Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Nasza Przeszłość

Vol. 117 (2012): Our Past

Articles

Theatine, Piarist and Jesuit noble colleges in the light of education reforms in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the age of Enlightenment

  • Kazimierz Puchowski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2012.117.301-313  [Google Scholar]
Published: 2012-06-30

Abstract

Noble colleges of the Polish Republic may be considered as one of the pillars of European civilization. They were highly valued already in the Age of Enlightenment: Military and civil offices, senate chairs, even the throne itself, bear most creditable witness to such education. Many noble college alumni played a significant role in the political, economic, cultural and academic life of the country and fought for preservation and restoration of its independence. Such alumni as Józef Maksymilian Ossoliński, Michał Jerzy Poniatowski, Stanisław Poniatowski, Kajetan Węgierski or Tadeusz Morski are worthy of acknowledgement. School constituted only one of the components influencing the education of generations of nobility. It is noteworthy that elite schools were entered by the youth who – thanks to private education – could boast the knowledge of modern languages or arts of chivalry and who acquired court ceremony and exquisite manners at home.

References

  1. Baczewski S., Szlachectwo. Studium z dziejów idei w piśmiennictwie polskim. Druga połowa XVI wieku – XVII wiek, Lublin 2009. [Google Scholar]
  2. Bartkiewicz K., Tadeusza Morskiego uwagi o historii w projektowanym przez niego kształceniu polskich dyplomatów (1792), [w:] idem, Myśl historyczna w Polsce nowożytnej a dzieje ziem nadodrzańskich. Zbiór studiów, wybrał i oprac. T. Jaworski, Zielona Góra 2001, s. 84. [Google Scholar]
  3. Bohomolec F., Urażający się niesłusznie o przymówki [w:] Komedie konwiktowe, oprac. J. Kott, Warszawa 1959. [Google Scholar]
  4. Conrads N., Ritterakademien der frühen Neuzeit. Bildung als Standesprivileg im 16. und 17. Jahrhundert, Göttingen 1982. [Google Scholar]
  5. Craveri B., Złoty wiek konwersacji, Warszawa 2009. [Google Scholar]
  6. Dowód postępku w krasomowstwie i rymopisarstwie... dany przez Jchmościow Panow Kawalerow uczących się in Collegio Nobilium Societatis Jesu. W Wilnie roku 1772 dnia 31 maja. [Wilno 1772]. [Google Scholar]
  7. Dwory magnackie w XVIII wieku. Rola i Znaczenie kulturowe, red, A. Roćko, T. Kostkiewiczowa, Warszawa 2005. [Google Scholar]
  8. Gdańskie Gimnazjum Akademickie, t. 1: Szkice z dziejów, pod. red. E. Kotarskiego, Gdańsk 2008. [Google Scholar]
  9. Ilnicka-Miduchowa R., Polska myśl historyczno-dydaktyczna w przededniu reformy Komisji Edukacji Narodowej, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, z. 59, Prace historyczne VIII, Kraków 1977, s. 143-148. [Google Scholar]
  10. Informacja dokładna o stanie ekonomicznym, politycznym i szkolnym Konwiktu Warszawskiego eksjezuickiego, Prześ. Komisji Edukacji Narodowej podana w 1775. Przedruk [w:] Komisja Edukacji Narodowej. Udział byłych jezuitów w pracach Komisji Edukacji Narodowej, uzupełnił L. Grzebień, przygotował do druku J. Paszenda, Kraków 1973. [Google Scholar]
  11. Karpiński H., Leksykon geograficzny dla gruntownego pojęcia gazet i historii [...] podany, Wilno 1766. [Google Scholar]
  12. Kolasa J., Prawo narodów w szkołach polskich wieku oświecenia, Warszawa 1954. [Google Scholar]
  13. Kołłątaj H., Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750-1764), oprac. J. Hulewicz, Wrocław 1953. [Google Scholar]
  14. Kostkiewiczowa T., Oświecenie. Próg naszej współczesności, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  15. Kostkiewiczowa T., Rola tradycji antycznej w tworzeniu podstaw duchowych Europy, [w:] tejże, Z oddali i bliska. Studia o wieku oświecenia, Warszawa 2010. [Google Scholar]
