Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito
Nasza Przeszłość

V. 123 (2015): Nasza Przeszłość

Artykuły

Sieć szpitali łacińskich w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku

  • Marian Suracki
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2015.123.133-184  [Google Scholar]
Pubblicato: 2015-06-30

Abstract

Opieka społeczna i dobroczynność w Polsce, jak i w całej Europie chrześcijańskiej, oparta była w głównej mierze o szpitale, które pełniły aż do końca XVIII w. funkcję przytułków, których schronienie znajdowały bardzo różne kategorie potrzebujących: kalecy, starcy, ubodzy, sieroty czy chorzy. W dwu pierwszych wiekach istnienia państwa polskiego szpitale prowadziły prawie wyłącznie zakony, natomiast od około XIV w. w większych miastach pojawiły się tzw. szpitale prepozyturalne, złożone z przytułku i własnego kościoła szpitalnego, posiadające własne beneficjum i obsadę duchowną. W większości funkcjonowały one nadal w okresie staropolskim. Pod koniec XVI w. w atmosferze i na mocy reform podjętych na Soborze Trydenckim (1545-1563) zaczęły dynamicznie się rozwijać małe szpitale-przytułki parafialne, i to zarówno w parafiach miejskich, w których wcześniej nie było szpitali prepozyturalnych, jak i przede wszystkim w wsiach, gdzie szpital w średniowieczu był zjawiskiem nieznanym. Szybki i systematyczny przyrost przytułków parafialnych, sprawił, że ten typ szpitala stał się, szczególnie od drugiej połowy XVII w. statystycznie dominujący. Powszechny rozwój szpitali parafialnych w całej Rzeczypospolitej i gęstnienie ich sieci przebiegało w różnym tempie w poszczególnych regionach. Generalnie w skali całego państwa, szczytowy rozwój szpitali przypada na drugą połowę XVII w. Największe nasilenie tego procesu szczególnie w XVII w. było wynikiem stopniowego i ustawicznego procesu rozwoju sieci szpitalnej w odzewie na potrydenckie zalecenia zakładania ich w każdej parafii. Rozwój szpitali w XVIII w. Jedynie na ziemiach wschodnich rozwój szpitali zaczął się później, przebiegał wolniej i był przedłużony w czasie, obserwowane na większości ziem Korony zmniejszanie się liczebności szpitali, następujące powoli, ale sukcesywnie przez cały XVIII w. było zwiastunem bezpowrotnego zaniku tego rodzaju instytucji kościelnych. Przygotowywało ono grunt pod powstanie nowego szpitalnictwa, którego jednoznacznie lecznicza funkcja zaczęła krystalizować się na ziemiach polskich w dobie rozbiorów. Na całym obszarze przedrozbiorowej Rzeczpospolitej, w szczytowym momencie rozwoju szpitalnictwa, mniej więcej co druga parafia łacińska posiadała własną placówkę opiekuńczą. Funkcjonował on szacunkowo w 70-80% parafii miejskich i około 30% parafii wiejskich.

