Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nagłówek strony

Tom 28 (2021)

Artykuły

Do jakiego stopnia typologiczna interpretacja ἱλαστήριον jako kappōret („przebłagalni”) z Kpł 16 wyczerpuje myśl teologiczną Pawła z Rz 3,25?

  • Stanisław Paprocki
DOI: https://doi.org/10.52097/rs.2021.431-463  [Google Scholar]
Opublikowane: 31.12.2021

Abstrakt

Święty Paweł jako spadkobierca trzech kultur: żydowskiej, helleńskiej i rzymskiej, poszukuje metody dotarcia z orędziem Ewangelii w sposób skuteczny i zrozumiały do współczesnych mu ludzi. W tym celu sięga w Rz 3,25 po zagadkowy termin ἱλαστήριον, który budzi w pierwszym monecie naturalne skojarzenie z liturgią żydowskiego święta Jom Kippūr opisaną w Kpł 16. Celem artykułu jest próba głębszego zrozumienia metafory ἱλαστήριον, którą Paweł interpretuje misterium odkupienia dokonanego w Chrystusie. Artykuł odpowiada na pytanie czy typologiczna interpretacja ἱλαστήριον, rozumianego jako „przebłagalnia” (kappōret) z Kpł 16 wyczerpuje koncepcję teologiczną św. Pawła z Rz 3,25? Dla uchwycenia zamysłu Apostoła posługującego się tak osobliwą metaforą przedstawiono interpretację typologiczną bazującą na tradycji rytuału ekspiacyjnego z Kpł 16. Wskazano na judaistyczne rozumienie ἱλαστήριον jako sakralnego przedmiotu, miejsca cudownej obecności Boga pośrodku ludu przymierza. Przybliżono jego doniosłą rolę w pojednaniu Izraelitów z Bogiem, dokonującym się poprzez celebrację obrzędów ekspiacji, sprawowanych w żydowskie święto Jom Kippūr. Następnie przedstawiono historio-zbawcze znaczenie tej ekspiacji, a w jej ramach znaczenie terminu ἱλαστήριον. Przedstawiono także zarzuty wobec uznania typologicznej interpretacji Rz 3,25 jako jedynej możliwej formy rozumienia tego Pawłowego tekstu.

