Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich

Tom 33 Nr 36 (2023)

Artykuły

Problematyka współdziałania między Państwem i Kościołem w zakresie prawa procesowego w świetle art. 1 i 5 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską

DOI: https://doi.org/10.32077/bskp.5460  [Google Scholar]
Opublikowane: 31.05.2023

Abstrakt

Zasada współdziałania Kościoła i Państwa została w jednoznaczny sposób wysłowiona w art. 1 Konkordatu między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską z 1993 r. Jednocześnie współdziałanie, które może obejmować swym zakresem różne dziedziny, musi odbywać się w poszanowaniu zasady autonomii i niezależności każdej ze stron umowy międzynarodowej we własnym zakresie.

Kościół katolicki w art. 5 Konkordatu uzyskał od Państwa zapewnienie swobodnego wykonywania swojej jurysdykcji, włącznie z autonomią kościelnego sądownictwa, zwłaszcza w sprawach małżeńskich (por. art. 10 ust. 3-4 Konkordatu). Wynika to z nadrzędnej zasady poszanowania wolności religijnej, zapisanej w Konstytucji RP z 1997 r.

 Jednym z obszarów współdziałania Kościoła i Państwa może być prawo procesowe. Złożona problematyka musi uwzględniać normy dwóch odrębnych porządków prawnych – państwowego i kościelnego. Problematykę tę należy zatem rozważać zarówno mając na uwadze normy prawa polskiego, a szczególnie Konkordat między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską, jak również normy kanoniczne, jako prawo wewnętrzne Kościoła katolickiego.

Autor artykułu ukazuje problematykę współdziałania Państwa i Kościoła w zakresie prawa procesowego, ograniczając się do procesowego prawa małżeńskiego i procesowego prawa karnego, które stosowane jest w sądownictwie kościelnym, a które nie może być aplikowane w całkowitym oderwaniu od ustawodawstwa państwowego.

Na bazie poszczególnych przepisów polskich i kościelnych dotyczących Kościoła rzymskokatolickiego, a także orzecznictwa i stosowanej praktyki, ukazane zostały obowiązki i prawa, jakie wynikają z norm prawnych, ale także wątpliwości i trudności wynikające z odmiennych założeń dwóch porządków prawnych.

