Zur Hauptnavigation springen Zum Inhalt springen Zur Fußzeile springen
Nasza Przeszłość

Bd. 117 (2012): Nasza Przeszłość

Artykuły

Kolegia szlacheckie teatynów, pijarów i jezuitów a reformy deukacyjne w Rzeczypospolitej Obojga Narodów doby Oświecenia

  • Kazimierz Puchowski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2012.117.301-313  [Google Scholar]
Veröffentlicht: 2012-06-30

Abstract

Uczelnie szlacheckie Rzeczypospolitej można uznać za jeden z filarów cywilizacji europejskiej. Już w epoce Oświecenia były one wysoko cenione: urzędy wojskowe i cywilne, fotele senackie, a nawet sam tron, dają najbardziej chlubne świadectwo takiej edukacji. Wielu absolwentów szlacheckich uczelni odgrywało znaczącą rolę w życiu politycznym, gospodarczym, kulturalnym i naukowym kraju oraz walczyło o zachowanie i przywrócenie jego niepodległości. Na uznanie zasługują tacy absolwenci jak Józef Maksymilian Ossoliński, Michał Jerzy Poniatowski, Stanisław Poniatowski, Kajetan Węgierski czy Tadeusz Morski. Szkoła stanowiła tylko jeden z elementów wpływających na wykształcenie pokoleń szlachty. Na uwagę zasługuje fakt, że do elitarnych szkół weszła młodzież, która dzięki prywatnej edukacji mogła pochwalić się znajomością języków nowożytnych czy sztuką rycerską, a w domu nabyła ceremonii dworskiej i wykwintnych manier.

