Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Nasza Przeszłość

Vol. 142 (2024): Our Past

Source editing

A report on the state of the Kraków diocese by bishop Jan Puzyna in 1900

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2024.142.363-397  [Google Scholar]
Published: 2024-12-31

Abstract

This text presents a hitherto unissued source kept in the Vatican’s Apostolic Archives, in the series “Relationes Dioecesium” for the Diocese of Kraków, from the reign of Bishop Jan Puzyna of Kraków. It is a documentary source that reconstructs the life of the Diocese of Kraków and its material, spiritual and moral state at the very beginning
of the 20th century, which Bishop Puzyna, as the diocesan administrator, was obliged to submit to the Congregation of the Council, in accordance with the constitution Romanus Pontifex (1585) of Sixtus V, during his periodic “ad limina” visit. Puzyna presented the Holy Father with the information regarding his diocese: he noted a slight difference from the account of his predecessor Cardinal Dunajewski regarding the state of the Church of Kraków. The document articulated the main needs and undertakings carried out by the bishop, such as the construction of a seminary, to which Puzyna devoted fundamental attention; a thorough renovation of the cathedral; restoration of the neglected cult of Bl.
Kadłubek; preparation of the much-desired celebration of the diocesan synod; presentation of the current state of the clergy, consecrated life (male and female religious orders); care for the moral state of the faithful and the formation of Christian values (examples are the organized “retreats” and the Sodality of Our Lady).
The presented text consists of a historical part, a diplomatic and archival study of the documentation provided, an edition and a bibliography.
The source deserves to be published, if only for two reasons. First, the discussed account closes the historical period before the reform of the Roman Curia. Second, it constitutes a contribution to multifaceted, thus thorough, perception of the activities of Bishop Jan Puzyna as the administrator/ruler of the Kraków diocese.
The author’s goal is to publish a text that can enrich the panorama of sources for the vividly noticeable current renewal of research in the field of editing reports of bishops’ “ad limina” visits. It appears to be worth hoping that the edition will inspire researchers to further studies.

