Abstract
Czasy stalinowskie były szczególnie bolesnym doświadczeniem dla Kościoła w Polsce. Zamordowano kilkudziesięciu kapłanów, kilkuset uwięziono, włącznie z prymasem Wyszyńskim. Ograniczano działalność Kościoła na wszystkich płaszczyznach, pozbawiono katolików swobód obywatelskich. Nie inaczej było w Administracji Apostolskiej Dolnego Śląska. Trudne czasy wymagały nieszablonowego podejścia w kontaktach z władzami państwowymi oraz w zarządzaniu instytucjami kościelnymi. Celem artykułu jest ukazanie życia i działalności ks. Aleksandra Zienkiewicza jako drugiego rektora Arcybiskupiego Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu w latach 1953–1958. Autor wykorzystał materiały zawarte w aktach Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, dostępne opracowania oraz niepublikowane dotąd wspomnienia kleryków-wychowanków ks. Zienkiewicza, które zebrał w latach 2013–2016. W artykule omówione zostały okoliczności nominacji ks. Zienkiewicza na urząd rektora, jego relacje z rządcami archidiecezji wrocławskiej ks. Kazimierzem Lagoszem i bp. Bolesławem Kominkiem, moderatorami i profesorami wrocławskiego seminarium, kwestie organizacji zajęć alumnów i porządku ich formacji intelektualnej oraz duchowej. W ostatniej części przedstawiono zagadnienie pracy fizycznej alumnów i jej znaczenie dla ich formacji duchowej. W podsumowaniu ukazano wpływ ks. Zienkiewicza na działalność tej uczelni. W pracy zaakcentowano jego rolę w wychowaniu kapłanów-społeczników, którzy poza pracą duszpasterską w archidiecezji wrocławskiej animowali również życie społeczne skoncentrowane wokół parafii. Artykuł, ukazując kluczową rolę ks. Zienkiewicza w kierowaniu wrocławskim seminarium po II wojnie światowej, co dotąd nie doczekało się opracowania, pozwala lepiej poznać tę część historii dolnośląskiego Kościoła.
Literaturhinweise
- Ankieta I, ksiądz Stefan, ur. 1924 roku, relacja z dnia 17 października 2013 roku, archiwum autora. [Google Scholar]
- Ankieta II, ksiądz Adam, ur. 1931 roku, relacja z dnia 17 listopada 2013 roku, archiwum autora. [Google Scholar]
- Ankieta III, ksiądz Witold, ur. 1927 roku, relacja z dnia 18 października 2013 roku, archiwum autora. [Google Scholar]
- Ankieta IV, ksiądz Stanisław, ur. 1930 roku, relacja z dnia 23 października 2013 roku, archiwum autora. [Google Scholar]
- Ankieta VI, ksiądz Jan, ur. 1932 roku, relacja z dnia 20 października 2013 roku. [Google Scholar]
- Ankieta VII, ksiądz Stanisław, ur. 1926 roku, relacja z dnia 12 lutego 2016 roku. [Google Scholar]
- Biskup, Marian. “Ksiądz rektor Aleksander Zienkiewicz – wychowawca młodzieży duchownej.” In Ksiądz Aleksander Zienkiewicz – sylwetka duchowa, edited by Maria Lubieniecka and Jadwiga Wartalska, 60–66. Kraków: Bratni Zew, 2006. [Google Scholar]
- Biskup, Marian. “Kształcenie teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym we Wrocławiu w latach 1947–1968.” In 300 lat Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, edited by Ignacy Dec, 85–92. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny, 2002. [Google Scholar]
- Biskup, Marian, and Aleksander Radecki, eds. Metropolitalne Wyższe Seminarium Duchowne we Wrocławiu. Wrocław: Metropolitalne Wyższe Seminarium Duchowne, 2002. [Google Scholar]
- Bogaczewicz, Stanisław A. “Osoba i działalność księdza Aleksandra Zienkiewicza w świetle dokumentów aparatu bezpieczeństwa.” In Sługa Boży ks. Aleksander Zienkiewicz – wrocławski kandydat na ołtarze, edited by Waldemar Irek, Jadwiga Wartalska, and Grzegorz Sokołowski, 55–100. Sympozja i Sesje Naukowe. Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu 25. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, 2013. [Google Scholar]
- Dec, Ignacy. “Formacja duchowa alumnów we Wrocławiu po II wojnie światowej.” In Unxit et misit: Księga jubileuszowa ku czci Księdza Biskupa Józefa Pazdura, edited by Ignacy Dec, 214–26. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny, 2000. [Google Scholar]
- Dominiczak, Henryk. Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990: W świetle dokumentów MSW. Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2000. [Google Scholar]
- Dudek, Antoni, and Ryszard Gryz. Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989). Kraków: Znak, 2003. [Google Scholar]
- Katalog IA28a/Bolesław Kominek/1258, Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
- Kronika MWSD we Wrocławiu, lata 1962–1984. b.p., Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
- Krucina, Jan. “Formacja teologiczna alumnów.” In 50 lat Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu, edited by Ignacy Dec and Krystyn Matwijowski, 51–57. Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego; Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, 1997. [Google Scholar]
- Leszczyński, Mariusz. Księża diecezjalni ekspatrianci archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego: Słownik biograficzny. Centralny Projekt Badawczy IPN Władze Komunistyczne Wobec Kościołów i Związków Wyznaniowych w Polsce 1944–1989. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020. [Google Scholar]
- Łatka, Rafał, and Józef Marecki. Kościół katolicki w Polsce rządzonej przez komunistów. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2017. [Google Scholar]
