymasi i prymasostwo w dziejach państwa i narodu polskiego, red. Wiesław. J. Wysocki, 39-50. Warszawa: Pax. [Google Scholar]
  10. Fąka, Marian. 1977. „Kwestia prymasostwa w okresie arcybiskupich rządów kardynała Edmunda Dalbora (1915-1926): (ciąg dalszy).” Prawo Kanoniczne 20, nr 3-4:109-29. [Google Scholar]
  11. Hemperek, Piotr. 1977. „Konferencje Biskupów metropolii warszawskiej 1907-1925.” Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 24, nr 1-2:24-47. [Google Scholar]
  12. Hoffmann, Bogumił. 1932. „Wykonanie bulli „De Salute animarum” w Wielkim Księstwie Poznańskim.” Roczniki Historyczne 8, nr 1:22-58. [Google Scholar]
  13. Karaskiewicz, Katarzyna. 2007. „Spory o status prymasa na Sejmie Czteroletnim.” Czasopismo Prawno-Historyczne 61, nr 2:221-39. [Google Scholar]
  14. Kawecki, Roman. 2001. „Z dziejów nominacji kardynalskich w Polsce przedrozbiorowej.” Nasza Przeszłość 95:479-89. [Google Scholar]
  15. Kindziuk, Milena. 2019. „Kardynał Józef Glemp – ostatni taki prymas.” W 100-lecie Konferencji Episkopatu Polski. Księga jubileuszowa, red. Artur G. Miziński, 205-49. Kielce: Wydawnictwo Jedność. [Google Scholar]
  16. Kitowicz, Jędrzej. 1950. Opis obyczajów za panowania Augusta III. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. [Google Scholar]
  17. Konopczyński, Władysław. 1966. Polscy pisarze polityczni XVIII w. (do Sejmu Czteroletniego). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [Google Scholar]
  18. Korytkowski, Jan. 1888a. Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim. T. 1. Poznań: Druk. Kuryera Poznańskiego. [Google Scholar]
  19. Korytkowski, Jan. 1888b. Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim. T. 2. Poznań: Druk. Kuryera Poznańskiego. [Google Scholar]
  20. Korytkowski, Jan. 1889. Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim. T. 3. Poznań: Druk. Kuryera Poznańskiego. [Google Scholar]
  21. Korytkowski, Jan. 1891. Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim. T. 4. Poznań: Druk. Kuryera Poznańskiego. [Google Scholar]
  22. Krasowski, Krzysztof. 1992. Episkopat katolicki w II Rzeczypospolitej. Warszawa–Poznań: Redakcja Naukowa. [Google Scholar]
  23. Kromer, Marcin. 1977. Polska czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych Królestwa Polskiego. Olsztyn: Pojezierze Olsztyn. [Google Scholar]
  24. Krukowski, Józef. 2005a. „Konferencje biskupów.” W Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego. T. II/1: Księga II. Lud Boży. Część I. Wierni chrześcijanie. Część II. Ustrój hierarchiczny Kościoła, red. Józef Krukowski, 314-32. Poznań: Pallottinum. [Google Scholar]
  25. Krukowski, Józef. 2005b. „Metropolici.” W Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego. T. II/1: Księga II. Lud Boży. Część I. Wierni chrześcijanie. Część II. Ustrój hierarchiczny Kościoła, red. Józef Krukowski, 299-304. Poznań: Pallottinum. [Google Scholar]
  26. Kumor, Bolesław. 1983. „Prymas Kościoła katolickiego w Polsce. Znaczenie i rola w dziejach Polski.” Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 16:157-69. [Google Scholar]
  27. Lengnich, Gottfried. 1836. Prawo pospolite Królestwa Polskiego. Kraków: Druk. Kwartalnika. [Google Scholar]
  28. Manzanares, Julio. 1980. „Las Conferencias Episcopales en tempos de Pio XI.” Revista Española de Derecho Canonico 36:46-47. [Google Scholar]
  29. Mielczarski, Stanisław. 1993. „Działalność misyjna Wojciecha i Ottona.” Studia Gdańskie 9:61-75. [Google Scholar]
