Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito
Wrocławski Przegląd Teologiczny

V. 32 N. 2 (2024)

Historia Kościoła

Kościelne związki Pomorza Zachodniego z Polską na przestrzeni wieków na tle uwarunkowań politycznych - zarys problemu

DOI: https://doi.org/10.52097/wpt.5811  [Google Scholar]
Pubblicato: 2024-11-29

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest wyeksponowanie kościelnych związków Pomorza Zachodniego z Polską od pełnego średniowiecza po dzisiejsze czasy w przestrzeni zmieniających się uwarunkowań politycznych. W pierwszym punkcie artykułu wskazano na zasięg zachodniej granicy państwa Piastów utrwalonej poprzez przyjęcie przez Pomorze chrześcijaństwa i wejście do rodziny cywilizacji zachodniej. Niestety rozbicie dzielnicowe w Polsce spowodowało, iż zainteresowanie Pomorzem osłabło, przez co stało się ono lennem duńskim, a potem cesarskim, w konsekwencji czego nastąpiła kolonizacja ludności słowiańskiej. W XIV i XV w., za Jagiellonów, nastąpiła próba odbudowy tychże relacji, jednakże na polu kościelnym wielkim utrudnieniem było Executorium Urbana VI z 13 VII 1380 r., które zakazywało na przyszłość arcybiskupom gnieźnieńskim zgłaszania pretensji do zwierzchności metropolitalnej nad immediowanym biskupstwem kamieńskim. W drugim punkcie ukazano dalsze dzieje tychże relacji. Niestety upadek biskupstwa kamieńskiego w 1545 r. i całkowita dominacja protestantyzmu oraz przesunięcie polskiej polityki za ostatnich Jagiellonów z zachodu na wschód i południe spowodowało, iż również polityczne drogi rozeszły się w 1571 roku. W 2. połowie XVIII w. te relacje na nowo odżyły. To wówczas mocno wybrzmiała polska myśl zachodnia, niestety zahamowana w dobie rozbiorów. W trzecim punkcie omówiono sytuację po II wojnie światowej, w której mimo iż Polska była jedynie przedmiotem polityki międzynarodowej, pozostając pod wpływem komunistycznej Moskwy, to jednak Kościół katolicki coraz bardziej podkreślał historyczne związki Polski z Pomorzem Zachodnim, szczególnie za prymasów Polski kard. Augusta Hlonda i bł. kard. Stefana Wyszyńskiego. Ukazane związki Pomorza Zachodniego z Polską świadczą o tym, iż byliśmy tutaj u zarania naszych dziejów i ta rzeczywistość coraz bardziej dojrzewa w dzisiejszym pokoleniu.