- Mandziuk, Józef. Historia Kościoła katolickiego na Śląsku: Czasy najnowsze. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2013. [Google Scholar]
- Mandziuk, Józef. Słownik księży pisarzy archidiecezji wrocławskiej: 1945–1992. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, 1997. [Google Scholar]
- Mandziuk, Józef. “Zienkiewicz Aleksander.” In Słowniku polskich teologów katolickich, edited by Józef Mandziuk, vol. 9, 751–53. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, 2006. [Google Scholar]
- Marcinowski, Józef. “Seminarium wrocławskie w pierwszych latach powojennych.” Wrocław, 1972. [Google Scholar]
- Mroziuk, Ryszard. “Ojciec Józef Pazdur.” In Unxit et misit: Księga jubileuszowa ku czci Księdza Biskupa Józefa Pazdura, edited by Ignacy Dec, 107–14. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny, 2000. [Google Scholar]
- Nowak, Andrzej. Czas walki z Bogiem. Edited by Leszek Sosnowski. Kościół na Straży Polskiej Wolności 4. Kraków: Biały Kruk, 2011. [Google Scholar]
- Pater, Józef. Ksiądz infułat dr Karol Milik jako rządca archidiecezji wrocławskiej w latach 1945–1951. Rozprawy Naukowe. Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu 92. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny, 2012. [Google Scholar]
- Pater, Józef. Z dziejów wrocławskiego Kościoła. Wrocław: Muzeum Archidiecezjalne, 1997. [Google Scholar]
- Puciłowski, Józef. “Jeszcze o Wujku.” Nowe Życie 6, no. 15 (1988):10–11. [Google Scholar]
- Sokołowski, Grzegorz. “Sprawa mianowania ks. Wincentego Urbana biskupem pomocniczym dla Wrocławia.” In Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski ‘Ludowej’, edited by Rafał Łatka, vol. 2, 368–86. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020. [Google Scholar]
- Staniszewski, Benedykt. Ksiądz infułat Kazimierz Lagosz jako rządca archidiecezji wrocławskiej w latach 1951–1956. Vol. 1. Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000. [Google Scholar]
- Swastek, Józef. Sługa Boży ks. Aleksander Zienkiewicz „Wujek”: Patron wychowawców i młodzieży zagrożonej dyktaturą relatywizmu. Kraków: Bratni Zew, 2013. [Google Scholar]
- Swastek, Józef. “Ś.p. ksiądz mgr Franciszek Sąsiadek TJ.” Wrocławskie Wiadomości Kościelne 32, nos. 9–10 (1977): 250–56. [Google Scholar]
- Swastek, Józef. “Wznowienie działalności Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu.” In 50 lat Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu, edited by Ignacy Dec and Krystyn Matwijowski, 15–23. Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego; Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, 1997. [Google Scholar]
- Swastek, Józef. “Życie i duchowość księdza prałata Aleksandra Zienkiewicza na tle historii archidiecezji wrocławskiej.” In Ksiądz Aleksander Zienkiewicz, kapłan i wychowawca: Sympozjum w piątą rocznicę śmierci, Wrocław 18–19 listopada 2000 r. Edited by Maria Chomik, Maria Lubieniecka, and Jadwiga Wartalska, 19–38. Kraków: Bratni Zew, 2001. [Google Scholar]
- Teczki personalne zmarłych kapłanów, Jarosław Chomicki. b.p., Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
- Teczki personalne zmarłych kapłanów, Józef Marcinowski. b.p., Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
- Teczki personalne zmarłych kapłanów, Kazimierz Lagosz. b.p., Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
- Teczki personalne zmarłych kapłanów, Nestor Szukalski. b.p., Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
- Teczki personalne zmarłych kapłanów, Wincenty Urban. b.p., Archiwum Archidiecezji Wrocławskiej. [Google Scholar]
- Terlecki, Ryszard. “Wielki wygnaniec. Metropolita krakowski ksiądz arcybiskup Eugeniusz Baziak.” In Kościół w godzinie próby 1945–1989: Nieznane dokumenty i świadectwa, edited by Tomasz Balon-Mroczka and Jarosław Szarek, 30–43. Kraków, 2006. [Google Scholar]
- Turkowski, Stanisław. “Ksiądz Aleksander Zienkiewicz – wychowawca młodzieży – w mojej pamięci.” In Ksiądz Aleksander Zienkiewicz, kapłan i wychowawca: Sympozjum w piątą rocznicę śmierci, Wrocław 18–19 listopada 2000 r. Edited by Maria Chomik, Maria Lubieniecka, and Jadwiga Wartalska, 39–62. Kraków: Bratni Zew, 2001. [Google Scholar]
- Urban, Wincenty. “30-lecie Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu (1947–1977).” Colloquium Salutis. Wrocławskie Studia Teologiczne 15 (1983): 201–75. [Google Scholar]
- Wójcik, Stefan. Katechizacja w warunkach systemu totalitarnego: Na przykładzie Administracji Apostolskiej Dolnego Śląska w latach 1945–1961. Prace Historyczne. Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego 15. Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995. [Google Scholar]
- Wójcik, Stefan. Ks. infułat dr Stanisław Turkowski: Lwowski duszpasterz na Dolnym Śląsku. Wrocław: Stefan Wójcik, 1999. [Google Scholar]
- Zamiatała, Dominik. “Relacje prymasa Stefana Wyszyńskiego z ordynariuszami wrocławskimi w latach 1949–1974.” In Prymas Stefan Wyszyński i episkopat Polski, edited by Rafał Łatka and Dominik Zamiatała, 125–44. Biskupi w Realiach Komunistycznej Władzy. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, 2023. [Google Scholar]
- Zieliński, Zygmunt. Kościół w Polsce 1944–2002. Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2003. [Google Scholar]
- Żaryn, Jan. Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989). Warszawa: Neriton, 2003. [Google Scholar]
Downloads
Keine Nutzungsdaten vorhanden.