  30. Misztal, Henryk. 2011. „Stosunki państwo-Kościół w okresie Polski Ludowej.” W Prawo wyznaniowe, red. Artur Mezglewski, Henryk Misztal, i Piotr Stanisz, 30-33. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck. [Google Scholar]
  31. Nowacki, Józef. 1937. „De archiepiscopi gnesnensis dignitate ac praerogativa primatiali.” Collectanea Theologica 18, z. 3-4:616-700. [Google Scholar]
  32. Ochmann-Staniszewska, Stefania. 2000. „Prymasi polscy za panowania Jana Kazimierza Wazy i Michała Korybuta Wiśniowieckiego.” W Służcie Panu z weselem. Księga jubileuszowa ku czci kard. Henryka Gulbinowicza z okazji 50-lecia kapłaństwa, 30-lecia biskupstwa, 25-lecia posługi w archidiecezji wrocławskiej i 15-lecia kardynalatu, red. Ignacy Dec, 239-52. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny. [Google Scholar]
  33. Osuchowska, Marta. 2012. „Pierwsze polskie konkordaty (do czasów rozbiorów).” Studia Politologiczne 23:143-60. [Google Scholar]
  34. Pietrzak, Jerzy. 1996. „Nabożeństwo na rozpoczęcie Sejmu XVI-XVIII.” Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 51, nr 1-3:47-53. [Google Scholar]
  35. Pietrzak, Jerzy. 2011. „Przywileje i godności Prymasów Polski.” Studia Prymasowskie UKSW 5:57-98. [Google Scholar]
  36. Płaza, Stanisław. 1969. Próby reform ustrojowych w czasie pierwszego bezkrólewia (1572-1574). Kraków: Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego. [Google Scholar]
  37. Przyboś, Adam. 1984. Michał Korybut Wiśniowiecki 1640-1673. Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie. [Google Scholar]
  38. Rożek, Michał. 1977. Groby królewskie w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie. [Google Scholar]
  39. Skibiński, Mieczysław. 1913a. Europa a Polska w dobie wojny o sukcesje austriacką w latach 1740-1745. T. 1. Kraków: Akademia Umiejętności. Nakładem funduszu nestora Bucewicza. Skład Gł. w Księgarni Sp. Wyd. Polskiej. [Google Scholar]
  40. Skibiński, Mieczysław. 1913b. Europa a Polska w dobie wojny o sukcesje austriacką w latach 1740-1745. T. 2. Kraków: Akademia Umiejętności. Nakładem funduszu nestora Bucewicza. Skład Gł. w Księgarni Sp. Wyd. Polskiej. [Google Scholar]
  41. Skrzetuski, Wincenty. 1782. Prawo polityczne narodu polskiego. Warszawa: Drukarnia J. K. Mci i Rzeczyplitey u XX. Scholarum Piarum. [Google Scholar]
  42. Stępień, Marek. 2019. „Status prawny i organizacja Konferencji Episkopatu Polski.” W 100-lecie Konferencji Episkopatu Polski. Księga jubileuszowa, red. Artur G. Miziński, 51-92. Kielce: Wydawnictwo Jedność. [Google Scholar]
  43. Sztafrowski, Edward. 1984. Konferencje biskupie. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej. [Google Scholar]
  44. Uruszczak, Wacław. 1980. Sejm walny koronny w latach 1506-1540. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [Google Scholar]
  45. Walewski, Antoni. 1874. Dzieje bezkrólewia po skonie Jana III. T. 1. Kraków: Akademia Umiejętności w Krakowie. [Google Scholar]
  46. Weiman, Grzegorz. 2016. „Dzieje Kościoła katolickiego na pomorzu zachodnim i północnym do 1945 roku. Zarys problemu.” Colloquia Theologica Ottoniana 2:217-38. [Google Scholar]
  47. Weiss, Anzelm. 1993. „Heraldyka kościelna.” W Encyklopedia Katolicka. T. 6, 729-36. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. [Google Scholar]
  48. Wojtyska, Henryk D. 2002. „Prymasostwo-nuncjatura. Dzieje relacji międzyinstytucjonalnych.” W Prymasi i prymasostwo w dziejach państwa i narodu polskiego, red. Wiesław J. Wysocki, 79-84. Warszawa: Pax. [Google Scholar]
  49. Zieliński, Zygmunt. 2007. Papiestwo i papieże dwóch ostatnich wieków. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.