Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Online First

Artykuły

Instytucja liberum veto w perspektywie francusko-polskiej. Gabriel Bonnot de Mably, Jean-Jacques Rousseau oraz Michał Wielhorski

DOI: https://doi.org/10.32084/bsawp.10241  [Google Scholar]
Opublikowane: 10.11.2025

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest zestawienie opinii dwóch francuskich filozofów na temat polskiej instytucji liberum veto z tradycyjną perspektywą polską. Dyplomata Michał Wielhorski, przebywając we Francji jako przedstawiciel konfederacji barskiej, nawiązał kontakt z filozofami oświecenia. Był to Gabriel Bonnot de Mably oraz Jean-Jacques Rousseau. Poprosił ich o napisanie oryginalnych traktatów o reformie ustroju oraz zdecydował się również stworzyć własne dzieło. W ten sposób powstały trzy traktaty polityczne, w których autorzy wyrazili swoje poglądy na temat ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w tym instytucji liberum veto, analizując jej wady oraz zalety. Zaproponowali również swoje rekomendacje dotyczące reformy systemu. Ich spostrzeżenia miały na celu unowocześnienie systemu prawnego Rzeczypospolitej oraz usprawnienie jego funkcjonowania. Interesującym jest, że autorzy pomimo deklarowania tożsamych wartości republikańskich posiadali różne spojrzenie na ewentualne zmiany, które ujawniały się w sposobie przeprowadzenia reform. Ponadto fakt, że zagadnieniem polskiego ustroju zajmowali się luminarze oświecenia ukazuje, że system prawny Rzeczypospolitej miał znaczenie dla dorobku kulturowego Europy.

Bibliografia

  1. Bacławski, Jarosław. 2012. „Wola powszechna i jej stabilność według koncepcji J.J. Rousseau.” Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria 84, nr 4:183-92. [Google Scholar]
  2. Baczko, Bronisław. 2009. Rousseau: samotność i wspólnota. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria. [Google Scholar]
  3. Blaszke, Marek. 1985. Mably – między utopią a reformą. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk. [Google Scholar]
  4. Boroń, Piotr. 2018. „Historyczne tło konfederacji barskiej.” W Konfederacja barska (1768-1772). Tło i dziedzictwo, red. Mariusz Jabłoński, 7-10. Kraków: Wydawnictwo Fall. [Google Scholar]
  5. Dankowski, Michał Z. 2019. Liberum veto. Chluba czy przekleństwo? Zrywanie sejmów w ocenach społeczeństwa drugiej połowy XVII wieku. Toruń: Jagiellońskie Wydawnictwo Naukowe. [Google Scholar]
  6. Głowacki, Jerzy J. 2014. Gastronomia polityczna kuchmistrza litewskiego. Michał Wielhorski (ok. 1731-1814) – życie i myśl ustrojowa. Warszawa: Wydawnictwo DiG. [Google Scholar]
  7. Konopczyński, Władysław. 1991. Konfederacja barska. T. 1. Warszawa: Oficyna wydawnicza Volumen. [Google Scholar]
  8. Konopczyński, Władysław. 2002. Liberum veto. Studium porównawczo-historyczne. Kraków: Wydawnictwo Universitas. [Google Scholar]
  9. Kozioł, Michał. 2018. „Konfederacja barska w Małopolsce. Ostatnie szlacheckie wystąpienie czy pierwsze narodowe powstanie?” W Konfederacja barska (1768-1772). Tło i dziedzictwo, red. Mariusz Jabłoński, 23-31. Kraków: Wydawnictwo Fall. [Google Scholar]
  10. Kraushar, Aleksander. 1900. Książę Repnin i Polska w pierwszem czteroleciu panowania Stanisława Augusta (1764-1768). T. 1. Warszawa: Gebethner i Wolff. [Google Scholar]
  11. Krochmal, Anna. 2012. „Kościół unicki w Rzeczypospolitej a konfederacja barska (1768-1772).” Miscellanea Historico-Archivistica 19:157-76. [Google Scholar]
  12. Mably, Gabriel B. de. 1781. Du gouvernement et des loix de la Pologne. Londyn: b. inf. o wyd. [Google Scholar]
  13. Michalski, Jerzy. 1977. Rousseau i sarmacki republikanizm. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [Google Scholar]
  14. Michalski, Jerzy. 1982 „Dyplomacja polska w latach 1764-1795.” W Historia dyplomacji polskiej. T. 2: 1572-1795, red. Zbigniew Wójcik, 483-701. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [Google Scholar]
  15. Michalski, Jerzy. 1995. Sarmacki republikanizm w oczach Francuza. Mably i konfederaci barscy. Wrocław: Wydawnictwo Leopoldinum. [Google Scholar]
  16. Rousseau, Jean-Jacques. 2021. Uwagi o rządzie Polski. Tłum. Maciej Starzewski. Warszawa: Wolne Lektury. [Google Scholar]
  17. Wielhorski, Michał. 1775. O przywróceniu dawnego rządu według pierwiastkowych Rzeczypospolitey ustaw. B inf. o miejscu wyd. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

<< < 1 2 3 4 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.