Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nagłówek strony

Nr 6 (2022)

Artykuły

Stosowanie mechanizmów prawa procesowego do eliminacji dowodów niepożądanych w procesie karnym

  • Hanna Kuczyńska
Opublikowane: 04.02.2024

Abstrakt

Since the entry into force of Article 168a of the Code of Criminal Procedure
(i.e. 15.04.2016) the Polish courts have been faced with the need to find an answer to the question of how to proceed with evidence whose legality may be questioned. The content of this provision clearly indicates (in principle and briefly speaking) that in the process of making factual findings the courts (and other bodies involved in the procedure) should use prima facie illegal evidence, i.e. evidence obtained in violation of the law or used in a manner contrary to the provisions of law. The introduction of this provision into the system of criminal procedure made the system of evidence proceedings - rather rudimentary and unclear from the outset - even more vague and internally inconsistent. This article presents an analysis of the model of Polish evidence law in terms of the elements of the mechanism of excluding undesirable evidence from the trial. Such elements include: the manner in which evidence is adduced in the trial; the stage of assessing the admissibility of evidence; the moment when inadmissibility becomes apparent, and finally the model of the adopted procedure of deciding on the admissibility of evidence. It is important to establish not only why the evidence is considered inadmissible (from the point of view of its illegality), but above all how, i.e. in what procedure, such a decision is taken. The result of this analysis must have inevitably been postulates of legislative amendments, indicating the changes that are necessary in order to create a functional model of the mechanism for assessing the admissibility of evidence.

