Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 143 (2025): Nasza Przeszłość

Artykuły

Gotycka perła architektury sakralnej na ziemi lubuskiej - o nieistniejącym kościele w Sułowie

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2025.143.91-126  [Google Scholar]
Opublikowane: 28.07.2025

Abstrakt

Architektura sakralna na terenie Ziemi Lubuskiej w Polsce jest bogata i różnorodna, obejmująca wiele stylów i epok. Wpływ na jej powstanie miało funkcjonujące już od XII wieku biskupstwo lubuskie, którego siedzibą od wieku XIII była Górzyca Odrzańska. Dzięki przeniesieniu władzy biskupiej na te tereny zaczęły powstawać nowe obiekty sakralne oraz kurialne. W ten sposób doszło do budowy w XV wieku katolickiej świątyni we wsi Sułów w obecnym dekanacie Rzepin. Gotycka świątynia w wyniku przemian religijnych w XVI wieku przemianowana została na zbór wspólnoty ewangelicko-augsburskiej i pozostała nim do końca II wojny światowej. W okresie tym była rozbudowywana, przebudowywana i ostatecznie zyskała unikatowy w dekanacie Rzepin styl i wystrój barokowy. W wyniku walk jakie toczyły się na tym terenie na przełomie stycznia i lutego 1945 roku, świątynia doznała licznych uszkodzeń. O jej losie ostatecznie zadecydowała antykościelna polityka władz PRL-u, a także grabieżcza działalność szabrowników i miejscowej ludności. Skazana na działania atmosferyczne i ludzkie, szybko zaczęła popadać w ruinę. Mimo wielu prób zarówno ze strony władz kościelnych, jak również mieszkańców Sułowa, władze państwowe nie chciały zwrócić dawnego zboru na własność parafii Rzepin, do której miejscowość w myśl kościelnego podziału administracyjnego przynależała. Ostatecznie w połowie lat 60. XX wieku zapadła decyzja o rozbiórce sułowskiego kościoła, której mimo licznych protestów ze strony parafii Rzepin i braku zgody z pionu centralnego, dokonały władze wojewódzkie przy pomocy wojska na przełomie listopada i grudnia 1972 roku. Wraz z wysadzeniem świątyni w latach 70. XX wieku zlikwidowano również przykościelny cmentarz oraz nekropolię założoną w 1817 roku, która znajdowała się poza wsią. Z powstaniem parafii w Kowalowie, wieś Sułów podporządkowana została nowej jednostce administracji kościelnej i rozpoczęto starania o odbudowę kościoła w tej miejscowości. Dziś we wsi Sułów znajdującej się w gminie Rzepin, w powiecie słubickim, w województwie lubuskim, funkcjonuje nowopowstały w latach 90. XX wieku kościół pw. św. Wojciecha. Reprezentuje on nowe budownictwo i swoją formą daleko odbiega od gotycko-barokowego poprzednika.

Do powstania artykułu wykorzystana została dostępna literatura, liczne źródła archiwalne, wspomnienia, kroniki oraz dostępne bazy internetowe. W dużej mierze praca oparła się na próbie rekonstrukcji pierwotnego układu kościoła w Sułowie, który zmieniał się na przestrzeni lat. Z racji nieistnienia obiektu, a także braku szczegółowego opisu poszczególnych jego elementów, do analizy pierwotnego założenia posłużyły lokalne kościoły w dekanacie Rzepin oraz województwie lubuskim, jak również dostępne autorowi źródła, plany i fotografie.

Bibliografia

  1. Jarzembowska K., Kościoły Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej – Nasze dziedzictwo, T. IV, Bydgoszcz 2010. [Google Scholar]
  2. Jung W., Spak W., Die Kunftdenkmaler des Kreises Weststernberg, Berlin 1913. [Google Scholar]
  3. Krawczyk M., Urząd do spraw Wyznań a kwestia własności kościelnych majątków poniemieckich na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Zeszyty Naukowe UPH w Siedlcach, Seria: Administracja i Zarządzanie, Nr. 100, Siedlce 2014. [Google Scholar]
  4. Krzyżanowska – Witkowska M., Wyszomirski Ł., Kościoły Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej – Nasze dziedzictwo, T.VI , Bydgoszcz 2018. [Google Scholar]
  5. Kufel R.R., Kościoły Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej – Nasze dziedzictwo, T.II , Wyd. Ikona, Bydgoszcz 2010. [Google Scholar]
  6. Suder W., Zespół 10 transferów XVI-wiecznych malowideł ze Starkowa. Próba odczytania treści oraz odtworzenia układu dekoracji malarskiej gotyckiego kościoła w Starkowie, ASP w Krakowie, Kraków 2015. [Google Scholar]
  7. Szlufik L., Sułów- wieś w Lubuskiem – Zarys monograficzny, Słubice-Sułów 2023. [Google Scholar]
  8. Zdrenka J., Inskrypcje województwa lubuskiego pod redakcją Joachima Zdrenki. Powiat słubicki do 1815 roku, CORPUS INSCRIPTIONUM POLONIAE, Tom X, Toruń 2018. [Google Scholar]
  9. Zysnarski J., Słownik gorzowski [w:] Ziemia Gorzowska, Biblioteka Nadwarciańskiego Rocznika Historyczno-Archiwalnego 53, Gorzów Wlkp. 1998. [Google Scholar]
  10. Okólnik Urzędu do spraw Wyznań z dnia 3 czerwca 1957 r. stwierdzający stan prawny poniemieckiego majątku kościelnego na Ziemiach Zachodnich i Północnych [w:] P. Raina, Kardynał Wyszyński. Czasy Prymasowskie 1956-1961, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  11. Socha K., Zapomniane dziedzictwo...biskupstwo lubuskie w Górzycy w świetle badań archeologicznych, [w:] Colloquia Lubuska, Ośno Lubuskie 2012, s. 50-60. [Google Scholar]
  12. Zachariasz W., Memoria numquam moritur. O cmentarzach, kryptach kościelnych i kaplicy cmentarnej we wsi Kowalów w województwie lubuskim [w:] Rocznik Adhibenda 2024, Zielona Góra 2024. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.