Bibliografia

  1. Andrzejewski, Maciej. 2021. „Modele interakcji orzeczeń sądów kościelnych i państwowych w sprawach małżeńskich.” Kościół i Prawo 23, nr 2:147-66. https://doi.org/10.18290/kip21102.10 [Google Scholar]
  2. Bartczak, Adam. 2014. „Sądowa jurysdykcja nad małżeństwem w Polsce.” Łódzkie Studia Teologiczne 23, nr 2:28-38. [Google Scholar]
  3. Bednarski, Paweł. 2013. „Przesłanki delibacji orzeczenia kościelnego we włoskim sądzie apelacyjnym.” Studia Prawa Wyznaniowego 16:43-63. [Google Scholar]
  4. Białobrzeski, Tomasz. 2017. Problem uznania orzeczeń trybunałów kościelnych i dyspens „super rato” w prawie hiszpańskim. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy. [Google Scholar]
  5. Borecki, Paweł. 2018. „W sprawie autonomii i niezależności związku wyznaniowego – uwagi na tle postanowienia Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 12.5.2016 r., IV CSK 529/15.” Polski Proces Cywilny 14:88-100. [Google Scholar]
  6. Brzemia-Bonarek, Aleksandra. 2007. „Pomoc sądowa pomiędzy sądami kościelnymi a państwowymi w celu uzyskania dokumentów niedostępnych dla strony w kanonicznym procesie małżeńskim (analiza prawna zagadnienia i propozycje de lege ferenda.” W Sędzia i pasterz. Księga pamiątkowa w 50-lecie pracy ks. Remigiusza Sobańskiego w Sądzie Metropolitalnym w Katowicach (1975-2007), red. Honorata Typańska, 41-52. Katowice: Księgarnia Św. Jacka. [Google Scholar]
  7. Brzemia-Bonarek, Aleksandra. 2021. „Fumus delicti w sprawie o nieważność małżeństwa: przyjmowanie denuncjacji przez sędziego kościelnego i dalsze procedowanie – wybrane zagadnienia.” W Wykorzystanie seksualne osób małoletnich. Ujęcie interdyscyplinarne. T. 1, red. Maciej Cholewa, i Piotr Studnicki, 239-65. Kraków: Scriptum. [Google Scholar]
  8. Cadelo de Isla, Enrique. 2005. La eficacia civil de las sentencias canónicas de nulidad matrimoniale en la Unión Europea: el Regolamento 2201/2003. Roma: Università della Santa Croce. [Google Scholar]
  9. Del Amo. León. 2023. „Zasady postępowania w sądach.” W Codex Iuris Canonici. Kodeks Prawa Kanonicznego. Komentarz. Powszechne i partykularne ustawodawstwo Kościoła katolickiego. Podstawowe akty polskiego prawa wyznaniowego. Edycja polska na podstawie wydania hiszpańskiego, red. Piotr Majer, 893-911. Kraków: Wolters Kluwer. [Google Scholar]
  10. Dohnalik, Jan. 2021. „Poufność karnych postępowań kanonicznych w świetle pierwszeństwa osób skrzywdzonych i zasady rozliczalności.” W Wykorzystanie seksualne osób małoletnich. Ujęcie interdyscyplinarne. T. 1, red. Maciej Cholewa, i Piotr Studnicki, 267-92. Kraków: Scriptum. [Google Scholar]
  11. Duda, Andrzej S. 2008. Interes prawny w polskim prawie administracyjnym. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck. [Google Scholar]
  12. Dudka, Katarzyna. 2005. „Anonim a wszczęcie postępowania karnego.” Prokuratura i Prawo 4:55-62. [Google Scholar]
  13. Fray, Danuta. 2015, „Łatwiej unieważnić ślub.” https://www.rp.pl/w-sadzie-i-w-urzedzie/art11767651-latwiej-uniewaznic-slub [dostęp: 20.04.2023]. [Google Scholar]
  14. Góralski, Wojciech, i Andrzej Pieńdyk. 2000. Zasada niezależności i autonomii państwa i Kościoła w Konkordacie polskim z 1993 roku. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. [Google Scholar]
  15. Góralski, Wojciech, i Witold Adamczewski. 1994. Konkordat między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską z 28 lipca 1993. Płock: Płockie Wydawnictwo Diecezjalne. [Google Scholar]
  16. Góralski, Wojciech. 1994. Prawda o konkordacie. Częstochowa: Biblioteka „Niedzieli”. [Google Scholar]
  17. Góralski, Wojciech. 2008. „Ochrona małżeństwa i rodziny w Konkordacie polskim z 1993 roku.” W Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji, red. Józef Wroceński, i Helena Pietrzak, 131-49. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. [Google Scholar]
  18. Grocholewski, Zenon. 1985. „Aspetti teologici dell’attività giudiziaria della Chiesa.” Monitor Eccle-siasticus 41:489-504. [Google Scholar]
  19. Hemperek, Piotr. 1985. „Współpraca między Kościołem a państwem.” Kościół i Prawo 4:79-100. [Google Scholar]
  20. Jezusek, Andrzej. 2016. „Niektóre aspekty powszechnego obowiązku udzielenia pomocy organom prowadzącym postępowanie karne.” Palestra 6:38-50. [Google Scholar]
  21. Kaczorkiewicz, Dorota. 2009. „Udzielanie pomocy organom postępowania karnego.” Przegląd Prawno-Ekonomiczny 9:5-12. [Google Scholar]
  22. Kamiński, Rafał. 2021. „Hierarchiczna zależność a bezprawne działanie przełożonego. „Sygnalista” w Kościele.” Referat. https://wpk.upjp2.edu.pl/konferencje/sympozjum--przelozony---podwladny-odpowiedzialnosc-prawna-w-kosciele-10.html, [dostęp: 21.04.2023]. [Google Scholar]
  23. Kroczek, Piotr. 2017a. „Kilka uwag do znowelizowanych „Wytycznych” Konferencji Episkopatu Polski w kontekście zasad techniki legislacyjnej oraz znowelizowanego art. 240 § 1 kodeksu karnego.” Annales Canonici 13:91-107. https://doi.org/10.15633/acan.2221 [Google Scholar]
  24. Kroczek, Piotr. 2017b. Prawo wewnętrzne związków wyznaniowych w perspektywie organów władzy publicznej. Klauzule generalne. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UPJPII [Google Scholar]
  25. Krukowski, Józef. 1992. „Podstawy współdziałania Kościoła i państwa.” Kościół i Prawo 8:19-32. [Google Scholar]
  26. Krukowski, Józef. 1999. Konkordat polski znaczenie i realizacja. Lublin: Wydawnictwo Verba. [Google Scholar]