Bibliografia

  1. Benedict Jérôme, Le sort des preuves illegales dans le proces penal, Lausanne 1994 [Google Scholar]
  2. Billis Emmanouil, Die Rolle des Richters im adversatorischen und im inquisitorischen Beweisverfahren, Berlin 2015 [Google Scholar]
  3. Boratyńska Katarzyna, Procesowe konsekwencje wyjścia organów postępowania poza granice legalności czynności w nim podejmowanych [Google Scholar]
  4. (w:) Granice procesu karnego. Legalność działań uczestników postępowania, red. D. Gruszecka, J. Skorupka, Warszawa 2015 [Google Scholar]
  5. Brzozowski Sebastian, Dopuszczalność dowodu w kontekście regulacji art. 168a k.p.k., „Przegląd Sądowy” 2016/10, s. 63 [Google Scholar]
  6. Cieślak Marian, Polska procedura karna, Warszawa 1984 [Google Scholar]
  7. Cora Łukasz, Aksjologia procesowa a dopuszczalność dowodu z art. 168a k.p.k., „Państwo i Prawo” 2018/10 [Google Scholar]
  8. Damaška Mirjan, Evidence Law Adrift, Yale 1997 [Google Scholar]
  9. Damaška Mirjan, Evidentiary barriers to conviction and two models of criminal procedure: a comparative study, „University of Pennsylvania Law Review” 1973/121, s. 508 [Google Scholar]
  10. Damaška Mirjan, Free Proof and Its Detractors, „The American Journal of Comparative Law” 1995/3, s. 349 [Google Scholar]
  11. Dębiński Paweł, Skutki procesowe dowodu uzyskanego w wyniku przekroczenia właściwości rzeczowej przez CBA, „Prokuratura i Prawo” 2019/7–8, s. 138–161 [Google Scholar]
  12. Eisenberg Ulrich, Beweisrecht der StPO. Spezialkommentar. 10. Auflage, Monachium 2017 [Google Scholar]
  13. Gadecki Bartłomiej, Możliwość wykorzystania dowodu uzyskanego w wyniku kontroli operacyjnej. Glosa do uchwały SN z 28.06.2018 r. (I KZP 4/18), „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019/1, s. 80 [Google Scholar]
  14. Garamvölgyi Balázs, Ligeti Katalin, Ondrejová Anna, von Galen Margarete, Admissibility of Evidence in Criminal Proceedings in the EU, „Eucrim” 2020/3, s. 201–208, https://eucrim.eu/articles/admissibility-evidence-criminal-proceedings-eu/ (dostęp: 25.04.2022 r.) [Google Scholar]
  15. Gless Sabine, Germany: Balancing Truth Against Protected Constitutional Interests (w:) Exclusionary Rules in Comparative Law, red. S. Thaman, Dordrecht–Heidelberg–New York–London 2013 [Google Scholar]
  16. Gruszecka Dagmara (w:) Kodeks postępowania karnego. Komentarz, [Google Scholar]
  17. red. J. Skorupka, Warszawa 2019, komentarz do art. 168a [Google Scholar]
  18. Gruszecka Dagmara, Zarys problematyki systemu zakazów dowodowych w procesie niemieckim (w:) Nowe spojrzenie na model zakazów dowodowych w procesie karnym, red. J. Skorupka, Warszawa 2016 [Google Scholar]
  19. Hofmański Piotr, „Rechtstaatliche” Beweisverbote im polnischen Strafprozessrecht (w:) Beweisverbote in Ländern der EU und vergleichbaren Rechtsordnungen, red. F. Höpfel, B. Huber, Freiburg in Breisgau 1999 [Google Scholar]
  20. Illuminati Giulio, Italy: Statutory Nullities and Non-usability (w:) Exclusionary Rules in Comparative Law, red. S. Thaman, Dordrecht–Heidelberg–New York–London 2013 [Google Scholar]
  21. Janusz-Pohl Barbara, Formalizacja i konwencjonalizacja jako instrumenty analizy czynności karnoprocesowych w prawie polskim, Poznań 2017 [Google Scholar]
  22. Janusz-Pohl Barbara, Konkretyzacja uprawnienia prokuratora w zakresie wykorzystania dowodów uzyskanych w ramach tzw. wtórnej kontroli operacyjnej (w:) Artes serviunt vitae sapientia imperat. Proces karny sensu largo. Rzeczywistość i wyzwania. Księga jubileuszowa Profesora Tomasza Grzegorczyka z okazji 70. urodzin, red. J. Kasiński, A. Małolepszy, [Google Scholar]
  23. P. Misztal, R. Olszewski, K. Rydz-Sybilak, D. Świecki, Warszawa–Łódź 2019 [Google Scholar]
  24. Janusz-Pohl Barbara, Zakazy dowodowe w ujęciu dyrektywalnym – zarys problematyki (w:) Nowe spojrzenie na model zakazów dowodowych w procesie karnym, red. J. Skorupka, Warszawa 2016 [Google Scholar]
  25. Jasiński Wojciech, Nielegalnie uzyskane dowody w procesie karnym. W poszukiwaniu optymalnego rozwiązania, Warszawa 2019 [Google Scholar]
  26. Jasiński Wojciech, Zakazy wykorzystania dowodów (w:) System prawa karnego procesowego, t. 8, Dowody, red. J. Skorupka, red. nacz. P. Hofmański, Warszawa 2019, cz. 2 [Google Scholar]
  27. Jędrzejewski Grzegorz, Zakres czasowy stosowania art. 168b k.p.k. i 237a k.p.k., „Prokuratura i Prawo” 2018/2, s. 14 [Google Scholar]
  28. Kardas Piotr, Problem granic legalności czynności uczestników postępowania karnego i konsekwencji ich przekroczenia (w:) Granice procesu karnego. Legalność działań uczestników postępowania, red. D. Gruszecka, J. Skorupka, Warszawa 2015 [Google Scholar]
  29. Kern Eduard, Roxin Claus, Strafverfahrensrecht: ein Studienbuch, Munich 1987 [Google Scholar]
  30. Kleinknecht Theodor, Die Beweisverbote im Strafprozess, „Neue Juristische Wochenschrift” 1966/19, s. 1539 [Google Scholar]
  31. Kmiecik Romuald, Prawo dowodowe. Zarys wykładu, Warszawa 2008 [Google Scholar]
  32. Kuczyńska Hanna, Glosa do postanowienia SN z 22.05.2019 r. (I KZP 2/19), OSNKW 2019/6, poz. 32, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019/3, s. 63 [Google Scholar]
  33. Kuczyńska Hanna, Mechanisms of elimination of undesired evidence from criminal trial, „Brazilian Journal of Criminal Procedure” 2021/1, s. 51 [Google Scholar]
  34. Kuczyńska Hanna, Wpływ obrony na zawartość akt sprawy karnej jako warunek pełnej realizacji zasad procesu karnego (w:) Quo vadit processus criminalis? Proces karny sensu largo – rzeczywistość i wyzwania, [Google Scholar]