Literaturhinweise

  1. Baczewski S., Szlachectwo. Studium z dziejów idei w piśmiennictwie polskim. Druga połowa XVI wieku – XVII wiek, Lublin 2009. [Google Scholar]
  2. Bartkiewicz K., Tadeusza Morskiego uwagi o historii w projektowanym przez niego kształceniu polskich dyplomatów (1792), [w:] idem, Myśl historyczna w Polsce nowożytnej a dzieje ziem nadodrzańskich. Zbiór studiów, wybrał i oprac. T. Jaworski, Zielona Góra 2001, s. 84. [Google Scholar]
  3. Bohomolec F., Urażający się niesłusznie o przymówki [w:] Komedie konwiktowe, oprac. J. Kott, Warszawa 1959. [Google Scholar]
  4. Conrads N., Ritterakademien der frühen Neuzeit. Bildung als Standesprivileg im 16. und 17. Jahrhundert, Göttingen 1982. [Google Scholar]
  5. Craveri B., Złoty wiek konwersacji, Warszawa 2009. [Google Scholar]
  6. Dowód postępku w krasomowstwie i rymopisarstwie... dany przez Jchmościow Panow Kawalerow uczących się in Collegio Nobilium Societatis Jesu. W Wilnie roku 1772 dnia 31 maja. [Wilno 1772]. [Google Scholar]
  7. Dwory magnackie w XVIII wieku. Rola i Znaczenie kulturowe, red, A. Roćko, T. Kostkiewiczowa, Warszawa 2005. [Google Scholar]
  8. Gdańskie Gimnazjum Akademickie, t. 1: Szkice z dziejów, pod. red. E. Kotarskiego, Gdańsk 2008. [Google Scholar]
  9. Ilnicka-Miduchowa R., Polska myśl historyczno-dydaktyczna w przededniu reformy Komisji Edukacji Narodowej, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, z. 59, Prace historyczne VIII, Kraków 1977, s. 143-148. [Google Scholar]
  10. Informacja dokładna o stanie ekonomicznym, politycznym i szkolnym Konwiktu Warszawskiego eksjezuickiego, Prześ. Komisji Edukacji Narodowej podana w 1775. Przedruk [w:] Komisja Edukacji Narodowej. Udział byłych jezuitów w pracach Komisji Edukacji Narodowej, uzupełnił L. Grzebień, przygotował do druku J. Paszenda, Kraków 1973. [Google Scholar]
  11. Karpiński H., Leksykon geograficzny dla gruntownego pojęcia gazet i historii [...] podany, Wilno 1766. [Google Scholar]
  12. Kolasa J., Prawo narodów w szkołach polskich wieku oświecenia, Warszawa 1954. [Google Scholar]
  13. Kołłątaj H., Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750-1764), oprac. J. Hulewicz, Wrocław 1953. [Google Scholar]
  14. Kostkiewiczowa T., Oświecenie. Próg naszej współczesności, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  15. Kostkiewiczowa T., Rola tradycji antycznej w tworzeniu podstaw duchowych Europy, [w:] tejże, Z oddali i bliska. Studia o wieku oświecenia, Warszawa 2010. [Google Scholar]
  16. Kryda B., Szkolna i literacka działalność Franciszka Bohomolca. U źródeł polskiego klasycyzmu XVIII w., Wrocław 1979. [Google Scholar]
  17. Lipko S., Nauczanie geografii w okresie Komisji Edukacji Narodowej, Warszawa 1973. [Google Scholar]
  18. Łacina jako język elit, koncepcja i redakcja naukowa J. Axer, Warszawa 2004. [Google Scholar]
  19. Memoires du roi Stanislas Auguste Poniatowski, t. 2, Leningrad 1924, Przekład W. Konopczyńskiego zamieściła „Rzeczpospolita” 1923, nr 281. [Google Scholar]
  20. Puchowski K., „Doskonałe pożytki tragedyi lub komedyi uważyć”. Teatr w edukacji nowożytnych elit politycznych, [w:] Wychowanie – nierozłączność teorii i praktyki w perspektywie historii edukacji oraz pedagogiki specjalnej i resocjalizacyjnej, red. D. Apanel, A. Jaworska, Toruń 2010, s. 24-34. [Google Scholar]
  21. Puchowski K., Edukacja „losem urodzenia wyznaczonych” w warszawskim kolegium teatynów (1737-1785), [w:] Między Barokiem a Oświeceniem, Sarmacki konterfekt, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2002, s. 79-94. [Google Scholar]
  22. Puchowski K., Edukacja elit w pijarskim Collegium Nobilium we Lwowie w świetle programu popisu uczniowskiego, [w:] Szkolnictwo pijarskie w czasach minionych a współczesne problemy edukacji historycznej, t. 1., red. K. Wróbel-Lipowa, M. Ausza, Kraków-Lublin 2010, s. 97-110. [Google Scholar]
  23. Puchowski K., Jezuickie kolegia szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Studium z dziejów edukacji elit, Gdańsk 2007, passim. [Google Scholar]
  24. Puchowski K., Kształcenie Karola i Jana Wolffów w Collegium Nobilium Societatis Jesu w Wilnie, [w:] Pamięć wieków kształtuje potomność. Księga Jubileuszowa dedykowana księdzu profesorowi Ludwikowi Grzebieniowi SJ z okazji 70. Urodzin, red. A.P. Bieś i B. Topij-Stempińska, WAM, Kraków 2010, s. 120-131. [Google Scholar]
  25. Sajkowski W., Przyjemność a konserwatywna moralistyka francuska w bibliotece i programie Collegium Nobilium w Warszawie, [w:] Przyjemność w kulturze epoki rozumu, pod red. T. Kostkiewiczowej, Warszawa 2011, s. 265-272. [Google Scholar]
  26. Starzeński M., Na schyłku dni Rzeczypospolitej. Kartki z pamiętnika..., wyd. H. Mościcki, Warszawa 1914. [Google Scholar]
  27. Szybiak I., Portret zbiorowy nauczycieli szkół średnich Komisji Edukacji Narodowej, „Wiek Oświecenia”, t. 5, 1988, s. 59-62. [Google Scholar]
  28. Szymański S., Przemowa wydawcy dzieła [w:] Wyrwicz K., Historya powszechna skrócona, t. 1, Warszawa 1778. [Google Scholar]
  29. Tarnowski J.A., Rozmowa filozofa z politykiem o trojakim w Polszcze młodzi wychowaniu, Warszawa 1756. [Google Scholar]
  30. Wiadomość o edukacyi młodzi szlacheckiej w Collegium Warszawskim XX. Theaty-now [b.m.r.], s. 3. [Google Scholar]
  31. Wołoszyński R.W., Między tradycją a reformą. Nauczyciele w Polsce XVIII wieku, Piotrków Trybunalski 2000. [Google Scholar]
  32. Wyrwicz K., Geografia czasów teraźniejszych albo opisanie naturalne i polityczne królestw, państw, stanow wszelakich, ich rządu, praw, rzemiosł, handlu, przemysłu, przymiotow, obyczajow &c. ku pożytkowi młodzi wydana, t. 1, Warszawa 1768. [Google Scholar]
  33. Wyrwicz K., Geografia powszechna czasów teraźnieyszych albo opisanie krótkie krajów całego świata, ich położenia, granic, płodu ziemnego, skłonności obywatelów, handlu, obyczajów &c. &c. Z najświeższych wiadomości, krajopisarzów i wędrowników zebrana ku pożytkowi Młodzi Narodowej na szkoły publiczne wydana, w Warszawie w Drukarni J.K.MCI i Rzeczypospolitey in Collegio Soc. Jesu, MDCCXX, Przemowa do czytelnika, s. X. [Google Scholar]
  34. Zahorski A., Morski Tadeusz h. Topór, Polski Słownik Biograficzny, t. 21, s. 791–793. [Google Scholar]

Downloads

Keine Nutzungsdaten vorhanden.