Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito
Przegląd Prawa Wyznaniowego

V. 13 (2021)

Artykuły

Problematyka nauczania religii w szkole w debacie parlamentarnej nad konstytucją marcową z 1921 r.

DOI: https://doi.org/10.34888/ppw.2021.241-265  [Google Scholar]
Pubblicato: 2021-12-31

Abstract

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. przystąpiono do opracowania konstytucji. W tym celu utworzono w Sejmie Ustawodawczym Komisję Konstytucyjną. Do Komisji tej wpłynęły wnioski z projektami konstytucji opracowanymi przez rząd i kluby poselskie. Z problematyki prawa wyznaniowego w projektach konstytucji były m.in. zagadnienia dotyczące nauczania religii w szkołach. Omówienie tego zagadnienia w czasie debaty konstytucyjnej jest celem tego artykułu.
Pierwsze czytanie projektu rządowego i PSL „Wyzwolenie” odbyło się od 6 do 13 maja 1919 r. Projekty te skierowano do dalszych prac w Komisji Konstytucyjnej, do której wpłynęły także inne projekty klubów parlamentarnych. Komisja opracowała wspólny projekt konstytucji, który otrzymał druk nr 1883. W rozdziale V (Prawa i obowiązki obywatelskie) zamieszczony został art. 125, który zawierał obowiązkowe nauczanie religii wyznaniowej dla dzieci i młodzieży. Nadzór nad jej nauczaniem miała sprawować kompetentna władza kościelna z zachowaniem przepisów państwowych. Dyskusja nad tym projektem przebiegała w dwóch torach. Posłowie partii centrowych i konserwatywnych byli za nauką religii, a partii socjalistycznych przeciw. Podczas dyskusji za proponowanym zapisem zgłoszono poprawki, które miały być przedyskutowane na posiedzeniu Komisji Konstytucyjnej.
Komisja Konstytucyjna w lutym i na początku marca 1921 r. przepracowała projekt konstytucji i odbyło się trzecie czytanie. Po korektach artykuł dotyczący nauczania religii otrzymał numer 120 i konstrukcyjnie niewiele różnił się od zaplanowanego wcześniej art. 125. Stanowiska posłów były takie same jak podczas drugiego czytania. Artykuł dotyczący nauczania religii obejmował obowiązkowe nauczanie religii do 18. roku życia w szkołach utrzymywanych całkowicie lub częściowo przez państwo lub władze samorządowe. Kierownictwo i nadzór nad nauką religii należały do właściwego związku religijnego z zastrzeżeniem nadzoru państwowych władz szkolnych.