  35. red. A. Małolepszy, R. Olszewski, Łódź 2020 [Google Scholar]
  36. Kulesza Cezary, Deprecjacja rozprawy głównej w procesie karnym z perspektywy obrońcy – uwagi na tle prawnoporównawczym (w:) Iudicium et scientia: księga jubileuszowa Profesora Romualda Kmiecika, [Google Scholar]
  37. red. A. Przyborowska-Klimczak, A. Taracha, Warszawa 2011 [Google Scholar]
  38. Kwiatkowski Zbigniew, Model zakazów dowodowych de lege lata w polskim procesie karnym (w:) Nowe spojrzenie na model zakazów dowodowych w procesie karnym, red. J. Skorupka, Warszawa 2016 [Google Scholar]
  39. Lipiński Konrad, Klauzula uadekwatniająca przesłanki niedopuszczalności dowodu w postępowaniu karnym (art. 168a k.p.k.), „Prokuratura i Prawo” 2016/11, s. 48–56 [Google Scholar]
  40. Paluszkiewicz Hanna, O potrzebie dyferencjacji pierwszoinstancyjnych posiedzeń sądowych w polskim procesie karnym (w:) Funkcje procesu karnego. Księga Jubileuszowa profesora Janusza Tylmana, red. T. Grzegorczyk, Warszawa 2011 [Google Scholar]
  41. Plebanek Ewa, Kilka uwag na temat znaczenia przepisu art. 168a k.p.k. dla dopuszczalności wykorzystania w postępowaniu sądowym dowodu pozyskanego z naruszeniem rygorów ustawowych, „Palestra” 2018/10, s. 32 [Google Scholar]
  42. Plebanek Ewa, Zakazane owoce z drzewa poznania. O granicach dopuszczalności wykorzystania w postępowaniu karnym dowodów pozyskanych nielegalnie (uwagi na tle art. 168a k.p.k.), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2019/4, s. 53–76 [Google Scholar]
  43. Rogall Klaus, Grundsatzfragen der Beweisverbote (w:) Beweisverbote in Ländern der EU und vergleichbaren Rechtsordnungen, red. F. Höpfel, [Google Scholar]
  44. B. Huber, Freiburg in Breisgau 1999 [Google Scholar]
  45. Skorupka Jerzy, Czynności legalne warunkowo w postępowaniu karnym, „Prokuratura i Prawo” 2015/1–2, s. 69 [Google Scholar]
  46. Skorupka Jerzy, Dowody nielegalne w procesie karnym. Glosa do uchwały SN z 28.06.2018 r. (I KZP 4/18), „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019/1, s. 78 [Google Scholar]
  47. Skorupka Jerzy, Eliminowanie z procesu karnego dowodów uzyskanych w sposób sprzeczny z prawem (w:) System prawa karnego procesowego, t. 8, Dowody, red. J. Skorupka, red. nacz. P. Hofmański, Warszawa 2019 [Google Scholar]
  48. Skorupka Jerzy, Prokonstytucyjna wykładnia przepisów prawa dowodowego w procesie karnym (w:) Verba volant, scripta manent. Proces karny, prawo karne skarbowe i prawo wykroczeń po zmianach z lat 2015–2016. Księga pamiątkowa poświęcona Profesor Monice Zbrojewskiej, red. T. Grzegorczyk, R. Olszewski, Warszawa 2016 [Google Scholar]
  49. Stefański Ryszard A., Zakazy dowodowe – czy potrzebne są zmiany? [Google Scholar]
  50. (w:) Nowe spojrzenie na model zakazów dowodowych w procesie karnym, red. J. Skorupka, Warszawa 2016 [Google Scholar]
  51. Steinborn Sławomir, Aksjologiczne uwarunkowania ograniczeń w dochodzeniu do prawdy materialnej w procesie karnym (w:) Pojęcie, miejsce i znaczenie prawdy materialnej w polskim procesie karnym: materiały Wrocławskiego Seminarium Karnoprocesowego, red. J. Skorupka, [Google Scholar]
  52. K. Kremens, Wrocław 2013 [Google Scholar]
  53. Szumiło-Kulczycka Dobrosława, Dalsze wykorzystywanie materiałów z kontroli operacyjnej (uwagi na tle art. 168b k.p.k.), „Państwo i Prawo” 2008/10, s. 109 [Google Scholar]
  54. Świecki Dariusz, Przeprowadzanie dowodów na rozprawie głównej. Wybrane zagadnienia (w:) Proces karny w dobie przemian. Przebieg postępowania, red. S. Steinborn, K. Woźniewski, Gdańsk 2018 [Google Scholar]
  55. Świecki Dariusz, Zontek Witold, Model zakazów dowodowych z perspektywy orzecznictwa SN oraz sądów powszechnych (w:) Nowe spojrzenie na model zakazów dowodowych w procesie karnym, red. J. Skorupka, Warszawa 2016 [Google Scholar]
  56. Twining William, Theories of Evidence, Bentham and Wigmore, Stanford University Press 1985 [Google Scholar]
  57. Wąsek-Wiaderek Małgorzata, Model zakazów dowodowych z perspektywy Konwencji i orzecznictwa ETPCz (w:) Nowe spojrzenie na model zakazów dowodowych w procesie karnym, red. J. Skorupka, Warszawa 2016 [Google Scholar]
  58. Weigend Thomas, Exclusion without trial? Exclusion of evidence and abbreviated procedures, „Brazilian Journal of Criminal Procedure” 2021/1, s. 249 i 267. [Google Scholar]
  59. Weigend Thomas, Germany (w:) Toward a Prosecution for the European Union. vol. I, red. K. Ligeti, Oxford–Portland 2013 [Google Scholar]
  60. Wiliński Paweł, Konstytucyjny standard legalności dowodu w procesie karnym (w:) Proces karny w dobie przemian. Zagadnienia ogólne, red. S. Steinborn, K. Woźniewski, Gdańsk 2018 [Google Scholar]
  61. Wiliński Paweł, Pojęcie rzetelnego procesu karnego (w:) Rzetelny proces karny w orzecznictwie sądów polskich i międzynarodowych, red. P. Wiliński, Warszawa 2011 [Google Scholar]
  62. Woźniewski Krzysztof, Inicjatywa dowodowa sądu w świetle projektu k.p.k. – uwag kilka (w:) Kontradyktoryjność w polskim procesie karnym, red. P. Wiliński, Warszawa 2014 [Google Scholar]
  63. Woźniewski Krzysztof, Zasada praworządności w procesie karnym, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2010/14, s. 392 [Google Scholar]
  64. Zagrodnik Jarosław, Model interakcji postępowania przygotowawczego oraz postępowania głównego w procesie karnym, Warszawa 2013 [Google Scholar]