Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 125 (2016): Nasza Przeszłość

Artykuły

Tradycja tekstowa i rękopiśmienna legend św. Stefana

  • Ryszard Grzesik
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2016.125.127-145  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2016

Abstrakt

Świętość władcy jest fenomenem średniowiecznego chrześcijaństwa. Szczególnie Węgry rozwinęły taki rodzaj patronów Królestwa, podczas gdy idea błogosławiona dynastia pojawiła się w XIII wieku. Trzech członków dynastii Arpadów zostało kanonizowanych w XI i XII wieku: Święty Szczepan, jego syn St Emmerich i św. Władysław. W mojej pracy analizuję hagiografię pierwszego króla węgierskiego, świętego Szczepana (Szt. István). Trzy jego opisy życia o nazwie Legendae zostały napisane na jego kanonizację w 1083 roku a ostatni powstał na początku 12 wieku. Legenda maior, Legenda minor i Legenda skomponował biskup Győr Hartvich, który na początku drugiej połowy XII wieku połączył teksty obu wcześniejszych Legend. Podczas gdy obie pierwsze legendy straciły popularność po około stu latach (3 rękopisy z przełomu XII i XIII wieku i tylko jedna z XV wieku pozostał do czasu dzisiejszego), Legenda Hartvicha była bardzo popularny w całym średniowieczu i czasach nowożytnych i została potwierdzona jako oficjalny tekst liturgiczny przez papieża Innocentego III w 1201 roku. Dlatego zgadzam się z tradycją manuskryptu. Istnieją dwa wczesne kodeksy, w których napisano tekst Legendy. Jednym z nich jest Kodeks Biblioteki Budapeszteńskiej nr 17, który jest w rzeczywistości kompilacją dwóch części. Jednym z nich jest legendarny związany z Kościołem augsburskim i napisany gdzieś w XIII wieku. Druga część to Legenda Hartvicha, napisana prawdopodobnie w XII wieku.

