Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

Vol. 16 No. 18 (2) (2021)

Articles

The State Land Fund as a Legal Instrument of the Stalinist State’s Implementation of the Program of Rebuilding the Agrarian and Social Structure in Post-war Poland

DOI: https://doi.org/10.32084/sawp.2021.16.2-2  [Google Scholar]
Published: 2021-12-30

Abstract

This article is an attempt to present the legal and institutional issues related to the use of the State Land Fund (SLF) as the main instrument of the agrarian policy of the Polish communist state during the period of 1944-1956. Established by the first economic decision of the authorities of “Polska Lubelska” [Lublin Committee], the fund was an institution that was primarily intended to enable the conduct of the agrarian policy in line with Stalinist patterns. In the first place, the goal was to liquidate large gentry’s landowner ships and allocate land from the SLF resources to peasants coming mainly from the rural poor. Subsequently, the land acquired by the fund (also owing to the state’s policy of discriminating against private farms) was to be used to prepare the collectivization of Polish agriculture. The then ownership and land policy preferred to use SLF resources to support the creation of collective forms of farming. The decline in the marketability of agriculture, however, led to the attempts to use the legal institution differently, in the form of the State Land Fund as part of the post-1956 agrarian and land policy pursued by the state. The reconstruction of the aspects of the agricultural policy of the post-war state outlined in the title of this article required an analysis of the relevant normative material. It was about examining the content of the legal acts that controlled the discussed social and ownership processes with the use of SLF (in the form of agrarian reform and preparation of the collectivization of agriculture). Due to the multifaceted nature of the discussed processes, attempts were also made to bring closer (in a much more modest size) some statistical data that indicated changes in the functions performed by the State Land Fund in the discussed processes.