Riferimenti bibliografici

  1. Antosiewicz K. , Klasztor Świętego Ducha de Saxia w Sandomierzu (1292-1814), „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, 65, 1972, nr 1-2. [Google Scholar]
  2. Assorodobraj N., Początki klasy robotniczej. Problem rąk roboczych w przemyśle polskim epoki stanisławowskiej, Warszawa 1966. [Google Scholar]
  3. Ataman, J. Wacław Hieronim Sierakowski i jego rządy w diecezji przemyskiej, Warszawa 1936. [Google Scholar]
  4. Biskup M., Historia Torunia, t. II, cz. 1, U schyłku średniowiecza i w początkach odrodzenia (1454-1548), Toruń 1992. [Google Scholar]
  5. Biskup M., Rozwój przestrzenny miasta Braniewa, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1, 1959, s. 14. [Google Scholar]
  6. Błażewicz K., Szpitale diecezji płockiej w XVIII wieku, Lublin 1992. [Google Scholar]
  7. Budzyński Z., Dzieje opieki społecznej w ziemi przemyskiej i sanockiej (XV-XVIII w.), Przemyśl-Kraków 1987. [Google Scholar]
  8. Budzyński Z., Szpitale miejskie na terenie ziemi przemyskiej u schyłku średniowiecza, „Rocznik Przemyski”, 24-25, 1986. [Google Scholar]
  9. Chłopacka H., Lokacja na prawie zachodnioeuropejskim. Rola Gniezna w procesie jednoczenia Polski, [w:] Dzieje Gniezna. [Google Scholar]
  10. Chłopicka H., Gniezno głównym ośrodkiem polityczno-administracyjnym Wielkopolski do połowy XIII w., [w:] Dzieje Gniezna, red J. Topolski, Warszawa 1975. [Google Scholar]
  11. Chłopocka H., Rozwój Gniezna w późnym średniowieczu, [w:] Dzieje Gniezna, s.157-187. Topolski J., Gniezno miejscem wielkich jarmarków, [w:] Dzieje Gniezna, s. 260-267. [Google Scholar]
  12. Czaja R., Nawrolski T., Pierwotny Elbląg, [w:] Historia Elbląga, red. S. Gierszewski, A. Groth, t. 1 (do 1466 r.), Gdańsk 1993. [Google Scholar]
  13. Czaja R., Rozwój szpitali miejskich w państwie Zakonu Krzyżackiego w Prusach, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppé, Warszawa 1998. [Google Scholar]
  14. Denys O., Szpital św. Ducha we Lwowie, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppé, Warszawa 1998. [Google Scholar]
  15. Deresiewicz J., Regres gospodarczy miasta (1655-1793), [w:] Dzieje Gniezna. [Google Scholar]
  16. Dębowska M., Łacińska parafia pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła w Łucku (XV-XVIII w.), Lublin 2014. [Google Scholar]
  17. Diecezja chełmińska. Zarys historyczno-statystyczny, Pelplin 1928. [Google Scholar]
  18. Długokęcki W., Szpitalnictwo i bractwa elbląskie, [w:] Historia Elbląga, t. 2, cz. 1 (1466-1626), red. A. Groth, Gdańsk 1996. [Google Scholar]
  19. Długokęcki W., Szpitalnictwo i bractwa elbląskie, [w:] Historia Elbląga, t. 2, cz. 1 (1466-1626), red. A. Groth, Gdańsk 1996. [Google Scholar]
  20. Długokęski W., Sieradzan, Malbork. Historia i rozwój przestrzenny, [w:] Atlas historyczny miast polskich, t. 1, Prusy Królewskie i Warmia, red. A. Czacharowski, R. Czaja, z. 5 Malbork, Toruń 2002, s. 7. [Google Scholar]
  21. Dola K., Opieka społeczna Kościoła, [w:] Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. I, cz. 1. [Google Scholar]
  22. Dola K., Opieka społeczna w Księstwie Nyskim za czasów biskupa Franciszka Ludwika Neubugera (1883-1732), ,,Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego”, 9, 1981, s. 25-28. [Google Scholar]
  23. Dola K., Szpitale średniowieczne Śląska. Rozwój historyczny, „Rocznik Teologiczny Śląska Opolskiego”, 1, 1968, s. 202-263. [Google Scholar]