Riferimenti bibliografici

  1. Akty normatywne [Google Scholar]
  2. Dziennik Rozporządzeń c. i k. Jeneralnego Gubernatorstwa Wojskowego dla Austryacko-Węgierskiego Obszaru Okupowanego w Polsce 1916, cz. 19, poz. 120. [Google Scholar]
  3. Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatora Warszawskiego Nr 87, poz. 378. [Google Scholar]
  4. Rozporządzenie generalnego gubernatora warszawskiego oraz c. i k. generalnego gubernatora wojskowego z dnia 6 grudnia 1916 r. o tymczasowej Radzie Stanu w Królestwie Polskiem, Dziennik Rozporządzeń dla Jeneralnego Gubernatorstwa Warszawskiego z 1916 Nr 55, poz. 210. [Google Scholar]
  5. Rozporządzenie ogólne dotyczące oddania zarządu szkolnictwa Komisji Przejściowej Tymczasowej Rady Stanu, Dziennik Urzędowy Departamentu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 1917 Nr 1, 23–24. [Google Scholar]
  6. Tymczasowy regulamin obrad Sejmu Ustawodawczego RP, Warszawa 1919. [Google Scholar]
  7. Uchwała Sejmu z dnia 20 lutego 1919 r. o powierzeniu Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa, Dz. Pr. P. P. z 1919 Nr 19, poz. 226. [Google Scholar]
  8. Zákon ze dne 29. února 1920, kterým se uvozuje Ústavní listina Československé republiky; 121/1920 Sb. [Google Scholar]
  9. Druki sejmowe [Google Scholar]
  10. Sejm Ustawodawczy, druk nr 433. [Google Scholar]
  11. Sejm Ustawodawczy, druk nr 433A. [Google Scholar]
  12. Sejm Ustawodawczy, druk nr 433B. [Google Scholar]
  13. Sejm Ustawodawczy, druk nr 433C. [Google Scholar]
  14. Sejm Ustawodawczy, druk nr 443D. [Google Scholar]
  15. Sejm Ustawodawczy, druk nr 443E. [Google Scholar]
  16. Sejm Ustawodawczy, druk nr 433F. [Google Scholar]
  17. Sejm Ustawodawczy, druk nr 1883. [Google Scholar]
  18. Sejm Ustawodawczy, druk nr 2561. [Google Scholar]
  19. Sejm Ustawodawczy, załącznik do druku nr 1883. [Google Scholar]
  20. Sejm Ustawodawczy, załącznik do druku nr 2561. [Google Scholar]
  21. Sprawozdania Sejmu Ustawodawczego [Google Scholar]
  22. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 33. z 6 maja 1919 r. [Google Scholar]
  23. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 35. z 9 maja 1919 r. [Google Scholar]
  24. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 36. z 10 maja 1919 r. [Google Scholar]
  25. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 37. z 13 maja 1919 r. [Google Scholar]
  26. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 160. z 8 sierpnia 1920 r. [Google Scholar]
  27. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 179. z 28 października 1920 r. [Google Scholar]
  28. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 180. z 29 października 1920 r. [Google Scholar]
  29. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 181. z 4 listopada 1920 r. [Google Scholar]
  30. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 185. z 16 listopada 1920 r. [Google Scholar]
  31. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 186. z 17 listopada 1920 r. [Google Scholar]
  32. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 187. z 19 listopada 1920 r. [Google Scholar]
  33. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 188. z 23 listopada 1920 r. [Google Scholar]
  34. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 191. z 30 listopada 1929 r. [Google Scholar]
  35. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 192. z 2 grudnia 1920 r. [Google Scholar]
  36. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 220. z 16 marca 1921 r. [Google Scholar]
  37. Sprawozdanie stenograficzne, posiedzenie 221. z 17 marca 1921 r. [Google Scholar]
  38. Literatura [Google Scholar]
  39. Balicki A., Problematyka pozycji religii w szkole w pracach Sejmu Ustawodawczego 1919-1922, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2009, nr 12, s. 267–292. [Google Scholar]
  40. Bełcikowska A., Stronnictwa i związki polityczne w Polsce. Charakterystyka, dane historyczne, programy, rezolucje, organizacje partyjne, prasa przywódcy, Warszawa 1925. [Google Scholar]
  41. Bełcikowski J., Charakterystyki i programy stronnictw politycznych na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa 1923. [Google Scholar]
  42. Bełcikowski J., Stronnictwa, partie, unie, federacje, kluby polityczne na ziemiach polskich i ich programy w roku 1921, Warszawa–Lwów 1921. [Google Scholar]
  43. Czajkowski J., Model dwuizbowości w konstytucjach polskich z 1921 i 1997 r. [w:] Szkice o zasadach i instytucjach ustrojowych II i III Rzeczypospolitej, red. J. Czajkowski, M. Grzybowski, Kraków 2002, s. 43–54. [Google Scholar]
  44. Czajkowski J., Senat w konstytucjach z 1921 i 1997 r. [w:] Ciągłość a zmiana w systemach ustrojowych: szkice o instytucjach ustrojowych II i III Rzeczypospolitej i Europy Środkowej, Kraków 1999, s. 43–59. [Google Scholar]
  45. Falski J., Jacek B., Zasada równości w polskich konstytucjach (1791-1935), „Państwo i Prawo” 1997, R. 52, nr 1, s. 3–16. [Google Scholar]