References

  1. „Acta Apostolicae Sedis” R. 1, 1909, s. 7–35. [Google Scholar]
  2. Annuario Pontificio 1911. [Google Scholar]
  3. Elenchus Venerabilis Cleri tam Saecularis quam Regularis Dioeceseos Cracoviensis pro Anno Domini 1900, Cracoviae 1900. [Google Scholar]
  4. Hierarchia Catholica medii et recentioris aevi, t. 8, 1846–1903, Patavii 1979. [Google Scholar]
  5. Komar E., Kardynał Puzyna (Moje wspomnienia), Kraków 1912. [Google Scholar]
  6. Leonis XIII. pontificis maximi Acta, vol. VI, Romae 1887, s. 53–59. [Google Scholar]
  7. Porządek nabożeństwa we wszystkich kościołach diecezyi krakowskiej, „Notificationes e curia episcopali dioecesis cracoviensis ad uniwersum venerabilem tam secularem quam regularem” 1 (1898), s. 1–17. [Google Scholar]
  8. Albani B., Un contributo per lo studio della Congregazione del Concilio, [w:] Dall’Archivio Apostolico Vaticano. Miscellanea di testi, saggi e inventari, XII, Città del Vaticano 2023. [Google Scholar]
  9. Bar J. R., Autobiografia Józefa Sebastiana Pelczara, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno historyczny” 1966, 9/ 1-2, s. 213–312. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.1966.9.1-2.04 [Google Scholar]
  10. Bober P., Projektowane synody dawnej diecezji krakowskiej w latach 1550 – 1800, „Polonia Sacra” R. 7, 1955, z. 1, s. 12–26. [Google Scholar]
  11. Caiazza P., L’Archivio storico della Sacra Congregazione del Concilio (primi appunti per un problema di riordinamento), „Ricerche di storia sociale e religiosa”, R. 21, 1992, nr 42, s. 7–24. [Google Scholar]
  12. Carboni L., Le fonti dell’Archivio Segreto Vaticano per la ricerca storica sull’Europa Orientale (sec. XVI–XX). Gli Archivi degli Uffici di Curia e gli Archivi delle Rappresentanze Pontificie, [w:] L’Europa centro-orientale e gli Archivi tra età moderna e contemporanea. Atti del IV Colloquio internazionale (Viterbo, 6–9 giugno 2002), red. G. Platania, Viterbo 2003, s. 134. [Google Scholar]
  13. Cárcel Ortí M M., Cárcel Ortí V., Historia, derecho y diplomática de la visita ad limina, Valencia 1989. [Google Scholar]
  14. Cárcel Ortí M. M., Les visitas ad limina: propuesta de edición, [w:] Les chemins de Rome: les visites ad limina à l’époque moderne dans l’Europe méridionale et le monde hispano-américain (XVIe–XIX siècle), red. P. Boutry, B. Vincent, Rome 2002, s. 5–38 (Publications de l’École Française de Rome, 293). [Google Scholar]
  15. Cavalleri O., Visite pastorali e „relationes ad limina”, „Archiva Ecclesiae”, R. 22–23, 1979–1980, s. 101–104. [Google Scholar]
  16. Chrzan T. M., Duszpasterstwo parafialne w dekanacie oświęcimskim w latach 1843 – 1918. Praca doktorska napisana pod kierunkiem ks. prof. Henryka Olszara, Katowice 2020, pdf: https://opus.us.edu.pl (22.02.2024). [Google Scholar]
  17. Crovella H., De Libro Visitationum Sacrorum Liminum, [w:] La Sacra Congregazione del Concilio. Quatro centenario della fondazione (1564–1964). Studi e ricerche, Città del Vaticano 1964, s. 423–446. [Google Scholar]
  18. De Dominicis C., Amministrazione Pontificia 1716–1870. Repertorio biografico, vol. 2 (lettere M–Z), Roma 2017. [Google Scholar]
  19. Długosz T., Biskupia „visitatio liminum”, „Collectanea Theologica”, R. 14, 1933, nr 1–2, s. 173–249. [Google Scholar]
  20. Gawlik M., Szczepaniak J., Księża katecheci diecezji krakowskiej 1880 – 1939. Słownik biograficzny, Kraków 2000. [Google Scholar]
  21. Glemma T., Tyrowicz M., Dunajewski Albin, [w:] PSB, t. 5, Kraków 1939/1946, s. 462–464. [Google Scholar]
  22. Grodzicki S., Franciszek Józef I, Wrocław 20064. [Google Scholar]
  23. Grodziski S., O pewnym zdarzeniu z 1903 roku, „Krakowski Rocznik Archiwalny”, T. 17, 2011, s. 95–100. [Google Scholar]
  24. Hałaburda M., Alumni seminarium krakowskiego w latach 1901 – 1918, „Textus et Studia”, nr 3 (7), 2016, s. 35–73. DOI: https://doi.org/10.15633/tes.02302 [Google Scholar]
  25. Hałaburda M., Krakowskie seminarium duchowne (1801 – 1901), Kraków 2007. [Google Scholar]
  26. Ihnatowicz I., Projekt instrukcji wydawniczej dla źródeł historycznych XIX i początku XX wieku, Warszawa 1962. [Google Scholar]
  27. Kanior M., Upadek i odrodzenie opactwa tynieckiego (1816–1939), „Rocznik Krakowski”, T. 57, 1991, s. 83–100. [Google Scholar]