  24. Dola K., Szpitale w średniowiecznej Polsce pod zarządem kościelnym, [w]: Studia i Materiały, Rzym 1972. [Google Scholar]
  25. Drzewiecki B., Pękacka-Falkowska K., O protestanckiej miłości bliźniego czyli toruńska Ordinanz des Vorsteher-Amts wegen des Haltungen von die Armut z 1665 roku, „Zapiski Historyczne”, 77, 2012, z. 3, s. 421, aneks nr 22. [Google Scholar]
  26. Duba-Urwanowicz E., Fundacje kościołów i klasztorów grodzieńskich do XVIII wieku, [w:] Fundacje i fundatorzy w średniowieczu i epoce nowożytnej, red. E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2000. [Google Scholar]
  27. Dworzaczek W., J. Topolski, Struktura społeczna i narodowościowa mieszczaństwa. Konflikty wewnętrzne, [w:] Dzieje Wielkopolski, red. J. Topolski, t. 1, Do roku 1793, Poznań 1969. [Google Scholar]
  28. Falkowski G., Dzieje toruńskiego szpitala św. Ducha w średniowieczu, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”. 27, 1779, nr 1, s. 6. [Google Scholar]
  29. Falkowski G., Dzieje toruńskiego szpitala św. Ducha, s. 3. [Google Scholar]
  30. Fałkowski G., Toruński szpital dla trędowatych św. Jerzego, „Rocznik Toruński”, 12, 1997, s. 155-186. [Google Scholar]
  31. Fankidejski J., Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych, Pelplin 1880. [Google Scholar]
  32. Fąs G., Inflancka diecezja, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 7, Lublin 1997. [Google Scholar]
  33. G. Błaszczyk, Diecezja żmudzka od XV do początku XVII wieku, Poznań 1994. [Google Scholar]
  34. Gach P.P., Sieć szpitali w diecezji krakowskiej w połowie XVIII wieku, „Roczniki Humanistyczne”, 21, 1973, z. 2, s. 231-264. [Google Scholar]
  35. Góralski Z., Szpitale na Lubelszczyźnie w okresie przedrozbiorowym w okresie przedrozbiorowym, Warszawa-Łódź 1982. [Google Scholar]
  36. Grabowski W., Struktura organizacyjna szpitali – przytułków na terenie Księstwa Łowickiego w okresie staropolskim, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, 55, 1988, nr 3, s. 401-405. [Google Scholar]
  37. Graczyk W., Płocka diecezja, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 15, Lublin 2011, kol. 859. [Google Scholar]
  38. Grotowski Ż., Rozwój zakładów dobroczynnych w Warszawie, Warszawa 1910. [Google Scholar]
  39. Grzegorz M., Szpitalnictwo w państwie krzyżackim w Prusach, „Archiwum Historii Medycyny”, 37, 1974, z. 2. [Google Scholar]
  40. Grzybowski M., Kościelna działalność Michała Jerzego Poniatowskiego biskupa płockiego 1773-1785, [w:] Studia z historii Kościoła w Polsce, t. 7, Warszawa 1983. [Google Scholar]
  41. Guldon Z., Kowalski W., Stan szpitalnictwa w województwie sandomierskim w drugiej połowie XVII wieku, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppé, Warszawa 1998. [Google Scholar]
  42. Guldon Z., Kowalski W., Szpitale w województwie sandomierskim w drugiej połowie XVII wieku, „Nasza Przeszłość”, 84, 1995, s. 81-134. [Google Scholar]
  43. Guldon Z., Rozwój urbanistyczny i przemiany ludnościowe w latach 1466-1772, [w:] Historia Bydgoszczy, t. 1 do roku 1920, red. M. Biskup, Warszawa-Poznań 1991. [Google Scholar]
  44. Jabłońska A., Funkcje społeczne parafii archidiakonatu gnieźnieńskiego w XVII wieku, Kielce 2013. [Google Scholar]
  45. Jabłońska A., Siedemnastowieczni pauperes w świetle źródeł kościelnych z terenu archidiakonatu gnieźnieńskiego, [w:] Bieda w Polsce, red. G. Miernik, Kielce 2012. [Google Scholar]
