Odczytanie zeznań nieobecnego świadka na podstawie art. 391 Kodeksu postępowania karnego – uwagi na kanwie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2018 roku (sygn. akt V KK 243/18)

Abstrakt

Artykuł poświęcono problematyce odczytania zeznań nieobecnego świadka na rozprawie – na podstawie art. 391 k.p.k. – zgodnie ze standardem rzetelnego procesu. Kanwą rozważań uczyniono stanowisko wyrażone w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2018 r., w sprawie V KK 243/18, zgodnie z którym przy podejmowaniu decyzji o odczytaniu zeznań świadka na podstawie art. 391 § 1 k.p.k. „sąd powinien mieć na uwadze nie tylko to, jakie znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy mają depozycje świadka złożone w postępowaniu przygotowawczym, ale i to, jak wysoki jest stopień prawdopodobieństwa, że zeznania świadka złożone w toku postępowania jurysdykcyjnego będą istotnie odmienne od depozycji złożonych na wcześniejszych etapach procesu i jaki jest stopień prawdopodobieństwa, że na ich odmienną, a przy tym istotną dla rozstrzygnięcia sprawy treść, mogą mieć wpływ w szczególności pytania obrońcy i oskarżonego”. Tytułowe zagadnienie przeanalizowano z perspektywy zasady prawdy materialnej i zasady bezpośredniości, a także zasady kontradyktoryjności oraz równości broni, przy czym w przypadku dwóch ostatnio wymienionych zasad odwołano się przede wszystkim do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Rozważania doprowadziły Autorkę do wniosku, że wbrew temu, co mogłoby się prima facie wydawać, stanowisko wyrażone w tytułowym judykacie jest spójne z poglądami wyrażanym przez ETPCz. Wywód kończy się konkluzją, że zarówno Sąd Najwyższy, jak i ETPCz podkreślają ogromne znaczenie zasady bezpośredniości, kontradyktoryjności i prawa do obrony dla realizacji standardu rzetelnego procesu, a wszelkie odstępstwa od nich nakazują wnikliwie badać i uznawać za usprawiedliwione tylko w wyjątkowych sytuacjach. Oznacza to, że organy procesowe powinny przywiązywać szczególną wagę do respektowania tychże zasad i to już na etapie postępowania przygotowawczego.