  28. Kardynał Albin Dunajewski (1817 – 1984): materiały z sesji zorganizowanej w 100-lecie śmierci, praca zbiorowa, red. W. Murawiec, Kraków 1995. [Google Scholar]
  29. Kopiec J., Relacje “Ad limina Apostolorum” z diecezji wrocławskiej z lat 1589–1943. Edycja tekstów źródłowych, Opole 2014. [Google Scholar]
  30. Kopiec J., Relacje biskupów wrocławskich „Ad limina” z XVII i XVIII wieku, „Nasza Przeszłość”, 2022, t. 138, s. 11–58. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2022.138.11-58 [Google Scholar]
  31. Kracik J., Puzyna Jan Duklan Maurycy Paweł (1842–1911), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 29, Wrocław 1986, s. 488–491. [Google Scholar]
  32. Krzysztofek K., Sodalicje mężczyzn w Krakowie na przełomie XIX i XX w., „Studia z Prawa Wyznaniowego”, Tom 16, 2013, s. 137–160. [Google Scholar]
  33. Kumor B., Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786 – 1985, Kraków 1985, s. 151-153. [Google Scholar]
  34. Kumor B., Dzieje polityczno-geograficzne diecezji tarnowskiej, Lublin 1958, s. 98 oraz s. 164–167 załącznik nr 23. [Google Scholar]
  35. Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968–1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” t. 21, 1970, s. 309–404. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.6786 [Google Scholar]
  36. Kumor B., Kardynalat biskupa krakowskiego Jana Puzyny, „Analecta Cracoviensia”, 1985, t. 17, s. 493–503. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.3245 [Google Scholar]
  37. Kumor B., Początki metropolii krakowskiej, „Analecta Cracoviensia” 1969, t. 1, s. 388–403. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.2716 [Google Scholar]
  38. Kumor B., Relacja biskupa Andrzeja Rawy Gawrońskiego z roku 1807 o stanie diecezji krakowskiej, „Analecta Cracoviensia”, 1997, t. 29, s. 553–573. [Google Scholar]
  39. Kumor B., Relacja biskupa Jana Pawła Woronicza o stanie diecezji krakowskiej (1828), „Analecta Cracoviensia”, 2000, t. 32, s. 307–324. [Google Scholar]
  40. Kumor B., Relacja o stanie diecezji krakowskiej biskupa Albina Dunajewskiego (1881), „Analecta Cracoviensia”, 2002, t. 34, s. 371–401. [Google Scholar]
  41. Kumor B., Relacja wikariusza apostolskiego, biskupa Antoniego Junoszy Gałeckiego, o stanie wikariatu apostolskiego w Krakowie z dnia 1 VI 1872 roku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 2002, t. 78, s. 161–177. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.9331 [Google Scholar]
  42. Lenart M., Il cardinale Jan Puzyna – un discusso protagonista del conclave del 1903 – alla luce della documentazione polacca, [w:] San Pio X. Papa riformatore di fronte alle sfide del nuovo secolo, Atti della Giornata di Studi in occasione del centenario della morte di San Pio X (1914–2014), red. R. Regoli, Città del Vaticano 2016, s. 49–64 (Pontificio Comitato di Scienze Storiche: Atti e Documenti, 41). [Google Scholar]
  43. Lenart M., Kardynał Jan Puzyna – kontrowersyjny bohater konklawe 1903 roku w świetle materiałów archiwalnych, [w:] Gnealogia dei desideri. Pio X nella memoria del popolo dell’Alta Slesia. Genealogia pragnień. Pius X w pamięci ludności Górnego Śląska, red. M. Lenart, G. Romanato, tłum. J. Pryszcz, M. Wrana, B. Norek, M. Lenart, Città del Vaticano 2015, s. 129–141 (Pontificio Comitato di Scienze Storiche: Atti e Documenti, 38; Opera Extraordinaria 5). [Google Scholar]
  44. Lenart M., Un episodio controverso. Il cardinale Puzyna, il veto e la questione polacca nel conclave del 1903, [w:] Riforma del catolicesimo? Le attività e le scelte di Pio X, red. G. Brugnotto, G. Romanato, Città del Vaticano 2016, s. 429–441 (Pontificio Comitato di Scienze Storiche: Atti e Documenti, 43). [Google Scholar]
  45. Les chemins de Rome: les visites ad limina à l’époque moderne dans l’Europe méridionale et le monde hispano-américain (XVIe–XIX siècle), red. P. Boutry, B. Vincent, Rome 2002 (Publications de l’École Française de Rome, 293). [Google Scholar]
  46. Marchel S., Honor meus. Kardynała Puzyny wizja Kościoła, państwa i narodu, Kraków–Opole 2022. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381386449 [Google Scholar]