Bibliografia

  1. ÉrdyJ., Szent István első magyar király életirata Hartvik regensburgi püspök szerint, Pest 1854. [Google Scholar]
  2. Hartvic, Life of King Stephen of Hungary, przeł. N. Berend, [w:] Medieval Hagiography. An Anthology, red. Th. Head, New York-London 2000, s. 365-398. [Google Scholar]
  3. Kronika Thietmara, Poznań 1953. [Google Scholar]
  4. Legenda o svätom Štefanovi kráľovi napísaná biskupom Hartvikom. Legenda sancti Stephani regis ab Hartvico episcopo conscripta, [w:] Richard Marsina, Legendy stredovekého Slovenska. Ideály stredovekého človeka očami cirkevných spisovateľov, Budmerice-Nitra 1997, s. 95-121. [Google Scholar]
  5. Legenda sancti Stephani regis maior et minor atque Legenda ab Hartvico episcopo conscripta, ed. Emma Bartoniek, [w:] Scriptores rerum Hungaricarum, t. 2, Budapest 1938, t. 2, s. 363-440. [Google Scholar]
  6. Legenda SS. Zoerardi et Benedicti, ed. Emericus Madzsar, [w:] Scriptores rerum Hungaricarum, t. 2, Budapest 1938, s. 347-361. [Google Scholar]
  7. Menší legenda Svatého Štĕpána krále. Legenda minor Sancti Stephani regis, [w:] Legendy a kroniky Koruny Uherské, Praha 1988, s. 92-102. [Google Scholar]
  8. Menšia legenda svätého Štefana kráľa. Legenda minor sancti Stephani regis, [w:] R. Marsina, Legendy stredovekého Slovenska. Ideály stredovekého človeka očami cirkevných spisovateľov, Budmerice-Nitra 1997, s. 61-71. [Google Scholar]
  9. Milik J. T., Święty Świerad. Saint Andrew Zoeradus, Roma 1966. [Google Scholar]
  10. Pietrzak S., Podstawowe źródła do Żywota św. Świerada – omówienie i tek-sty, [w:] Święty Świerad i jego czasy. Materiały z sympozjum naukowego w Tropiu 10-11 lipca 1998, red. S. Pietrzak, Nowy Sącz 2001, s. 291-313. [Google Scholar]
  11. Pismo Święte. Stary i Nowy Testament w przekładzie z języków oryginalnych, red. M. Peter,M. Wolniewicz, Poznań 2006. [Google Scholar]
  12. Szelestei L. N., A seitzi legendárium Szent István-legendája, „Magyar Könyvszemle” za rok 1991, s. 1-19. [Google Scholar]
  13. Szent István király kis legendája, przeł. Á. Kurcz, [w:] Árpad-kori legendák és intelmek. Szentek a magyar középkorból, t. 1, Budapest 2004, s. 11-17. [Google Scholar]
  14. Szent István király nagy legendája, ford. Ágnes Kurcz, [w:] Árpád-kori legendák és intelmek. Szentek a magyar középkorból, t. 1, Budapest 2004, s. 17-26. [Google Scholar]
  15. Szent István legendája Hartvik püspöktől, przeł. Á. Kurcz, [w:] Árpád-kori legendák és intelmek. Szentek a magyar középkorból, t. 1, Budapest 2004, s. 27-46. [Google Scholar]
  16. Väčšia legenda svätého Štefana kráľa. Legenda maior sancti Stephani regis, [w:] R. Marsina, Legendy stredovekého Slovenska. Ideály stredovekého človeka očami cirkevných spisovateľov, Budmerice-Nitra 1997, s. 45-59. [Google Scholar]
  17. Vĕtší Legenda Svatého Štĕpána krále. Legenda maior Sancti Stephani regis, [w:] Legendy a kroniky Koruny Uherské, Praha 1988, s. 74-91. [Google Scholar]
  18. Bartoniek E., Codices manu scripti Latini, vol. 1: Codices Latini medii aevi, Budapestini 1940. [Google Scholar]
  19. Bertényi I., Szent Korona, [w:] Korai magyar történeti lexikon (9-14. század), red. G. Kristó, P. Engel, F. Makk, Budapest 1994, s. 634. [Google Scholar]
  20. Catalogus manuscriptorum Bibliothecae Nationalis Hungaricae Széchényano-Regnicolaris, vol. 3, Sopronii 1815. [Google Scholar]
  21. Deér J., Der Anspruch der Herrscher des 12. Jahrhunderts auf die apostolische Legation, „Archivum Historiae Pontificae“, t. 2, 1964, s. 117-186. [Google Scholar]
  22. Drelicharz W., Idea zjednoczenia królestwa w średniowiecznym dziejopisarstwie polskim, Kraków 2012. [Google Scholar]
  23. Fasola L., Arduin von Ivrea, [w:] Lexikon des Mittelalters, t. 1, cz. 5, Zürich-München 1979, szp. 915-916. [Google Scholar]
  24. Grzesik R., Polska Piastów i Węgry Arpadów we wzajemnej opinii (do 1320 roku), Warszawa 2003. [Google Scholar]
  25. Homza M., Rácová N., K vývinu slovenskej myšlienky do polovice 18. sto-ročia. Kapitoly k základom slovenskej historiografie. Učebné texty, Bra-tislava 2010. [Google Scholar]
  26. J. Fodor Adrienne, Szent István legendák a középkori magyar breviáriu-mokban, [w:] Doctor et apostol. Szent István-tanulmányok, red. J. Török, Budapest 1994 (Studia Theologica Budapestinensia, t. 10), s. 141-170. [Google Scholar]
  27. Klaniczay G., Az uralkodók szentsége a középkorban. Magyar dinasztikus szentkultuszok és európai modelek, Budapest 2000. [Google Scholar]
  28. Klaniczay Gábor, Szentkirályok, [w:] Korai magyar történeti lexikon (9-14. század), red. G. Kristó, P. Engel, F. Makk, Budapest 1994, s. 633. [Google Scholar]
  29. Kódexek a középkori Magyarországon. Kiállítás az Országos Széchényi Könyvtárban, Budapest, Budavári Palota, 1985. November 12. – 1986. fe-bruár 28., Budapest 1985. [Google Scholar]
  30. Krag C., Olaf, St, [w:] The Oxford Dictionary of the Middle Ages, Oxford 2010, t. 3, s. 1223. [Google Scholar]
  31. Kristó G., Makk F., Az Árpád-ház uralkodói, bmrw [1996]. [Google Scholar]
