Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 67 (1987): Nasza Przeszłość

Artykuły

Kraków na przełomie XIX i XX wieku

  • Jan Małecki
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1987.67.5-26  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.1987

Abstrakt

W połowie XIX w. Kraków był małym i zaniedbanym miastem. Liczył niespełna 50 tysięcy mieszkańców i zajmował powierzchnię zaledwie 5,7 km2. W okresie autonomii Galicji (1867-1914) miasto przeżyło znaczący rozwój: unowocześniono obiekty miejskie, wzniesiono kilka reprezentacyjnych budynków i powstały nowe obszary mieszkalne. Na początku XX w., po włączeniu części podmiejskich gmin Krakowa jego powierzchnia wzrosła do 47 km2. Miasto – ważny ośrodek życia naukowego (Uniwersytet Jagielloński, Akademia Nauk) i artystycznego (Akademia Sztuk Pięknych, Teatr Miejski im. Słowackiego) – dzięki swobodom kulturalnym stało się duchową stolicą Polski: tutaj otoczono opieką pomniki narodowe oraz uroczyście obchodzono rocznice ważnych wydarzeń historycznych. Po odnowie diecezji krakowskiej i zwiększeniu liczby klasztorów, życie religijne również przeżyło nowy rozkwit. Powolny, ale stały rozwój przemysłu w Krakowie i na jego przedmieściach spowodował zmiany w strukturze społecznej ludności. Trzydzieści procent ludności stanowili Żydzi. Stan zdrowia ówczesnych mieszkańców Krakowa był niski (wiele przypadków gruźlicy płuc i chorób zakaźnych), a warunki życia były na ogół bardzo trudne. Pomiędzy poszczególnymi dzielnicami miasta występowały znaczne różnice: najbardziej ekskluzywna była dzielnica Piasek, najbiedniejsza Kazimierz, gdzie mieszkali głównie Żydzi i gdzie sytuacja życiowa była najtrudniejsza. Filantropia rozwijała się w Krakowie od czasów starożytnych. Oprócz bardzo zasłużonych starszych instytucji, takich jak Bractwo Miłosierdzia oraz Towarzystwo Dobroczynności, istniało kilka mniejszych stowarzyszeń i instytucji oraz fundacji, które zapewniały opiekę dzieciom porzuconym, młodzieży zagrożonej demoralizacją, chorym, byłym powstańcom. Jednakże w zależności od rozwoju współczesnego miasta pojawiły się nowe potrzeby, którym filantropia w swoich tradycyjnych formach i rozproszonej działalności nie była w stanie zaspokoić.

Bibliografia

  1. Bier L., W sprawie zdrowotności Krakowa, Kraków 1905. [Google Scholar]
  2. Bogdanowski J., Warownie i zieleń twierdzy Kraków, Kraków 1979. [Google Scholar]
  3. Bystroń J.S., Rozwój demograficzny dzielnic Krakowa (Tworzenie się centrum wielkomiejskiego w Krakowie), „Ekonomista” R. 15: 1915. [Google Scholar]
  4. Franćić M., Ludzie luźni w osiemnastowiecznym Krakowie, Wrocław 1967. [Google Scholar]
  5. Małecki J.M., Dzieje Krakowa, t. 3 Kraków w latach 1796—1918, Kraków 1979. [Google Scholar]
  6. Morawski K.M., Kraków przed trzydziestu laty, Warszawa 1932. [Google Scholar]
  7. Purchla J., Liberalizm i symbolika a powstanie nowoczesnego Krakowa, w: Kraków na przełomie XIX i XX wieku. Materiały sesji naukowe3 z okazji Dni Krakowa w 1981 r., Kraków 1983. [Google Scholar]
  8. Saryusz-Zaleski W., Dzieje przemysłu w b. Galicji 1804— 1929 ze szczególnym uwzględnieniem historii rozwoju S. A. L. Zieleniewski i Fitzner-Gamper, Kraków 1930. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

1 2 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.