Bibliografia

  1. Benedykt XVI, Katechezy o św. Pawle, Kraków 2009 [Google Scholar]
  2. Brzegowy T., Miasto Boże w psalmach, Kraków 1989 [Google Scholar]
  3. de Vaux R., O cherubinach i Arce Przymierza, o sfinksach-strażnikach i boskich tronach w tradycji Starożytnego Wschodu”, w: Księga o aniołach, red. H. Oleschko, Kraków 2002, s. 28-32. [Google Scholar]
  4. de Vaux R., Instytucje Starego Testamentu. II. Instytucje wojskowe. Instytucje religijne, Poznań 2004 [Google Scholar]
  5. Fitzmyer J. A., Romans: A New Translation with Introduction and Commentary, Anchor Bible 33, New York 1993 [Google Scholar]
  6. Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, red. E. Dąbrowski, Warszawa 2008 [Google Scholar]
  7. Gaukesbrink M., Die Sühnetradition bei Paulus. Rezeption und theologischer Stellenwert Würzburg 1999 [Google Scholar]
  8. Gnilka J., Teologia Nowego Testamentu, Kraków 2002 [Google Scholar]
  9. Gundry-Volf J. M., Ekspiacja, przejednanie, przebłagalnia, w: Słownik teologii św. Pawła, red. G. F. Hawthorne, R.P. Martin, D.G. Reid, Warszawa 2010, s. 196-201. [Google Scholar]
  10. Jędrzejewski S., Jom Kippūr – próba znalezienia genezy, „Seminare” 25 (2008) 95-110 [Google Scholar]
  11. Klinkowski J., Wątki liturgiczne święta Jom Kippūr w opisach ewangelicznych Pasji Jezusa, w: Głoszenie odpuszczenia grzechów w imię Jezusa (Łk 24,47), red. K. Mielcarek, Lublin 2015, s. 121-135 [Google Scholar]
  12. Knöppler T., Sühne im Neuen Testament. Studien zum urchristlichen Verständnis der Heilsbedeutung des Todes Jesu. Wissenschaftliche Monographien zum Alten und Neuen Testament 88; Neukirchen-Vluyn 2001 [Google Scholar]
  13. Kowalski M., Bóg ustanowił Chrystusa nowym miejscem przebłagania. Pawłowa wizja usprawiedliwienia według Rz 3,25-26, w: Głoszenie odpuszczenia grzechów w imię Jezusa (Łk 24,47), red. K. Mielcarek, Analecta Biblica Lublinensia 12, Lublin 2015, s. 163-190. [Google Scholar]
  14. Lang B., כִּפֶּ - kipper, w: Teological Dictionary of the Old Testament, red. G.J. Botterweck, H. Ringgren, H.-J. Fabry, Grand Rapids, 1995, s. VII, 289-291. [Google Scholar]
  15. Lemański J., Księga Rodzaju. Rozdziały 1-11. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, NKB ST 1/1, Częstochowa2013 [Google Scholar]
  16. Lemański J., Pięcioksiąg dzisiaj, Studia Biblica 4, Kielce 2002 [Google Scholar]
  17. Lemański J., ’Świadectwo’ (‘ēdût) w kapłańskiej koncepcji sanktuarium i przymierza, „Verbum Vitae” 27 (2015) 47-76. [Google Scholar]
  18. Lemański J., Arka Przymierza w dziejach narodu wybranego. Pomiędzy historią a teologią. Studia i Rozprawy 9, Szczecin 2006 [Google Scholar]
  19. Lemański J., Księga Wyjścia. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, NKB ST 2, Częstochowa 2009 [Google Scholar]
  20. Łach S., Sens wyrazu kippēr, w: Księga Kapłańska. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy Pismo Święte Starego Testamentu 2/1), Poznań 1970, s. 289-295 [Google Scholar]
  21. Łach S., Księga Liczb. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, ekskursy (Pismo Święte Starego Testamentu 2/2), Poznań 1970 [Google Scholar]
  22. Majewski M., Mieszkanie Chwały. Teologia sanktuarium Izraela na pustyni (Wj 25-31 i 35-40, Kraków 2008 [Google Scholar]
  23. McNeil B., Typologia, w: Słownik hermeneutyki biblijnej, red. R.J. Coggins, J.L. Houlden, Warszawa 2005, s. 894-895 [Google Scholar]
  24. Münnich M., Azazel – nowe interpretacje, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 55 (2002), s. 89-108 [Google Scholar]
  25. Münnich M., Obraz Jahwe jako władcy choroby w Biblii hebrajskiej na tle bóstw bliskowschodnich, Lublin 2004 [Google Scholar]
  26. Paciorek A., List do Hebrajczyków. Tłumaczenie, wstęp i komentarz, Lublin 1998 [Google Scholar]
  27. Papieska Komisja Biblijna, Natchnienie i prawda Pisma świętego. Słowo, które od Boga pochodzi i mówi o Bogu, aby zbawić świat, tł. H. Witczyk, Kielce 2014 [Google Scholar]
  28. Penna R., Św. Paweł z Tarsu, Kraków 2008 [Google Scholar]
  29. Porter J. R., Arka, w: Encyklopedia biblijna, red. P.J. Achtemeier, Warszawa 1999, s. 61. [Google Scholar]
  30. Poter N., Between the Cherubim: The ‘Mercy Seat’ as Site of Divine Revelation in Romans 3.25, “Journal for the Study of the New Testament” 44/2 (2021), s. 1-26. [Google Scholar]
  31. Pulcinelli G., Espiazione, w: Temi teologici della Bibbia, red. R. Penna, G. Perego, G. Ravasi, Milano 2010, s. 445-451 [Google Scholar]
  32. Ricciotti G., Dzieje Izraela (Warszawa: Pax 1956). [Google Scholar]
  33. Rienecker F., Maier G., Post, pościć, w: Leksykon biblijny, Warszawa 2001, s. 644-645 [Google Scholar]
  34. Roloff, J., „ἱλαστήριον”, Exegetisches Wörterbuch zum Neuen Testament, red. H. Balz, G. Schneider, Stuttgart-Berlin-Köln-Mainz 1981,s. II, 455-457 [Google Scholar]
  35. Saldarini A. J., Dzień Przebłagania, w: Encyklopedia biblijna, red. P.J. Achtemeier, Warszawa 1999, s. 224. [Google Scholar]
  36. Schedl C., Historia Starego Testamentu. II. Lud Bożego Przymierza, Tuchów 1996 [Google Scholar]
  37. Schnelle U., Paulus. Leben und Denken, Berlin-New York 2003 [Google Scholar]
  38. Schreiber S., Das Weihgeschenk Gottes. Eine Deutung des Todes Jesu in Röm 3,25, w: Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der älteren Kirche 97 (2006), s. 88-110. [Google Scholar]
  39. Silva M., Stary Testament u Pawła, w: Słownik teologii św. Pawła, red. G.F. Hawthorne, R.P. Martin, D.G. Reid, Warszawa 2010, s. 779-792 [Google Scholar]
  40. Stasiak, S., List do Rzymian. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, (NKB NT 6), Częstochowa 2020 [Google Scholar]
  41. Szczepanowicz, B., Atlas roślin biblijnych. Pochodzenie, miejsce w Biblii i symbolika, Kraków 2003 [Google Scholar]
  42. Szymik, S., Żydowskie święta późniejsze, w: Życie religijne w Biblii, red. G. Witaszek, Lublin 1999, s. 331-345. [Google Scholar]
  43. Tronina, A., Druga Księga Kronik. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (NKB ST 10/2), Częstochowa 2016 [Google Scholar]
  44. Tronina, A., Księga Kapłańska. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (NKB ST 3), Częstochowa 2006 [Google Scholar]
  45. Tronina, A., Księga Kapłańska. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Tarnów 2009 [Google Scholar]
  46. Tronina, A., Księga Kapłańska. Wstęp, przekład, miejsca paralelne i komentarz Lublin 2021 [Google Scholar]
  47. Unterman A., Encyklopedia tradycji i legend żydowskich, Warszawa 2000, s. 131, s.v. „Jom Kipur”. [Google Scholar]
  48. Witczyk, H., Pascha Jezusa odpowiedzią Boga na grzechy świata, Lublin 2003 [Google Scholar]
  49. Wypych, S., Pięcioksiąg (Wprowadzenie w myśl i wezwanie ksiąg biblijnych 1), Warszawa 1987 [Google Scholar]
  50. Żebrowski, R., Jom Kippūr, w: Polski Słownik Judaistyczny. I. Dzieje, kultura, religia, ludzie, red. Z. Borzymińska, R. Żebrowski, Warszawa 2003, s. 699-701. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.