  16. Kryda B., Szkolna i literacka działalność Franciszka Bohomolca. U źródeł polskiego klasycyzmu XVIII w., Wrocław 1979. [Google Scholar]
  17. Lipko S., Nauczanie geografii w okresie Komisji Edukacji Narodowej, Warszawa 1973. [Google Scholar]
  18. Łacina jako język elit, koncepcja i redakcja naukowa J. Axer, Warszawa 2004. [Google Scholar]
  19. Memoires du roi Stanislas Auguste Poniatowski, t. 2, Leningrad 1924, Przekład W. Konopczyńskiego zamieściła „Rzeczpospolita” 1923, nr 281. [Google Scholar]
  20. Puchowski K., „Doskonałe pożytki tragedyi lub komedyi uważyć”. Teatr w edukacji nowożytnych elit politycznych, [w:] Wychowanie – nierozłączność teorii i praktyki w perspektywie historii edukacji oraz pedagogiki specjalnej i resocjalizacyjnej, red. D. Apanel, A. Jaworska, Toruń 2010, s. 24-34. [Google Scholar]
  21. Puchowski K., Edukacja „losem urodzenia wyznaczonych” w warszawskim kolegium teatynów (1737-1785), [w:] Między Barokiem a Oświeceniem, Sarmacki konterfekt, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2002, s. 79-94. [Google Scholar]
  22. Puchowski K., Edukacja elit w pijarskim Collegium Nobilium we Lwowie w świetle programu popisu uczniowskiego, [w:] Szkolnictwo pijarskie w czasach minionych a współczesne problemy edukacji historycznej, t. 1., red. K. Wróbel-Lipowa, M. Ausza, Kraków-Lublin 2010, s. 97-110. [Google Scholar]
  23. Puchowski K., Jezuickie kolegia szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Studium z dziejów edukacji elit, Gdańsk 2007, passim. [Google Scholar]
  24. Puchowski K., Kształcenie Karola i Jana Wolffów w Collegium Nobilium Societatis Jesu w Wilnie, [w:] Pamięć wieków kształtuje potomność. Księga Jubileuszowa dedykowana księdzu profesorowi Ludwikowi Grzebieniowi SJ z okazji 70. Urodzin, red. A.P. Bieś i B. Topij-Stempińska, WAM, Kraków 2010, s. 120-131. [Google Scholar]
  25. Sajkowski W., Przyjemność a konserwatywna moralistyka francuska w bibliotece i programie Collegium Nobilium w Warszawie, [w:] Przyjemność w kulturze epoki rozumu, pod red. T. Kostkiewiczowej, Warszawa 2011, s. 265-272. [Google Scholar]
  26. Starzeński M., Na schyłku dni Rzeczypospolitej. Kartki z pamiętnika..., wyd. H. Mościcki, Warszawa 1914. [Google Scholar]
  27. Szybiak I., Portret zbiorowy nauczycieli szkół średnich Komisji Edukacji Narodowej, „Wiek Oświecenia”, t. 5, 1988, s. 59-62. [Google Scholar]
  28. Szymański S., Przemowa wydawcy dzieła [w:] Wyrwicz K., Historya powszechna skrócona, t. 1, Warszawa 1778. [Google Scholar]
  29. Tarnowski J.A., Rozmowa filozofa z politykiem o trojakim w Polszcze młodzi wychowaniu, Warszawa 1756. [Google Scholar]
  30. Wiadomość o edukacyi młodzi szlacheckiej w Collegium Warszawskim XX. Theaty-now [b.m.r.], s. 3. [Google Scholar]
  31. Wołoszyński R.W., Między tradycją a reformą. Nauczyciele w Polsce XVIII wieku, Piotrków Trybunalski 2000. [Google Scholar]
  32. Wyrwicz K., Geografia czasów teraźniejszych albo opisanie naturalne i polityczne królestw, państw, stanow wszelakich, ich rządu, praw, rzemiosł, handlu, przemysłu, przymiotow, obyczajow &c. ku pożytkowi młodzi wydana, t. 1, Warszawa 1768. [Google Scholar]
  33. Wyrwicz K., Geografia powszechna czasów teraźnieyszych albo opisanie krótkie krajów całego świata, ich położenia, granic, płodu ziemnego, skłonności obywatelów, handlu, obyczajów &c. &c. Z najświeższych wiadomości, krajopisarzów i wędrowników zebrana ku pożytkowi Młodzi Narodowej na szkoły publiczne wydana, w Warszawie w Drukarni J.K.MCI i Rzeczypospolitey in Collegio Soc. Jesu, MDCCXX, Przemowa do czytelnika, s. X. [Google Scholar]
  34. Zahorski A., Morski Tadeusz h. Topór, Polski Słownik Biograficzny, t. 21, s. 791–793. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.