References

  1. Andrzej. Albert (Roszkowski, Wojciech). 1994. Najnowsza historia Polski 1914-1993. Vol. 2. Londyn: Wydawnictwo Puls. [Google Scholar]
  2. Bałtowski, Maciej. 2009. Gospodarka socjalistyczna w Polsce: geneza, rozwój, upadek. Warszawa: PWN. [Google Scholar]
  3. Bodalski, Mieczysław. 1966. Państwowy Fundusz Ziemi i jego zagospodarowanie. Warszawa: Zakład Wydawnictw CRS. [Google Scholar]
  4. Brzoza, Czesław. 1988. Reforma rolna w województwie krakowskim (1945-1948). Wrocław: Ossolineum. [Google Scholar]
  5. Czechowski, Paweł, and Stanisław Prutis. 1985. Grunty rolne: problemy prawno-organizacyjne. Warszawa: Wydawnictwo Spółdzielcze. [Google Scholar]
  6. Dobieszewski, Adolf. 1993. Kolektywizacja wsi polskiej 1848-1956. Warszawa: Fundacja im. Kazimierza Kelles-Krauza. [Google Scholar]
  7. Ehrlich, Stanisław. 1950. “Teoria kolektywizacji Józefa Stalina.” Państwo i Prawo 1:15-20. [Google Scholar]
  8. Engels, Friedrich. 1949. Kwestia chłopska we Francji i w Niemczech. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  9. Engels, Friedrich. 1968. “Przedmowa [Do drugiego wydania (1870) „Wojny chłopskiej w Niemczech”].” In Marks, Karl, and Friedrich Engels, Dzieła wybrane. T. 16 [wrzesień 1864-lipiec 1870], 446-48. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  10. Góra, Władysław. 1969. “Reforma PKWN oraz rola partii robotniczych w jej przeprowadzeniu.” In Historia polskiego ruchu robotniczego 1864-1964. Vol. 2: 1939-1964, 55-120. Warszawa: Zakład Historii Partii przy KC PZPR. [Google Scholar]
  11. Grzybowski, Konstanty. 1947. “Ustrój polityczny Polski.” In Konstanty Grzybowski, Zarys historyczno-polityczny I-go rządu demokratycznego w Polsce 1944-1946, 40-68. Warszawa–Kraków: Ludowa Agencja Wydawnicza “Sygnał”. [Google Scholar]
  12. Holzer, Jerzy. 2000. Komunizm w Europie: dzieje ruchu i systemu władzy. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. [Google Scholar]
  13. Iwaniak, Stefan. 1999. Dzieje gospodarcze wsi kieleckiej 1944-1974. Kielce: WSP im. Jana Kochanowskiego. [Google Scholar]
  14. Jastrzębski, Robert. 2018. “Reforma rolna po drugiej wojnie światowej. Ustawodawstwo państwa polskiego.” Czasopismo Prawno-Historyczne LXX, no. 1:111-51. DOI: https://doi.org/10.14746/cph.2018.1.3 [Google Scholar]
  15. Karolak, Adrian. 2016. “Kwestia reformy rolnej i powojennych granic Polski w audycjach rozgłośni im. Tadeusza Kościuszki.” Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej 51, no. 2:85-114. DOI: https://doi.org/10.12775/SDR.2016.2.04 [Google Scholar]
  16. Kłusek, Mirosław. 2014. Nieruchomości ziemskie i ich właściciele w postępowaniach administracyjnych z lat 1944-1950 wywołanych realizacją dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Kraków: Drukarnia Eikon Plus. [Google Scholar]
  17. Kumoś, Zbigniew. 1983. Związek patriotów polskich: założenia programowo-ideowe. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. [Google Scholar]
  18. Lenin, Włodzimierz. 1949. “Przemówienie wygłoszone 8 listopada 1918 roku do delegatów Komitetów Biedoty Obwodu Moskiewskiego.” In Włodzimierz Lenin, and Józef Stalin. O spółdzielczości produkcyjnej na wsi, 5-11. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  19. Lenin, Włodzimierz. 1951. “Z Tez Kwietniowych.” In Dzieła wybrane: [w dwóch tomach], vol. 2, 242. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  20. Lenin, Włodzimierz. 1954. “Przemówienie wygłoszone 11 grudnia 1918 roku na I Ogólnorosyjskim Zjeździe Wydziałów Rolnych, Komitetów biedoty i komun.” In Dzieła. Vol. 28: Lipiec 1918 – marzec 1919, 350-51. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  21. Lenin, Włodzimierz. 1987. “Przemówienie na I Zjeździe Komun i arteli rolnych. 4 grudnia 1919.” In Dzieła wszystkie, vol. 39, 351-60. Warszawa: Książka i Wiedza (Moskwa: Politizdat). [Google Scholar]
  22. Malia, Martin. 1998. Sowiecka tragedia. Historia komunistycznego imperium rosyjskiego 1917-1991. Warszawa: Wydawnictwo Philip Wilson. [Google Scholar]
  23. Marks, Karl. 1962. “Projekt ustawy o zniesieniu powinności.” In Karl Marks, and Friedrich Engels, Dzieła wybrane. Vol. 5: Marzec 1848 – lipiec 1849, 329-35. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  24. Marks, Karl. 1969. “Nacjonalizacja ziemi.” In Karl Marks, and Friedrich Engels, Dzieła wybrane. Vol. 18: Marzec 1872 – maj 1875, 64-67. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  25. Marks, Karl, and Friedrich Engels. 1962. “Manifest Partii Komunistycznej.” In Karl Marks, and Friedrich Engels, Dzieła wybrane. Vol. 4: Maj 1846 – marzec 1848, 523-28. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  26. Pańko, Walerian. 1972. “PFZ jako instrument przepływów międzysektorowych w rejonie uprzemysłowionym.” In Wpływ uprzemysłowienia na stosunki własnościowe w rolnictwie w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym, edited by Krystyna Trawińska, 120-40. Warszawa: PWN. [Google Scholar]
