Zur Hauptnavigation springen Zum Inhalt springen Zur Fußzeile springen
Wrocławski Przegląd Teologiczny

Bd. 33 Nr. 1 (2025)

Kirchengeschichte

Ksiądz Aleksander Zienkiewicz jako rektor Arcybiskupiego Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu. Lata 1953–1958

DOI: https://doi.org/10.52097/wpt.8836  [Google Scholar]
Veröffentlicht: 2025-06-03

Abstract

Czasy stalinowskie były szczególnie bolesnym doświadczeniem dla Kościoła w Polsce. Zamordowano kilkudziesięciu kapłanów, kilkuset uwięziono, włącznie z prymasem Wyszyńskim. Ograniczano działalność Kościoła na wszystkich płaszczyznach, pozbawiono katolików swobód obywatelskich. Nie inaczej było w Administracji Apostolskiej Dolnego Śląska. Trudne czasy wymagały nieszablonowego podejścia w kontaktach z władzami państwowymi oraz w zarządzaniu instytucjami kościelnymi. Celem artykułu jest ukazanie życia i działalności ks. Aleksandra Zienkiewicza jako drugiego rektora Arcybiskupiego Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu w latach 1953–1958. Autor wykorzystał materiały zawarte w aktach Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, dostępne opracowania oraz niepublikowane dotąd wspomnienia kleryków-wychowanków ks. Zienkiewicza, które zebrał w latach 2013–2016. W artykule omówione zostały okoliczności nominacji ks. Zienkiewicza na urząd rektora, jego relacje z rządcami archidiecezji wrocławskiej ks. Kazimierzem Lagoszem i bp. Bolesławem Kominkiem, moderatorami i profesorami wrocławskiego seminarium, kwestie organizacji zajęć alumnów i porządku ich formacji intelektualnej oraz duchowej. W ostatniej części przedstawiono zagadnienie pracy fizycznej alumnów i jej znaczenie dla ich formacji duchowej. W podsumowaniu ukazano wpływ ks. Zienkiewicza na działalność tej uczelni. W pracy zaakcentowano jego rolę w wychowaniu kapłanów-społeczników, którzy poza pracą duszpasterską w archidiecezji wrocławskiej animowali również życie społeczne skoncentrowane wokół parafii. Artykuł, ukazując kluczową rolę ks. Zienkiewicza w kierowaniu wrocławskim seminarium po II wojnie światowej, co dotąd nie doczekało się opracowania, pozwala lepiej poznać tę część historii dolnośląskiego Kościoła.