Riferimenti bibliografici

  1. Abraham, Władysław. Organizacja Kościoła w Polsce: Do połowy wieku XII. 3rd ed. Poznań: Pallottinum, 1962. [Google Scholar]
  2. Banaszak, Marian. O początkach biskupstwa poznańskiego dyskusyjnie. Seria Kryzysowa. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Wydział Teologiczny, 2002. [Google Scholar]
  3. Banaszak, Marian. “Oddani Świętemu Piotrowi: milenium dokumentu ‘Dagome iudex’.” Studia Theologica Varsaviensia 30, no. 1 (1992): 27–36. [Google Scholar]
  4. Biskup, Marian. “Pomorze Zachodnie i Wschodnie jako przełom w stosunkach niemiecko-polskich w XIV i XV w.” In Śląsk i Pomorze w historii stosunków polsko-niemieckich w średniowieczu, 2nd ed., edited by Marian Biskup. Poznań: Instytut Zachodni, 1987. [Google Scholar]
  5. Bończa-Bystrzycki, Lech. Dzieje kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w granicach diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej (X–XX/XXI wiek). Koszalin: Wydawnictwo Lech Bończa-Bystrzycki, 2012. [Google Scholar]
  6. Breve papieża Piusa XI, Watykan, 21 czerwca 1922 r., Archiwum Parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Szczecinie. [Google Scholar]
  7. Brunon z Kwerfurtu. Żywot pięciu braci męczenników. Translated by Ewa Szwarcenberg-Czerny. Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, 2002. [Google Scholar]
  8. Bulla „Episcoporum Poloniae coetus”, Vol. CXLII, N. 10, Archiwum Kancelarii Apostolskiej. [Google Scholar]
  9. Dratwa, Bolesław. “Apostolski Wikariat Północny.” Gorzowskie Wiadomości Kościelne 24, no. 1 (1980): 24–29. [Google Scholar]
  10. Drewniak, Bogusław, and Anna Poniatowska. Polonia szczecińska: (1890–1939). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1961. [Google Scholar]
  11. Dziewulski, Władysław. “Przebieg i metody misji św. Ottona z Bambergu w latach 1124–1128.” Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX, no. 4 (1974): 38–47. [Google Scholar]
  12. Ebonis. Vita s[ancti] Ottonis, episcopi Babenbergensis. Edited by Jan Wikarjak. Monumenta Poloniae Historica. Seria II 7.2. Warszawa: PWN, 1969. [Google Scholar]
  13. Feldman, Józef. Problem polsko-niemiecki w dziejach. Pamiętnik Instytutu Śląskiego. Seria II 1. Katowice: [s.n.], 1946. [Google Scholar]
  14. Frankiewicz, B. “Historyczne przypomnienia i konfrontacje.” Głos Szczeciński, September 22–23, 1984. [Google Scholar]
  15. Gall Anonim. Kronika polska. 6th ed. Edited by Marian Plezia. Translated by Roman Grodecki. Biblioteka Narodowa. Seria 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989. [Google Scholar]
  16. Gąsiorowski, Antoni, ed. “Międzyrzecz.” In Ł–Q. Vol. 3 of Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, 133–48. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1993. [Google Scholar]
  17. Gładysz, Mikołaj. Zapomniani krzyżowcy: Polska wobec ruchu krucjatowego w XII–XIII wieku. Warszawa: DiG, 2002. [Google Scholar]
  18. Górniak, Marek Robert. “Międzyrzecz.” In Encyklopedia katolicka, 12:943–44. Lublin: TN KUL, 2008. [Google Scholar]
  19. Haller, Józef. Pamiętniki: Z wyborem dokumentów i zdjęć. Biblioteka Polska. Seria Czerwona 61. Londyn: Veritas, 1964. [Google Scholar]
  20. Heyden, Hellmuth. Kirchengeschichte Pommerns. 2nd ed. Köln-Braunsfeld: Müller, 1957. [Google Scholar]
  21. Heyden, Hellmuth. Kirchengeschichte von Pommern. Vol. 1. Stettin: Fischer & Schmidt, 1937. [Google Scholar]
  22. Hasselbach, Karl Friedrich Wilhelm, and Johann Gottfried Ludwig Kosegarten, eds. Codex Pomeraniae diplomaticus. Vol. 1. Greifswald: E. A. Koch’s Verlagshandlung, Th. Kunike, 1862. [Google Scholar]
  23. Herbordus. Dialogus de vita S. Ottonis episcopi Babenbergensis. Edited by Jan Wikarjak. Monumenta Poloniae Historica. Seria II 7.3. Warszawa: PWN, 1974. [Google Scholar]
  24. Holzapfel, Helmut. “Reinbern, pierwszy biskup Pomorza.” In W 1000-lecie powstania biskupstwa w Kołobrzegu, edited by Ignacy Jeż, 13–46. Koszalin: Bałtycka Wyższa Szkoła Humanistyczna, 2000. [Google Scholar]
  25. Jan Paweł II. “Przemówienie papieża Jana Pawła II wygłoszone do pielgrzymów z diecezji szczecińsko-kamieńskiej na Jasnej Górze w dniu 18 VI 1983 r.” Prezbiterium, no. 6 (1983): 169–72. [Google Scholar]
  26. Jastrzębiec, J.L. [J.L. Popławski]. “Z całej Polski.” Przegląd Wszechpolski, no. 2 (1902): 36–45. [Google Scholar]
  27. Józefczyk, Mieczysław. “Translacja bulli De salute animarum i dokumentów korygujących granice diecezji warmińskiej w 1861 i 1922 roku.” Studia Elbląskie 18 (2017): 9–35. Tekst bulli, 12–27. [Google Scholar]
  28. Kade, Reinhard, ed. “Brunonis vita quinque fratrum.” In Monumenta Germaniae Historica: Scriptores, vol. 15, bk. 2, 709–38. Hannover: Dürrius, 1888. [Google Scholar]
  29. Kanapariusz, Jan. Świętego Wojciecha żywot pierwszy. Edited and commented by Jadwiga Karwasińska. Translated by Kazimierz Abgarowicz. Biblioteka Gdańska: Historia. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2009. [Google Scholar]