  27. Pisarek, Edward, W. 1934. Od obszczyny do kołchozu: z form pospólnego użytkowania ziemi na wschodzie Europy. Kraków: Nakładem Autora. [Google Scholar]
  28. Poniatowski, Józef. 1965. “Uwagi o ustroju rolnym PRL.” In Dylematy gospodarki polskiej, edited by Witold Czerwiński, 53-75. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna. [Google Scholar]
  29. Stalin, Josif, W. 1949. “O trzech podstawowych hasłach partii w kwestii chłopskiej. W odpowiedzi tow. Jan-skiemu.” In Josif Stalin, Zagadnienia leninizmu, 165-74. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  30. Stalin, Josif, W. 1951. “O trzech podstawowych hasłach partii w kwestii chłopskiej.” In Josif Stalin, Zagadnienia leninizmu, 150-58. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  31. Stalin, Josif, W. 1953. “W kwestii polityki likwidacji kułactwa jako klasy.” In Dzieła, vol. XII, 188-95. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  32. Stalin, Josif, W. 1955. “W kwestii polityki agrarnej w ZSRR. Przemówienie wygłoszone na konferencji agrarystów-marksistów 27 grudnia 1929 roku.” In Włodzimierz, Lenin, and Josif W. Stalin, O socjalistycznej przebudowie wsi, 325-49. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  33. Suchoń, Aneta. 2008. “Ekonomiczne aspekty reformy rolnej i osadnictwa.” In Reformy rolne w Polsce międzywojennej i powojennej: prawo – realizacja – skutki – problemy reprywatyzacyjne, edited by Ewa Borkowska–Bagieńska, and Wojciech Szafrański, 139-54. Warszawa: PWN. [Google Scholar]
  34. Service, Robert. 2003. Lenin. Biografia. Warszawa: Wydawnictwo Iskry. [Google Scholar]
  35. Słabek Henryk. 2009. O społecznej historii Polski 1945-1989. Warszawa: Książka i Wiedza. (Kutno: Wyższa Szkoła Gospodarki Krajowej). [Google Scholar]
  36. Smoleń, Mieczysław. 1994. Stracone dekady: historia ZSRR 1917-1991. Warszawa–Kraków: PWN. [Google Scholar]
  37. Sowa, Andrzej L. 2001. Wielka historia Polski. Vol. 10: Od Drugiej do Trzeciej Rzeczypospolitej (1945-2001). Kraków: “Fogra” (Warszawa: Świat Książki). [Google Scholar]
  38. Stelmachowski, Andrzej. 2002. “Kształtowanie się rolnictwa i prawa rolnego w Polsce (rys historyczny).” In Polskie prawo rolne na tle ustawodawstwa unii europejskiej, edited by Paweł Czechowski, Małgorzata Korzycka-Iwanow, Stanisław Prutis, et al., 28-55. Warszawa: LexisNexis. [Google Scholar]
  39. Sukiennicki, Wiktor. 2003. “Kolektywizacja rolnictwa w ZSRR w okresie pierwszej pięciolatki: studjum prawno-polityczne.” In Polska szkoła sowietologiczna. 1930-1939, edited by Marek Kornat, 351-83. Kraków: Wydawnictwo Arkana. [Google Scholar]
  40. Swianiewicz, Stanisław. 2003. “Rzut oka na zasadnicze problemy sowieckiej polityki gospodarczej.” In Polska szkoła sowietologiczna. 1930-1939, edited by Marek Kornat, 309-50. Kraków: Wydawnictwo Arkana. [Google Scholar]
  41. Szemberg, Anna. 1953. Reforma rolna PKWN. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  42. Tkaczyk Tadeusz. 1979. Państwowy fundusz ziemi rola i funkcje. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza. [Google Scholar]
  43. Tokarzewski, Tadeusz. 1966. “Społeczne formy zagospodarowywania PFZ.” In O socjalistyczny rozwój wsi: dyskusji ciąg dalszy, edited by Kazimierz Barcikowski, and Henryk Chołaj, 50-77. Warszawa: Książka i Wiedza. [Google Scholar]
  44. Tracz, Grzegorz. 2016. “Sytuacja prawna byłych właścicieli nieruchomości ziemskich w III Rzeczypospolitej.” Forum Prawnicze 4:3-29. [Google Scholar]
  45. Wawrzyniak, Bogdan M. 2004. Przemiany struktury agrarnej w rolnictwie polskim. Włocławek: Lega – Oficyna Wydawnicza WTN. [Google Scholar]
  46. Zieliński, Andrzej. 1980. Formy prawne gospodarowania nieruchomościami rolnymi Państwowego Funduszu Ziemi. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. [Google Scholar]
  47. Ziętara, Wojciech. 2005. “Reformy rolne w Polsce w okresie między i powojennym.” In Kwestia agrarna w Polsce i na świecie, edited by Bogdan Klepacki, 100-20. Warszawa: Wydawnictwo SGGW. [Google Scholar]
  48. Żenczykowski, Tadeusz. 1990. Polska Lubelska 1944. Warszawa: Editions Spotkania. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.