  46. Fiedorczyk P., Nowakowski A., Pozycja prawnoustrojowa Zgromadzenia Narodowego w polskich konstytucjach (1921, 1989-1997) [w:] Miscellanea Iuridico-Historica. In memoriam Irena Kwiatkowska-Malinowska, red. A. Nowakowski, Białystok 1999, s. 77–90. [Google Scholar]
  47. Gąsiorowska N., O sytuacji w szkolnictwie ludowym w Królestwie Polskim [w:] PPS – Lewica 1906-1918. Materiały i dokumenty, t. 2: 1911-1914, Warszawa 1962. [Google Scholar]
  48. Grzybowska M., Kształtowanie systemu samorządu terytorialnego i koncepcji samorządowych w II Rzeczypospolitej (1918-1933) [w:] Ciągłość a zmiana w systemach ustrojowych: szkice o instytucjach ustrojowych II i III Rzeczypospolitej i Europy Środkowej, Kraków 1999, s. 89–99. [Google Scholar]
  49. Hospes [A.J. Nowowiejski], Konferencje Episkopatu Prowincji Warszawskiej 1906-1918, „Ateneum Kapłańskie” 1927, nr 20, s. 109–126. [Google Scholar]
  50. Hozer J., Mozaika polityczna Drugiej Rzeczpospolitej, Warszawa 1974. [Google Scholar]
  51. Hozer J., Polska Partia Socjalistyczna w latach 1917-1919, Warszawa 1962. [Google Scholar]
  52. Kakowski A., Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, Kraków 2000. [Google Scholar]
  53. Komarnicki W., Polskie prawo polityczne, Warszawa 1922. [Google Scholar]
  54. Konarski K., Dzieje szkolnictwa w b. Królestwie Kongresowym 1915–1918, Kraków 1923. [Google Scholar]
  55. Konstytucje polskie. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, red. M. Kallas, t. 1–2, Warszawa 1990. [Google Scholar]
  56. Krukowski S., Geneza konstytucji z 17 marca 1921, Warszawa 1977. [Google Scholar]
  57. Maj E., Związek Ludowo-Narodowy (1919–1928), Lublin 2000. [Google Scholar]
  58. Mroziuk T., Projekt konstytucji Państwa Polskiego Tymczasowej Rady Stanu z 1917 r. na tle polskiej tradycji ustrojowej, „Rocznik Historyczny Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego” 2019, nr 35, s. 49–91. [Google Scholar]
  59. Osuchowski J., Prawo wyznaniowe Rzeczpospolitej Polskiej 1918-1939, Warszawa 1967. [Google Scholar]
  60. Pęcherski M., Świątek M., Organizacja oświaty w Polsce w latach 1917-1977. Podstawowe akty prawne, Warszawa 1978. [Google Scholar]
  61. Pietrzak M., Konstytucja 17 III 1921 r. z perspektywy 80 lat, „Przegląd Sejmowy” 2001, R. 9, z. 2, s. 9–20. [Google Scholar]
  62. Pietrzak M., Prezydent w konstytucjach polskich XX wieku [w:] Silne państwo, red. M. Szyszkowska, Białystok 1999, s. 39–62. [Google Scholar]
  63. Pietrzak M., Uchwalenia konstytucji marcowej (17 marca 1921) [w:] Tryby uchwalania polskich konstytucji, red. M. Wyrzykowski, Warszawa 1989, s. 43–53. [Google Scholar]
  64. Piramowicz G., Powinności Nauczyciela, mianowicie zaś w Szkołach parafialnych, i sposoby ich dopełnienia. Dzieło użyteczne pasterzom, panom i ich namiestnikom, o dobro ludu troskliwym, rodzicom i wszystkich edukacyą bawiącym się, Warszawa 1787. [Google Scholar]
  65. Polski słownik judaistyczny. Dzieje - kultura - religia - ludzie, red. Z. Borzymińska, R. Żebrowski, t. 1, Warszawa 2003. [Google Scholar]
  66. Programy partii i stronnictw politycznych w Polsce w latach 1918-1939, oprac. E. Orlof, A. Pasternak, Rzeszów 1993. [Google Scholar]
  67. Religia i Kościół rzymskokatolicki w polskiej myśli politycznej 1919-1993, red. J. Jachimek, Lublin 1995. [Google Scholar]
  68. Różański M., Problematyka szkolna w obradach Konferencji Episkopatu Prowincji Warszawskiej w okresie niewoli narodowej (1906 – 1918), „Saeculum Christianum” 2007, nr 1(14), s. 121–134. [Google Scholar]
  69. Rzepecki T., Sejm Rzeczpospolitej Polskiej 1919, Poznań 1920. [Google Scholar]
  70. Sarnecki P., Konstytucja marcowa a rozwój konstytucjonalizmu polskiego, „Przegląd Sejmowy” 2001, R. 9, z. 2, s. 21–40. [Google Scholar]
  71. Sokolnicki B., Samorząd terytorialny w polskich konstytucjach [w:] W kręgu zagadnień konstytucyjnych. Profesorowi Eugeniuszowi Zwierzchowskiemu w darze, Katowice 1999, s. 315–330. [Google Scholar]
  72. Statystyka polska, Warszawa 1919. [Google Scholar]
  73. Sylwestrzak A., Instytucja praw i wolności obywatelskich w konstytucjach polskich (1791-1935), „Studia Prawnoustrojowe” 2006, t. 6, s. 5–33. [Google Scholar]
  74. Szablicka-Żak J., Szkolnictwo i oświata w pracach Sejmu Ustawodawczego II Rzecz­pospolitej, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  75. Szczepanik J., Troska Kościoła o nauczanie i wychowanie religijne w szkole w latach 1918-1927, Kraków 1997. [Google Scholar]
  76. Szulc T, Własność w konstytucjach II Rzeczpospolitej [w:] Własność i jej ograniczenia w prawie polskim, red. K. Skotnicki, K. Winiarski, Częstochowa 2004, s. 13–18. [Google Scholar]
  77. Trzebiatowski K., Szkolnictwo powszechne w Polsce w latach 1918-1932, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970. [Google Scholar]
  78. Wątor A., Działalność Związku Ludowo-narodowego w latach 1919-1922, Szczecin 1992. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.