  46. Jabłońska A., XVII-wieczny szpital św. Marty w Gnieźnie w świetle księgi rachunkowej, „Nasza Przeszłość”, 109, 2008, s. 117-166. [Google Scholar]
  47. Janczak J., Rozmieszczenie wyznań na Śląsku w pierwszej połowie XIX wieku, „Przeszłość Demograficzna Polski”, 1, 1967. [Google Scholar]
  48. Jankowiak J., Szpitalnictwo w Poznaniu wczoraj i dziś, „Szpitalnictwo polskie”, 13, 1969, z. 3, s. 119-122. [Google Scholar]
  49. Jankowiak J., Szpitalnictwo w Poznaniu wczoraj a dziś, „Szpitalnictwo Polskie”, 13, 1969, nr 3, s. 119-126. [Google Scholar]
  50. Jędrzejewski A., Historia miasta Kowala, Włocławek 1921. [Google Scholar]
  51. Kamuntavičienè V., Szpitale i szkoły parafialne diecezji wileńskiej i żmudzkiej w drugiej połowie XVII wieku według danych akt wizytacyjnych Kościoła katolickiego, „Kwartalnik Historyczny”, 110, 203, n. 2, s. 54, 58-59. [Google Scholar]
  52. Kania J., Chełmska diecezja, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 3, Lublin 1985. [Google Scholar]
  53. Karpiński A., Pauperes. O mieszkańcach Warszawy XVI i XVII wieku, Warszawa 1983. [Google Scholar]
  54. Kasabuła T., Ignacy Massalski biskup wileński, Lublin 1998. [Google Scholar]
  55. Kiryk F., Stosunki kościelne, oświata i opieka społeczna, [w:] Dzieje Sandomierza XVI-XVIII w., t. 2, cz. 2, red. F. Kiryk, Warszawa 1993. [Google Scholar]
  56. Klonder A., Stół codzienny i odświętny w szpitalach Prus Królewskich w XVI-XVIII wieku, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppé, Warszawa 1998. [Google Scholar]
  57. Klonder A., Wyżywienie w szpitalach Elbląga w pierwszej połowie XVII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 36, 1988, nr 2. [Google Scholar]
  58. Kłoczowski J., Zakony na ziemiach polskich w wiekach średnich, [w:] Kościół w Polsce. Średniowiecze, t. 1, red. J. Kłoczowski, Kraków 1966. [Google Scholar]
  59. Kłoczowski J., Zakony w diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego w XIV-XVIII wieku., „Nasza Przeszłość”, 43, 1975, s. 27-72. [Google Scholar]
  60. Komaryńska H., Szpital Bonifratrów w Krakowie w XVII XVIII wieku, Lublin 2010. [Google Scholar]
  61. Kopiczko A., Szpitalnictwo na Warmii w XVI-XVIII wieku, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppé, Warszawa 1998. [Google Scholar]
  62. Kopiczko A., Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w latach 1525-1772, Olsztyn 1993. [Google Scholar]
  63. Korpalska W.K., Sześć wieków opieki zdrowotnej w Bydgoszczy, Toruń 2008. [Google Scholar]
  64. Kowalski W., Opieka społeczna i dobroczynność na terenie archidiakonatu sandomierskiego w dobie przedrozbiorowej, [w:] Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XV-XVIII wieku, red. U. Augustyniak, A. Karpiński, Warszawa 1999. [Google Scholar]
  65. Krętosz J., Organizacja archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego od XV wieku do 1772 roku, Lublin 1986. [Google Scholar]
  66. Kropidłowski Z., Organizacja dzieł miłosierdzia chrześcijańskiego w Gdańsku w XVI-XVIII w., [w:] Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XV-XVIII wieku, red. U. Augustyniak, A. Karpiński, Warszawa 1999. [Google Scholar]
  67. Królik L., Organizacja diecezji łuckiej i brzeskiej od XVI do XVIII wieku, Lublin 1983. [Google Scholar]