Literaturhinweise

  1. Ankieta I, ksiądz Stefan, ur. 1924 roku, relacja z dnia 17 października 2013 roku, archiwum autora. [Google Scholar]
  2. Ankieta II, ksiądz Adam, ur. 1931 roku, relacja z dnia 17 listopada 2013 roku, archiwum autora. [Google Scholar]
  3. Ankieta III, ksiądz Witold, ur. 1927 roku, relacja z dnia 18 października 2013 roku, archiwum autora. [Google Scholar]
  4. Ankieta IV, ksiądz Stanisław, ur. 1930 roku, relacja z dnia 23 października 2013 roku, archiwum autora. [Google Scholar]
  5. Ankieta VI, ksiądz Jan, ur. 1932 roku, relacja z dnia 20 października 2013 roku. [Google Scholar]
  6. Ankieta VII, ksiądz Stanisław, ur. 1926 roku, relacja z dnia 12 lutego 2016 roku. [Google Scholar]
  7. Biskup, Marian. “Ksiądz rektor Aleksander Zienkiewicz – wychowawca młodzieży duchownej.” In Ksiądz Aleksander Zienkiewicz – sylwetka duchowa, edited by Maria Lubieniecka and Jadwiga Wartalska, 60–66. Kraków: Bratni Zew, 2006. [Google Scholar]
  8. Biskup, Marian. “Kształcenie teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym we Wrocławiu w latach 1947–1968.” In 300 lat Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, edited by Ignacy Dec, 85–92. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny, 2002. [Google Scholar]
  9. Biskup, Marian, and Aleksander Radecki, eds. Metropolitalne Wyższe Seminarium Duchowne we Wrocławiu. Wrocław: Metropolitalne Wyższe Seminarium Duchowne, 2002. [Google Scholar]
  10. Bogaczewicz, Stanisław A. “Osoba i działalność księdza Aleksandra Zienkiewicza w świetle dokumentów aparatu bezpieczeństwa.” In Sługa Boży ks. Aleksander Zienkiewicz – wrocławski kandydat na ołtarze, edited by Waldemar Irek, Jadwiga Wartalska, and Grzegorz Sokołowski, 55–100. Sympozja i Sesje Naukowe. Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu 25. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, 2013. [Google Scholar]
  11. Dec, Ignacy. “Formacja duchowa alumnów we Wrocławiu po II wojnie światowej.” In Unxit et misit: Księga jubileuszowa ku czci Księdza Biskupa Józefa Pazdura, edited by Ignacy Dec, 214–26. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny, 2000. [Google Scholar]
  12. Dominiczak, Henryk. Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990: W świetle dokumentów MSW. Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2000. [Google Scholar]
  13. Dudek, Antoni, and Ryszard Gryz. Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989). Kraków: Znak, 2003. [Google Scholar]
  14. Katalog IA28a/Bolesław Kominek/1258, Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
  15. Kronika MWSD we Wrocławiu, lata 1962–1984. b.p., Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
  16. Krucina, Jan. “Formacja teologiczna alumnów.” In 50 lat Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu, edited by Ignacy Dec and Krystyn Matwijowski, 51–57. Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego; Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, 1997. [Google Scholar]
  17. Leszczyński, Mariusz. Księża diecezjalni ekspatrianci archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego: Słownik biograficzny. Centralny Projekt Badawczy IPN Władze Komunistyczne Wobec Kościołów i Związków Wyznaniowych w Polsce 1944–1989. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020. [Google Scholar]
  18. Łatka, Rafał, and Józef Marecki. Kościół katolicki w Polsce rządzonej przez komunistów. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2017. [Google Scholar]
  19. Mandziuk, Józef. Historia Kościoła katolickiego na Śląsku: Czasy najnowsze. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2013. [Google Scholar]
  20. Mandziuk, Józef. Słownik księży pisarzy archidiecezji wrocławskiej: 1945–1992. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, 1997. [Google Scholar]
  21. Mandziuk, Józef. “Zienkiewicz Aleksander.” In Słowniku polskich teologów katolickich, edited by Józef Mandziuk, vol. 9, 751–53. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, 2006. [Google Scholar]
  22. Marcinowski, Józef. “Seminarium wrocławskie w pierwszych latach powojennych.” Wrocław, 1972. [Google Scholar]
  23. Mroziuk, Ryszard. “Ojciec Józef Pazdur.” In Unxit et misit: Księga jubileuszowa ku czci Księdza Biskupa Józefa Pazdura, edited by Ignacy Dec, 107–14. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny, 2000. [Google Scholar]
  24. Nowak, Andrzej. Czas walki z Bogiem. Edited by Leszek Sosnowski. Kościół na Straży Polskiej Wolności 4. Kraków: Biały Kruk, 2011. [Google Scholar]