  47. Marchel S., Przyczynek do biografii kardynała Jana Maurycego Puzyny (1842–1911), „Echa Przeszłości” 2020, t. 21, nr 2, s. 121–152. DOI: https://doi.org/10.31648/ep.6348 [Google Scholar]
  48. Müller W., Diecezja krakowska w relacjach biskupów z XVII–XVIIIwieku, „Roczniki Humanistyczne”, 1965, t. 13, z. 2, s. 5–149. [Google Scholar]
  49. Müller W., Relacje o stanie diecezji krakowskiej 1615–1765, Lublin 1978 (Materiały do Dziejów Kościoła w Polsce, t. 7). [Google Scholar]
  50. Noga Z., Sprzedaż terytorium siewierskiego biskupowi i kapitule krakowskiej w 1443 r., „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Historyczne” t. 12, 1987, s. 93–104; [Google Scholar]
  51. Noga Z., Zbigniew Oleśnicki a księstwo siewierskie, [w:] Zbigniew Oleśnicki – książę Kościoła i mąż stanu, red. F. Kiryk, Z. Noga, Kraków 2006, s. 103–106. [Google Scholar]
  52. Nussi V., Conventiones de rebus ecclesiasticis inter Sanctam Sedem et Civilem protestatem, Romae 1869. [Google Scholar]
  53. Pagano S. M., Castaldo G., Le visite “ad limina apostolorum” dei vescovi di Piazza Armerina e le loro relazioni sullo stato della diocesi (1818–1920), [w:] Archivio Storico per la Sicilia Orientale, R. 83, 1987, Akta I–III, s. 73–135. [Google Scholar]
  54. Petruzzi P., Chiesa e Società Civile al Concilio Vaticano I, Roma 1984 (Analecta Gregoriana, 236). [Google Scholar]
  55. Rabikauskas P., Relationes status dioecesium in Magno Ducatu Lituaniae. Dioceses Vilnensis et Samogitiae, I, Romae 1971 (Academia Lituana Catholica Scientiarum. Sectio Historica. Fontes Historiae Lituaniae, vol. 1). [Google Scholar]
  56. Romita F., Le origini della S.C. del Concilio, [w:] La Sacra Congregazione del Concilio. Quarto centenario della Fondazione (1564–1964). Studi e ricerche, Città del Vaticano 1964, s. 13–50. [Google Scholar]
  57. Rymówna Z., Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997. [Google Scholar]
  58. Urban J., Katedra na Wawelu (1795–1918), Kraków 2000. [Google Scholar]
  59. Urban J., Kilka kart z najnowszych dziejów krakowskiego seminarium duchownego (w stulecie poświecenia gmachu seminaryjnego przy ul. Podzamcze 8), „Biuletyn Duszpasterski” t. 10, 2002, nr 1 (92), s. 29–30. [Google Scholar]
  60. Urban J., Kult błogosławionego Wincentego Kadłubka w katedrze na Wawelu, „Cistercium Mater Nostra” t. II/2, 2008, s. 301–309, artykuł ponownie opublikowany [w:] Tenże, Katedra krakowska i archiwum kapitulne na Wawelu (szkice historyczne), BKW, t. 16, Kraków 2023, s. 205–217. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381388597 [Google Scholar]
  61. Urban J., Relacje kard. Jana Puzyny o konklawe 1903 r. i o jego słynnym weto, „Folia Historica Cracoviensia”, 2002, t. 8, s. 273–276. DOI: https://doi.org/10.15633/fhc.1343 [Google Scholar]
  62. Urban J., Z dziejów Kościoła krakowskiego w XIX i XX wieku, Kraków 2023. DOI: https://doi.org/10.15633/9788363241995 [Google Scholar]
  63. Wójcik W., Wizytacje biskupów polskich “ad limina” do roku 1911, „Prawo Kanoniczne” R. 18, 1975, nr 3–4, s. 131–179. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.1975.18.3-4.07 [Google Scholar]
  64. Wołczański J. ks, Listy kardynala Jana Puzyny do arcybiskupa Józefa Bilczewskiego z lat 1894–1911, „Nasza Przeszłość”, 2023, t. 139, s. 221–324. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2023.139.221-324 [Google Scholar]
  65. Wołczański J., Lwowska sufragania Jana Puzyny w opinii bp. Leona Wałęgi, „Analecta Cracoviensia”, t. 30-31, 1999, s. 607-624. [Google Scholar]
  66. Załęski S., Jezuici w Polsce. T.5, cz. 2, Jezuici w Polsce porozbiorowej 1820–1905, Kraków 1906. [Google Scholar]
  67. Ziejka F., Powstanie Panteonu Narodowego w Krakowie, [w:] Sztuka słowa sztuka obrazu, red. J. ZACH, A. ZIOŁOWICZ, 2009, s. 123–139. [Google Scholar]
  68. Zieliński Z., PUZYNA JAN kard., [w:] Encyklopedia katolicka, t. 16, red. E. Gigilewicz, Lublin 2012, kol. 952–953. [Google Scholar]
  69. Agliardi Antonio (4.09.1832 – 19.03.1915), kardynał, nuncjusz Apostolski w Wiedniu – zob. https://cardinals.fiu.edu/bios1896.htm#Agliardi (20.03.2024) [Google Scholar]
  70. Leon XIII, Gioacchino Pecci (1810–1903), papież w latach 20.II.1878–20.VII.1903 – por. https://www.vatican.va/content/leo-xiii/it.html (21.03.2024). [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.