  27. Krukowski, Józef. 2000. Kościół i Państwo. Podstawy relacji prawnych. Lublin: Wydawnictwo KUL. [Google Scholar]
  28. Majer, Piotr. 2007. „Uznawanie przez państwo wyroków sądów kościelnych w sprawach małżeńskich. Czy byłoby pożyteczne przyjęcie takiego systemu w Polsce?” W Funkcje publiczne związków wyznaniowych. Materiały III Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 16–18 maja 2006), red Artur Mezglewski, 414-31. Lublin: Wydawnictwo KUL. [Google Scholar]
  29. Maroń, Grzegorz. 2022. „Jurysdykcja sądów w „sprawach religijnych.” W (Nie)odpowiedzialność cywilnoprawna kościelnych osób prawnych za czyny niedozwolone popełnione przez osoby duchowne, red. Paweł Sobczyk, 113-44. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości. [Google Scholar]
  30. Marszałkowska-Krześ, Elwira, i Izabela Gil (red.). 2023. Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck. Legalis el. [Google Scholar]
  31. Misztal-Konecka, Joanna. 2020. „Dokonywanie czynności procesowych przed sądem kościelnym jako okoliczność wyłączająca odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 stycznia 2017 r., I ACa 676/16.” Studia z Prawa Wyznaniowego 23:421-40. https://doi.org/10.31743/spw.6834 [Google Scholar]
  32. Miziński, Artur. 2009. „Prawo wiernych do obrony w procesie kanonicznym.” Teka Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie 2:76-93. [Google Scholar]
  33. Niemczycki, Dawid. 2020. „Interes prawny a proces kościelny. Glosa aprobująca do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 maja 2015 r., II OSK 2416/13.” Ius Matrimoniale 31, nr 2:147-57. https://doi.org/10.21697/im.2020.31.2.08 [Google Scholar]
  34. „Nieprawdziwe tezy mediów o postępowaniu abp. Gądeckiego ws. procesu księdza pedofila.” https://www.ekai.pl/nieprawdziwe-tezy-mediow-o-postepowaniu-abp-gadeckiego-ws-procesu-ksiedza-pedofila/ [dostęp: 22.04.2023]. [Google Scholar]
  35. Olechna, Agnieszka, i Marta Rybińska. 2015. „Przestępstwa karane zarówno przez władzę kościelną, jak i państwową.” W Prawo wewnętrzne Kościoła katolickiego a polski porządek prawny, red. Justyna Cymbała, Justyna Krzywkowska, i Marek Paszkowski, 247-57. Olsztyn: Wydawnictwo UWM. [Google Scholar]
  36. Pieronek, Tadeusz. 1988, „Ochrona praw osoby ludzkiej w kanonicznym procesie karnym.” Analecta Cracoviensia 20:241-63. https://doi.org/10.15633/acr.3069 [Google Scholar]
  37. Poniatowski, Michał 2015. „Współdziałanie między państwem a Kościołem na rzecz ubogich.” W Katolickie zasady relacji państwo-Kościół a prawo polskie, red. Józef Krukowski, Mirosław Sitarz, i Henryk Stawniak, 307-22. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. [Google Scholar]
  38. Rapacz, Józef. 2007. „Autonomia sądownictwa kościelnego.” Annales Canonici 3:55-65. [Google Scholar]
  39. Sakowicz, Andrzej. 2023. „Art. 15 KPK.” W Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Wyd. 10, red. Andrzej Sakowicz. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck. Legalis el. [Google Scholar]
  40. Sobczyk, Paweł. 2015. „Konstytucyjne podstawy współdziałania Państwa i Kościoła na rzecz ochrony i opieki nad małżeństwem i rodziną.” W Katolickie zasady relacji państwo-Kościół a prawo polskie, red. Józef Krukowski, Mirosław Sitarz, i Henryk Stawniak, 187-204. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. [Google Scholar]
  41. Stanisz, Piotr. 2015. „Konstytucyjne zasady określające relacje państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi: autonomia i niezależność oraz współdziałanie.” W Katolickie zasady relacji państwo-Kościół a prawo polskie, red. Józef Krukowski, Mirosław Sitarz, i Henryk Stawniak, 159-86. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. [Google Scholar]
  42. Świto, Lucjan. 2012. „Rekwizycja cywilno-kanoniczna? Pomoc sądowa pomiędzy trybunałami kościelnymi a sądownictwem powszechnym w Polsce.” Prawo Kanoniczne 55, nr 2:145-66. [Google Scholar]
  43. Visioli, Matteo. 2020. „L’instruzione sulla riservatezza delle cause. Considerazioni a margine del Rescriptum ex audientia Ss.mi del 6 Dicembre 2019.” Ius Ecclesiale 32, nr 2:720-40. https://doi.org/10.19272/202008602014 [Google Scholar]
  44. Walencik, Dariusz. 2013. „Prawo kanoniczne (wewnętrzne) związków wyznaniowych a prawo polskie.” Przegląd Sądowy 5:11-25. [Google Scholar]
  45. Wieczorek, Michał. 2021. „Notitia criminis w sprawach małżeńskich.” Częstochowskie Studia Teologiczne 48:215-28. https://doi.org/10.53120/czst.2021.215-228 [Google Scholar]
  46. Zalewski, Wojciech. 2013. „Komentarz do art. 240.” W Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz do artykułów 222–316, red. Michał Królikowski, i Robert Zawłocki. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck. Legalis el. [Google Scholar]
  47. Zarzycki, Zdzisław. 2007. „Współdziałanie kościołów i innych związków wyznaniowych w zakresie wychowania w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi. Wybrane zagadnienia prawne.” Studia z Prawa Wyznaniowego 10:23-60. [Google Scholar]
  48. Zgryzek, Kazimierz. 2014. „Zasada jawności.” W Zasady procesu karnego. System Prawa Karnego Procesowego. T. 4. Cz. 1, red. Paweł Wiliński, 768-801. Warszawa: Wolters Kluwer. [Google Scholar]
  49. Zieliński, Tadeusz J. 2009. „Niekompetencja religijna władz publicznych jako aspekt zasady bezstronności z art. 25 ust. 2 Konstytucji RP.” W Bezstronność religijna, światopoglądowa i filozoficzna władz rzeczypospolitej Polskiej, red. Tadeusz J. Zieliński, 141-67. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.