  25. Pater, Józef. Ksiądz infułat dr Karol Milik jako rządca archidiecezji wrocławskiej w latach 1945–1951. Rozprawy Naukowe. Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu 92. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny, 2012. [Google Scholar]
  26. Pater, Józef. Z dziejów wrocławskiego Kościoła. Wrocław: Muzeum Archidiecezjalne, 1997. [Google Scholar]
  27. Puciłowski, Józef. “Jeszcze o Wujku.” Nowe Życie 6, no. 15 (1988):10–11. [Google Scholar]
  28. Sokołowski, Grzegorz. “Sprawa mianowania ks. Wincentego Urbana biskupem pomocniczym dla Wrocławia.” In Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski ‘Ludowej’, edited by Rafał Łatka, vol. 2, 368–86. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020. [Google Scholar]
  29. Staniszewski, Benedykt. Ksiądz infułat Kazimierz Lagosz jako rządca archidiecezji wrocławskiej w latach 1951–1956. Vol. 1. Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000. [Google Scholar]
  30. Swastek, Józef. Sługa Boży ks. Aleksander Zienkiewicz „Wujek”: Patron wychowawców i młodzieży zagrożonej dyktaturą relatywizmu. Kraków: Bratni Zew, 2013. [Google Scholar]
  31. Swastek, Józef. “Ś.p. ksiądz mgr Franciszek Sąsiadek TJ.” Wrocławskie Wiadomości Kościelne 32, nos. 9–10 (1977): 250–56. [Google Scholar]
  32. Swastek, Józef. “Wznowienie działalności Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu.” In 50 lat Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu, edited by Ignacy Dec and Krystyn Matwijowski, 15–23. Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego; Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, 1997. [Google Scholar]
  33. Swastek, Józef. “Życie i duchowość księdza prałata Aleksandra Zienkiewicza na tle historii archidiecezji wrocławskiej.” In Ksiądz Aleksander Zienkiewicz, kapłan i wychowawca: Sympozjum w piątą rocznicę śmierci, Wrocław 18–19 listopada 2000 r. Edited by Maria Chomik, Maria Lubieniecka, and Jadwiga Wartalska, 19–38. Kraków: Bratni Zew, 2001. [Google Scholar]
  34. Teczki personalne zmarłych kapłanów, Jarosław Chomicki. b.p., Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
  35. Teczki personalne zmarłych kapłanów, Józef Marcinowski. b.p., Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
  36. Teczki personalne zmarłych kapłanów, Kazimierz Lagosz. b.p., Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
  37. Teczki personalne zmarłych kapłanów, Nestor Szukalski. b.p., Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
  38. Teczki personalne zmarłych kapłanów, Wincenty Urban. b.p., Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
  39. Terlecki, Ryszard. “Wielki wygnaniec. Metropolita krakowski ksiądz arcybiskup Eugeniusz Baziak.” In Kościół w godzinie próby 1945–1989: Nieznane dokumenty i świadectwa, edited by Tomasz Balon-Mroczka and Jarosław Szarek, 30–43. Kraków, 2006. [Google Scholar]
  40. Turkowski, Stanisław. “Ksiądz Aleksander Zienkiewicz – wychowawca młodzieży – w mojej pamięci.” In Ksiądz Aleksander Zienkiewicz, kapłan i wychowawca: Sympozjum w piątą rocznicę śmierci, Wrocław 18–19 listopada 2000 r. Edited by Maria Chomik, Maria Lubieniecka, and Jadwiga Wartalska, 39–62. Kraków: Bratni Zew, 2001. [Google Scholar]
  41. Urban, Wincenty. “30-lecie Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu (1947–1977).” Colloquium Salutis. Wrocławskie Studia Teologiczne 15 (1983): 201–75. [Google Scholar]
  42. Wójcik, Stefan. Katechizacja w warunkach systemu totalitarnego: Na przykładzie Administracji Apostolskiej Dolnego Śląska w latach 1945–1961. Prace Historyczne. Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego 15. Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995. [Google Scholar]
  43. Wójcik, Stefan. Ks. infułat dr Stanisław Turkowski: Lwowski duszpasterz na Dolnym Śląsku. Wrocław: Stefan Wójcik, 1999. [Google Scholar]
  44. Zamiatała, Dominik. “Relacje prymasa Stefana Wyszyńskiego z ordynariuszami wrocławskimi w latach 1949–1974.” In Prymas Stefan Wyszyński i episkopat Polski, edited by Rafał Łatka and Dominik Zamiatała, 125–44. Biskupi w Realiach Komunistycznej Władzy. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, 2023. [Google Scholar]
  45. Zieliński, Zygmunt. Kościół w Polsce 1944–2002. Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2003. [Google Scholar]
  46. Żaryn, Jan. Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989). Warszawa: Neriton, 2003. [Google Scholar]

Downloads

Keine Nutzungsdaten vorhanden.

Ähnliche Artikel

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 > >> 

Sie können auch eine erweiterte Ähnlichkeitssuche starten für diesen Artikel nutzen.