Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito

V. 104 (2005): Nasza Przeszłość

Artykuły

Magnat i szlachcic a ,,jego ” parafia w XVII-XVIII w. w świetle archiwaliów wybranych rodzin szlacheckich województwa sandomierskiego

  • Jacek Pielas
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2005.104.129-161  [Google Scholar]
Pubblicato: 2005-12-30

Abstract

Niniejszy artykuł analizuje patronat magnatów i szlachty ziemiańskiej nad ich parafiami w świetle XVII-XVIII-wiecznych źródeł o rodzinach szlacheckich województwa sandomierskiego. Patronat ten był oczywiście uwarunkowany tytułem własności właściciela do ziemi. Autor proponuje kilka sposobów badania źródeł (darowizny, testamenty, parcelacja majątków ziemskich) w celu poznania fundacji szlacheckich na rzecz Kościoła. W niniejszym artykule skoncentrowano się na tego typu działaniach prowadzonych w XVII w. przez jedną z zamożniejszych rodzin szlacheckich tego regionu, Oleśnickich herbu Dębno, patronów kościołów parafialnych w Lipsku, Tarłowie i Lasocinie. Należy zaznaczyć, że archiwa rodzinne zawierają najczęściej dokumenty dotyczące materialnych aspektów funkcjonowania parafii. Dokumenty te zostały skrupulatnie podzielone na inwentarze, kompozycje, pokwitowania dziesięcin i czynszów, akty procesowe i ocenione pod kątem ich wartości informacyjnej. Akta ujawniają dużą liczbę spraw sądowych z udziałem szlachty i miejscowego duchowieństwa o dziesięciny, czynsze, konfiskaty gruntów lub bezprawne użytkowanie gruntów. Istnieje również wiele dowodów na zgodność i współpracę między dworem a parafią. Jak wskazuje materiał przeanalizowany w tym artykule, archiwa rodzin szlacheckich mogą być ważnym uzupełnieniem typowych źródeł kościelnych w badaniach nad historią parafii katolickich w okresie wczesnego średniowiecza. Dodatek zawiera dwa źródła, które należą do klasy inwentarzy i są raczej wyjątkowe w archiwach rodzinnych.

Riferimenti bibliografici

  1. Abraham W., Początki prawa patronatu w Polsce, Lwów 1889. [Google Scholar]
  2. Kowalski, W. Uposażenie parafii archidiakonatu sandomierskiego w XV-XVIII wieku, Kielce 1998. [Google Scholar]
  3. Litak S., Struktura i funkcje parafii w Polsce, w: Kościół w Polsce, t. 2, red. J. Kłoczowski, Kraków 1969. [Google Scholar]
  4. Olszewski D., Wiśniowski E., Parafia Kije. Zarys dziejów, Kielce 1993. [Google Scholar]
  5. Szafran P., Rozwój średniowiecznej sieci parafialnej w Lubelskiem, Lublin 1958. [Google Scholar]
  6. Szymczakowa A., Szlachta sieradzka w XV wieku. Magnifici et generosi, Łódź 1998. [Google Scholar]
  7. Testamenty szlachty krakowskiej XVII-XVIII w., oprac. A. Falniowska-Gradowska, Kraków 1997. [Google Scholar]
  8. Trajdos M., Parafie katolickie fundacji szlacheckiej na średniowiecznym Podolu, w: Ludzie - Kościół - Wydarzenia, Warszawa 2001. [Google Scholar]
  9. Wiśniowski E., Rozwój sieci parafialnej w prepozyturze wiślickiej w średniowieczu. Studium geograficzno-historyczne, Warszawa 1965. [Google Scholar]
  10. Wroniszewski J., Szlachta ziemi sandomierskiej w średniowieczu. Zagadnienia społeczne i gospodarcze, Poznań-Wrocław 2001. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.