  32. Kürbis B., Asceza chrześcijańska i jej interpretacje hagiograficzne. Polski model ascezy franciszkańskiej w XIII i XIV wieku, [w:] Zakony francisz-kańskie w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 1: Franciszkanie w Polsce śre-dniowiecznej, cz. 1: Franciszkanie na ziemiach polskich, Lublin-Kraków 1983, s. [Google Scholar]
  33. Kürbis B., Epitafium Bolesława Chrobrego. Analiza literacka i historyczna, „Roczniki Historyczne”, t. 55-56, 1989-1990, s. 95-132. [Google Scholar]
  34. Kürbis B., Na progach historii, t. 2: O świadectwach do dziejów kultury Pol-ski średniowiecznej, Poznań 2001. [Google Scholar]
  35. Kürbis B., Na progach historii. Prace wybrane, Poznań 1994. [Google Scholar]
  36. Kürbisówna B., Więź najstarszego dziejopisarstwa polskiego z państwem, [w:] Początki państwa polskiego. Księga Tysiąclecia, red. K. Tymieniecki, G. Labuda, H. Łowmiański, Poznań 1962, t. 1. [Google Scholar]
  37. Kürbisówna B., Żywot bł. Salomei jako źródło historyczne, [w:] Studia historica. W 35-lecie pracy naukowej Henryka Łowmiańskiego, Warszawa 1958, s. 145-154. [Google Scholar]
  38. Leśniewska D., Wacław, [w:] Wczesna Słowiańszczyzna. Przewodnik po dziejach i literaturze przedmiotu, red. A. Wędzki, Warszawa 2008, t. 1, s. 662-663. [Google Scholar]
  39. Leśny J., Studia nad początkami serbskiej monarchii Nemaniczów (połowa XI – koniec XII wieku), Wrocław-Warszawa-Kraków 1989. [Google Scholar]
  40. Madas E., Die heiligen ungarischen Könige in zisterziensischen Legendarien am Ende des 12. bis Anfang des 13. Jahrhunderts, [w:] Zisterziensisches Schreiben im Mittelalter – Das Skriptorium der Reiner Mönche. Beiträge der Internationalen Tagung im Zisterzienserstift Rein, Mai 2003, red. A. Schwob, K. Kranich-Hofbauer, Bern 2004, s. [Google Scholar]
  41. Morgiel K., Początkowa faza peregrynacji synów Wazula po dworach Europy Środkowo-Wschodniej, „Porównania”, t. 9, 2011, s. 134-143 [Google Scholar]
  42. Nemerkényi E., Latin Classics in Medieval Hungary. Eleventh Century, De-brecen-Budapest 2004. [Google Scholar]
  43. Ostrowska-Kębłowska Z., Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w kate-drze poznańskiej, Poznań 1997. [Google Scholar]
  44. Pauler G., Ki volt Hartvic püspök?, „Századok“, t. 17, 1883, s. 803-804. [Google Scholar]
  45. Pomian K., Przeszłość jako przedmiot wiary. Historia i filozofia w myśli średniowiecza, Warszawa 1968. [Google Scholar]
  46. Sacra Corona Hungariae, Kőszeg 1994. [Google Scholar]
  47. Swoboda W., Stefan Nemanja, [w:] Wczesna Słowiańszczyzna. Przewodnik po dziejach i literaturze przedmiotu, red. A. Wędzki, Warszawa 2008, t. 1, s. 599-600. [Google Scholar]
  48. Swoboda W., Włodzimierz Wielki, [w:] Wczesna Słowiańszczyzna. Przewodnik po dziejach i literaturze przedmiotu, red. A. Wędzki, Warszawa 2008, t. 1, s. 695. [Google Scholar]
  49. Szovák K., Veszprémy L., Krónikák, legendák, intelmek. Utoszó, [w:] Scriptores rerum Hungaricarum, reprint, Budapest 1997, t. 2, s. [Google Scholar]
  50. Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2001. [Google Scholar]
  51. Teiszler É., A Hartvik-legenda XIV. századi oklevelekben fennmaradt válto-zatai, „Műhelyszeminárium dolgozatok”, t. 1, 2013, s. 131-144. [Google Scholar]
  52. Vauchez A., „Beata stirps”, sainteté et lignage en Occident aux XIIIe et XIVe siècles, [w:] Famille et parenté dans l’Occident médiéval, red. G. Duby, J. Le Goff, Roma 1977, s. 397-406. [Google Scholar]
  53. Veszprémy L., Vazul, [w:] Korai magyar történeti lexikon (9-14. század), red. G. Kristó, P. Engel, F. Makk, Budapest 1994, s. 721-722. [Google Scholar]
  54. Wattenbach W., Reise nach Österreich in den Jahren 1847, 1848, 1849. Ver-zeichniß der auf dieser Reise untersuchten Handschriften, Handschriften des Zisterzienserstiftes Rein unweit Graetz, „Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde“, t. 10, 1851, s. 626 (wersja cyfrowa na stronie: http://www.digizeitschriften.de/dms/resolveppn/?PPN=PPN345858514 – stan z 30 marca 2016). [Google Scholar]
  55. Weis A. [OCist.], Handschriftenverzeichnis der Stiftsbibliothek zu Reun, bmrw. [Google Scholar]
  56. Wędzki A., Zvonimir Dymitr, [w:] Wczesna Słowiańszczyzna. Przewodnik po dziejach i literaturze przedmiotu, red. A. Wędzki, Warszawa 2008, t. 1, s. 742. [Google Scholar]
  57. Witkowska A., Hagiografia, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 6, Lublin 1993, szp. 475-481. [Google Scholar]
  58. Witkowska A., Kulty pątnicze piętnastowiecznego Krakowa. Z badań nad miejską kulturą religijną, Lublin 1984. [Google Scholar]
  59. Witkowska M. H., Vita sanctae Kyngae ducissae Cracoviensis jako źródło hagiograficzne, „Roczniki Humanistyczne”, t. 10, 1961, z. 2, s. 41-166. [Google Scholar]
  60. Wolf K., Hagiography, [w:] The Oxford Dictionary of the Middle Ages, Ox-ford 2010, t. 2, s. 761-763. [Google Scholar]
  61. Zvonimir kralj hrvatski. Zbornik radova, Zagreb 1997. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.