  68. Kruppé J., Szpital kapitulny świętego Ducha we Fromborku, [w]; Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppé, Warszawa 1998. [Google Scholar]
  69. Kurczewski J., Biskupstwo wileńskie, Wilno 1912. [Google Scholar]
  70. Kuklo C., Xenodochia parochialia dekanatu kowieńskiego w świetle wizytacji z 1781 r., [w:] Mój Kościół w historie wpisany. Księga pamiątkowa dedykowana księdzu profesorowi Tadeuszowi Krahelowi, red. T. Kasabuła, A. Szot, Białystok 2007, s. 212. [Google Scholar]
  71. Kumor B., Szkolnictwo w Sądecczyźnie w okresie przedrozbiorowym, „Rocznik Sądecki”, 8, 1967, s. 335-368. [Google Scholar]
  72. Kumor B., Archidiakonat sądecki. Opracowanie materiałów źródłowych do atlasu historycznego Kościoła w Polsce, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 8, 1964, s. 271-304, t. 9, s. 93-286. [Google Scholar]
  73. Kumor B., Kamieniecka diecezja, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 8, Lublin 2000, kol. 463. [Google Scholar]
  74. Kumor B., Kamieńska diecezja, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 8, Lublin 2000, kol. 492-493. [Google Scholar]
  75. Kumor B., Szpitalnictwo w Sądecczyźnie w okresie przedrozbiorowym, „Rocznik Sądecki”, 10, 1969, s. 221-263. [Google Scholar]
  76. Kurczewski J., Biskupstwo wileńskie, Wilno 1912. [Google Scholar]
  77. Kusiak A., Szpitale w archidiakonacie kaliskim w XVII i XVIII wieku, Lublin 2000. [Google Scholar]
  78. Kuźniewska Z. H., Z dziejów opieki charytatywnej w diecezji kujawsko-pomorskiej. Szpitale wiejskie w dekanacie włocławskim, „Studia Włocławskie”, 14, 2012, s. 229-536. [Google Scholar]
  79. Lewicki J., Stosunki wyznaniowe w wielkopolskiej części diecezji poznańskiej w drugiej połowie XVIII w., [w:] Z badań nad dziejami zakonów i stosunków wyznaniowych w Polsce, red. E. Wiśniowski, Lublin 1984. [Google Scholar]
  80. Lileyko J., Życie codzienne w Warszawie za Wazów, Warszawa 1984. [Google Scholar]
  81. Litak S., Atlas Kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku, Lublin, 2006. [Google Scholar]
  82. Litak S., Kościelne podziały administracyjne w Radomskiem w XVI-XVIII wieku, [w:] Radom i region radomski w dobie szlacheckiej Rzeczypospolitej, t. 2, red. Z. Guldon i S. Zieliński, Radom 1996, t. 2, s. 7-19. [Google Scholar]
  83. Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury organizacyjne, Lublin 1996. [Google Scholar]
  84. Litak S., Parafie w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, Lublin, 204. [Google Scholar]
  85. Litak S., Struktura i funkcje parafii w Polsce, [w:] Kościół w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 2, Kraków 1970. [Google Scholar]
  86. Litak S., Struktura terytorialna Kościoła łacińskiego w Polsce w 1772 roku, Lublin 1980. [Google Scholar]
  87. Litak S., Szpitale w Polsce przedrozbiorowej. Rozwój i problematyka, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppé, Warszawa 1998. [Google Scholar]
  88. Łoziński W., Patrycjat i mieszczaństwo lwowskie w XVI i XVII wieku, Lwów 1902. [Google Scholar]
  89. Łukaszewicz J., Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania w dawniejszych czasach, Poznań 1998, s. 207-221. [Google Scholar]
  90. Łukaszewicz J., Szpitale i inne dobroczynne zakłady i fundusze, [w:] Szpitale. Kronika miasta Poznania, 2007, nr 4. [Google Scholar]
  91. M. Poniatowski, Rozporządzenia y pisma pasterskie za rządów księcia Michała Jerzego Poniatowskiego biskupa płockiego do diecezji płockiej, t. 3, Warszawa 1785. [Google Scholar]
