Aller directement au menu principal Aller directement au contenu principal Aller au pied de page

Vol. 89 (1998): Nasza Przeszłość

Artykuły

Stan i potrzeba badań nad wspólnotami monastycznymi w Polsce średniowiecznej

  • Marek Derwich
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1998.89.5-65  [Google Scholar]
Publiée: 1998-06-30

Résumé

Jest to rozszerzona wersja artykułu opublikowanego w języku francuskim w "Quaestiones Medii Aevii Novae" (t. 2, 1997). Zawiera krytyczny przegląd XIX i XX-wiecznych studiów nad dziejami pustelników, mnichów i kanoników regularnych w Polsce. Identyfikacja i opis kolejnych etapów rozwoju tej gałęzi badań historycznych prowadzi do oceny obecnego stanu badań i sformułowania programu na przyszłość. Po krótkim przeglądzie literatury i metodologii autorka omawia rozwój badań nad dziejami monastycyzmu w Polsce w kontekście środkowoeuropejskim. W pierwszym etapie dominowała monografia „opisowa”. Historycy kierujący się tym modelem jedynie gromadzili i redagowali materiały źródłowe dotyczące poszczególnych opactw. Początki nowożytnej nauki w tej dziedzinie wiązały się z podejściem „dyplomatycznym”, które specjalizowało się w krytycznych badaniach najstarszych dokumentów z najwcześniejszych fundacji zakonnych. Jej osiągnięcia utorowały drogę podejściu „dyplomatyczno-ekonomicznemu”, skupiającemu się głównie na ekonomii i materialnych aspektach życia monastycznego. Bardziej wyspecjalizowana gałąź tej ostatniej, zwana szkołą poznańską, skupiła swoje wysiłki na odbudowie dużych majątków klasztornych, zwłaszcza cystersów. Rozwijane są kolejne specjalizacje, zwłaszcza przez badaczy ośrodka lubelskiego (Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego), na którego czele stoi prof. Jerzy Kłoczowski. Tematy, które w ostatnim czasie cieszą się coraz większym zainteresowaniem, to działalność misyjna cystersów, „proces lokacyjny” opactwa cystersów i premonstratensów oraz początki polskiego monastycyzmu. Dużą wagę przywiązuje się do badań nad kulturą klasztorną, czyli funkcjonowaniem bibliotek i skryptoriów, czy też twórczością artystyczną i muzyczną klasztorów. W końcowej części pracy autor formułuje szereg sugestii dotyczących celów i technik badawczych. Postuluje poszerzenie katalogu zagadnień badawczych i położenie większego nacisku na podejście interdyscyplinarne, także na etapie gromadzenia i oceny źródeł. Nowe obszary i zagadnienia, takie jak miejsce monastycyzmu w społeczeństwie i kulturze, jego rola w zadaniu ewangelizacyjnym, osadzenie opactwa w określonym środowisku społecznym, struktura i funkcjonowanie wspólnot monastycznych, duchowość, liturgia i officium divinum, powinny być otwarte na systematyczne badania. Na koniec autor wskazuje na potrzebę opracowania nowego modelu monografii, który uwzględniałby wszystkie aspekty funkcjonowania opactwa.

Références

  1. Allendorf J., Zisterzienser-Nonnenklöster des Bistums Kammin am Vorabend der Reformation, „Cfteaux” t. 24:1973. [Google Scholar]
  2. Bruski K., Opactwa cystersów w Oliwie, Pelpinie i Byszewie — ich miejsce w dziejach Pomorza, „Studia Pelpińskie” 1987. [Google Scholar]
  3. Deptuła Cz., Arrowezyjska reforma klasztorów w Polsce po r. 1180 a reforma premonstrateńska (Z problematyki przemian polskiego kanonikatu regularnego w średniowieczu, 1969. [Google Scholar]
  4. Derwich M, Kilka uwag w sprawie Pięciu Braci Męczenników, w: Cracovia — Polonia — Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, Kraków 1995. [Google Scholar]
  5. Hirschberg A., Stosunki osadnicze w dobrach klasztoru tynieckiego w początkach jego istnienia, Lwów 1925. [Google Scholar]
  6. Kaczmarczyk Z., Immunitet sądowy i jurysdykcja poimmunitetowa w dobrach Kościoła w Polsce do końca XIV w, Poznań 1936. [Google Scholar]
  7. Krzyżanowski S., Przywileje szczyrzyckie, KH t. 18:1904. [Google Scholar]
  8. Manteuffel T., Ewolucja poglądów gospodarczych cystersów do poł. XIII wieku w świetle uchwał kapituły generalnej, PH t. 43:1952. [Google Scholar]
  9. Marciniak R. , Piętnastowieczny regulamin biblioteczny z klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie, w: „Discernere vera ac falsa”. Prace ofiarowane Józefowi Szymańskiemu w sześćdziesiątą rocznicę urodzin (Annales UMCS, 45), Lublin 1992. [Google Scholar]
  10. Pietrusińska M., Katalog i bibliografia zabytków, w: Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku,, Warszawa 1971. [Google Scholar]
  11. Sikora F., Uwagi o dokumentach klasztoru cysterek w Owińskach, t. 9:1964. [Google Scholar]
  12. Świechowski Z., Budownictwo romańskie w Polsce. Katalog Zabytków, Wrocław/Warszawa/Kraków 1963. [Google Scholar]
  13. Wyrwa A.M., Cistercian Monasteries in Wielkopolska: Historical Background and State of Reasearch, „Cîteaux” t. 43:1992. [Google Scholar]

Téléchargements

Les données relatives au téléchargement ne sont pas encore disponibles.