  92. Modzelewska B., Osadczy W., Lwowska archidiecezja katolicka, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 11, Lublin 2006. [Google Scholar]
  93. Monumenta historica dioceseos Vladislaviensis, t. 9, Vladislaviae 1889. [Google Scholar]
  94. Mroczek M., Stan szpitali w archidiakonacie lubelskim na podstawie wizytacji Bernarda Maciejowskiego, biskupa krakowskiego w latach 1603-1604, „Rocznik Toruński”, 1949, nr 6. [Google Scholar]
  95. Müller W., Diecezja płocka od drugiej połowy XVI wieku do rozbiorów, [w:] „Studia Płockie”, t. 3, cz. I, Płock 1975, s. 153-226. [Google Scholar]
  96. Müller W., Organizacja terytorialna diecezji płockiej w XVI-XVIII wieku, „Roczniki Humanistyczne”, 15, 1967, z. 2, s. 129-174. [Google Scholar]
  97. Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. 2: Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, Poznań 1964. [Google Scholar]
  98. Nowak A., Rusiński W., Rozwój zewnętrzny a zabudowa miasta. Stosunki sanitarne i zdrowotne, [w:] Dzieje Kalisza, s. 138-151. [Google Scholar]
  99. Nowak Z.H., W okresie kryzysu państwa krzyżackiego (1411-1454), [w:] Historia Torunia, t. 1, W czasach średniowiecza (do roku 1454), red. M. Biskup, Toruń 1999. [Google Scholar]
  100. Oliński P., Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo), Toruń 2008. [Google Scholar]
  101. Oliński P., Fundacje mieszczańskie, Toruń 2008. [Google Scholar]
  102. Opas T., Dawne szpitale województwa lubelskiego w świetle materiałów lustracyjnych z lat 1790-1791, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 20, 1972, z. 2. [Google Scholar]
  103. Paczkowski S., Z dziejów zakonu krzyżowców z czerwoną gwiazdą na Kujawach, „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie”, t. 15, 2001. [Google Scholar]
  104. Partyka W., Opieka społeczna w Ordynacji Zamojskiej w XVII-XVIII wieku, Lublin 2008. [Google Scholar]
  105. Partyka W., Szpitale diecezji wileńskiej i ich uposażenie w drugiej połowie XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Materialnej”, 49, 2001, nr 3, s. 199-200. [Google Scholar]
  106. Partyka W., Szpitale w diecezji wileńskiej w połowie XVIII wieku, [w:] Religie. Edukacja. Kultura, red. M. Surdacki, Lublin 2002. [Google Scholar]
  107. Peter J., Sprawy medyczne w zamojskich księgach miejskich, „Archiwum Historii Medycyny”, 25, 1962, z. 1. s. 1. [Google Scholar]
  108. Peter J., Z dziejów służby zdrowia w Tomaszowie Lubelskim, Zamość 1946. [Google Scholar]
  109. Pęckowski J., Dzieje miasta Rzeszowa do końca XVIII wieku, Rzeszów 1913. [Google Scholar]
  110. Podgórska-Klawe Z., Szpitale warszawskie 1388-1945, Warszawa 1975. [Google Scholar]
  111. Radwan S., Z dziejów szpitali kaliskich 1282-1936, Kalisz 1936. [Google Scholar]
  112. Rozporządzenia y pisma pasterskie za rządów J.O. Xięcia Jerzego Poniatowkiego Biskupa Płockiego do Diecezyi Płockiey wydane dla wygody teyże deycezyi zebrane i do druku podane, t. 2, Warszawa 1785. [Google Scholar]
  113. Skrobacki A., Najstarszy na Warmii polski regulamin szpitalny, [w:] ,,Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1977, nr 3, s. 447. [Google Scholar]
  114. Słoń M., Szpitale lwowskie w wiekach średnich, „Przegląd Historyczny”, 85, 1994, z. 1-2. [Google Scholar]
  115. Stan szpitalów parafialnych, czyli gospod dla ubogich w dyecezyi żmudzkiej podług wizyty generalney przez swego biskupa księcia Józefa Giedroycia w roku 1821, „Dzieje Dobroczynności”, 3, 1822. [Google Scholar]
  116. Staniszewski P., Szpitalnictwo kościelne w archidiakonacie łęczyckim i łowickim do 1795 roku, Warszawa 2004. [Google Scholar]
  117. Surdacki M., Organizacja i rozwój szpitalnictwa w Wielkopolsce Zachodniej w XVII i XVIII wieku, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppe, Warszawa 1998. [Google Scholar]
  118. Surdacki M., Protestanci a rozwój szpitali w Wielkopolsce Zachodniej w XVII i XVIII wieku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 36, 1991, s. 194-195. [Google Scholar]
  119. Surdacki M., Szpital św. Ducha i Leonarda w Urzędowie w XV-XVIII wieku, „Kwartalnik Historyczny”, 112, 2004, nr 2, s. 10. [Google Scholar]
  120. Sygański J., Arendy klasztoru starosądeckiego w XVI XVII wieku, Lwów 1904. [Google Scholar]
  121. Szulc S., Szpitalnictwo kościelne w oficjalacie pułtuskim za rządów biskupa Michała Poniatowskiego (1773-1785), Lublin 1974. [Google Scholar]
  122. Trajdos T.M., Kościół katolicki na ziemiach ruskich Korony i Litwy za panowania Władysława Jagiełły (1386-1434), t. I, Wrocław 1983. [Google Scholar]
  123. Woźniak A., Szpitale miejskie na Mazowszu w końcu XVIII i na początku XIX wieku, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppé, Warszawa 1998. [Google Scholar]
  124. Wachholz L. , Szpitale krakowskie 1220-1920, t. 1, Kraków 1921, t. 2, Kraków 1924. [Google Scholar]
  125. Wadowski J.A., Kościoły lubelskie, Kraków 1907. [Google Scholar]
  126. Wąsicki J. , Miasta zachodniego pogranicza Wielkopolski 1793-1815, Poznań 1960. [Google Scholar]
  127. Wąsicki J., Kalisz w latach rządów pruskich i Księstwa Warszawskiego, [w]; Dzieje Kalisza, s. 275-306. [Google Scholar]
  128. Wątor T., Opieka społeczna w diecezji warmińskiej w XVIII wieku, Lublin 1993. [Google Scholar]
  129. Weiss A., Diecezja lubuska, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 11, Lublin 2006. [Google Scholar]
  130. Weiss A., Organizacja diecezji lubuskiej w średniowieczu, „Studia Kościelno-Historyczne”, 1, 1977, s. 30, 176-178. [Google Scholar]
  131. Wędzki A., Lokacja Kalisza, [w:] Dzieje Kalisza, red. Rusiński W., Poznań 1977, s. 44-76. [Google Scholar]
  132. Wiesiołowski J., Poznańskie szpitale i ich kaplice w świetle wizytacji ks. Rogalińskiego, [w:] Szpitale. Kronika miasta Poznania, 2007, nr 4. [Google Scholar]
  133. Wiśniowski E., Prepozytura wiślicka do schyłku XVIII wieku. struktury organizacyjnej, Lublin 1976. [Google Scholar]
  134. Wiśniowski E., Rozwój organizacji parafialnej w Polsce do czasów reformacji, [w:] Kościół w Polsce. Średniowiecze, t. 1, red. J. Kłoczowski, Kraków 1966. [Google Scholar]
  135. Wojciechowski Cz., Szpitale parafialne w dekanacie i oficjałacie ostrzeszowskim w XVII i XVIII wieku, Lublin 1976. [Google Scholar]
  136. Wójcik W., Z dziejów kościelnego szpitalnictwa. Archidiakonat sandomierski, „Ateneum Kapłańskie”, 41, 1949, z. 3, s. 265-274. [Google Scholar]
  137. Wółkiewicz E., Kościół i jego wierni, Struktury kościelne i formy pobożności w średniowiecznej Nysie, Kraków 2014. [Google Scholar]
  138. Zahorski W., Pierwsze szpitale wileńskie, „Pamiętnik Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego”, 1, 1925, z. 2. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.