  30. Klafkowski, Alfons. Umowa Poczdamska z dnia 2 VIII 1945 r.: Podstawy prawne likwidacji skutków wojny polsko-niemieckiej z lat 1939–1945. Warszawa: Pax, 1985. [Google Scholar]
  31. Klempin, Robert. 786–1253: Regesten, Berichtigungen und Ergänzungen zu Hasselbach’s und Kosegarten’ s Codex Pomeraniae diplomaticus. Vol. 1 of Pommersches Urkundenbuch. Stettin: Commission bei Th. von der Rahmer, 1868. [Google Scholar]
  32. Kollinger, Karol. Polityka wschodnia Bolesława Chrobrego (992–1025). Wrocław: Wydawnictwo Chronicon, 2014. [Google Scholar]
  33. Kominek, Bolesław. “Wypowiedź podczas obrad 131 Konferencji Episkopatu Polski po ogłoszeniu dekretów Ojca Świętego Pawła VI o polskiej hierarchii kościelnej na Ziemiach Zachodnich.” Gorzowskie Wiadomości Kościelne, nos. 11–12 (1972): 269–71. [Google Scholar]
  34. Klempin, Robert. 786–1253: Regesten, Berichtigungen und Ergänzungen zu Hasselbach’s und Kosegarten’ s Codex Pomeraniae diplomaticus. Vol. 1 of Pommersches Urkundenbuch. Stettin: Commission bei Th. von der Rahmer, 1868. [Google Scholar]
  35. “Komunikat Nuncjatury Apostolskiej w Polsce.” Prezbiterium, nos. 4–6 (1992): 127–29. [Google Scholar]
  36. Konieczny, Leon. “Od Reinberna do Ignacego.” In W 1000-lecie powstania biskupstwa w Kołobrzegu, edited by Ignacy Jeż, 47–209. Koszalin: Bałtycka Wyższa Szkoła Humanistyczna, 2000. [Google Scholar]
  37. Kozierowski, Stanisław. Słupsk, Kołobrzeg, Szczecin, Piła. Vol. 1 of Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. Poznań: [s.n.], 1934. [Google Scholar]
  38. Kozłowska-Budkowa, Zofia. Do końca wieku XII. Vol. 1 of Repertorjum polskich dokumentów doby piastowskiej. Kraków: PAU, 1937. [Google Scholar]
  39. Kozłowski, Kazimierz. Wokół obchodów 1000-lecia Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim, edited by Paweł Bartnik and Kazimierz Kozłowski, 405–16. Szczecin: Wydawnictwo Archiwum Państwowego „Dokument”, 2000. [Google Scholar]
  40. Kozłowski, Kazimierz, and Grzegorz Wejman. “Zarys związków Pomorza Zachodniego z Polską i dziejów Kościoła katolickiego na tej ziemi (X w. – 1945).” In Droga Polski i Kościoła na Pomorze Zachodnie: Od X wieku do 1945 r. Edited by Maria Frankel, 9–53. Szczecin: Ottonianum, 1995. [Google Scholar]
  41. Koźmian, Danuta. “Arcybiskup Kazimierz Majdański jako wydawca i redaktor.” In Arcybiskup prof. dr hab. Kazimierz Majdański: Obrońca życia i mąż stanu, edited by Kazimierz Kozłowski and Grzegorz Wejman, 86–94. Rozprawy i Studia 794. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2011. [Google Scholar]
  42. Kronika 10-lecia parafii ordynariatu gorzowskiego, t. 5, nr 144, Historia pierwszego dziesięciolecia parafii Międzyrzecz Wlkp., s. 639, Archiwum Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej w Zielonej Górze. [Google Scholar]
  43. Kronika Thietmara. Translated and commented, with an introduction, by Marian Zygmunt Jedlicki. Biblioteka Tekstów Historycznych 3. Poznań: Instytut Zachodni, 1953. [Google Scholar]
  44. Kücken, Ludwig. Geschichte der Stadt Cammin in Pommern und Beiträge zur Geschichte des Camminer Dom-Capitels. Cammin: Behrend, 1880. [Google Scholar]
  45. Kulak, Teresa. “Jan Ludwik Popławski – twórca polskiej myśli zachodniej przełomu XIX i XX wieku. U źródeł „idei piastowskiej” Narodowej Demokracji.” Sobótka, no. 1 (1985): 41–54. [Google Scholar]
  46. Kumor, Bolesław. Czasy nowożytne: Rozłam w chrześcijaństwie zachodnim. Bk. 5 of Historia Kościoła. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1984. [Google Scholar]
  47. Kumor, Bolesław. “Granice metropolii i diecezji polskich (966–1939).” Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 18 (2020): 289–352. https://doi.org/10.31743/abmk.6606. [Google Scholar]
  48. Kumor, Bolesław. Ustrój i organizacja kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej 1772–1918. Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1980. [Google Scholar]
  49. Kwilecki, Andrzej. Poznań stolicą Polski Zachodniej: Od kongresu wiedeńskiego do Powstania Wielkopolskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008. [Google Scholar]
  50. Labuda, Gerard. Polska granica zachodnia: Tysiąc lat dziejów politycznych. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1971. [Google Scholar]
  51. Leciejewicz, Lech. “Gdzie zostały umieszczone pierwsze siedziby biskupie na Pomorzu?” In Z dziejów chrześcijaństwa na Pomorzu, edited by Lisaweta von Zitzewitz, 17–34. Kulice: Akademia Europejska Kulice-Külz, 2001. [Google Scholar]
  52. Majdański, Kazimierz. “Mówią wieki.” Prezbiterium, nos. 5–6 (1990): 124–30. [Google Scholar]
  53. Majdański, Kazimierz. “Wstęp.” In Święty Otton z Bambergu, Bojar-Fijałkowski, Gracjan, 5–8. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, 1985. [Google Scholar]
  54. Materiały duszpasterskie przed obchodem Milenium Chrztu Polski, lata 1964–1966, WD, nr 2487, Archiwum Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej w Zielonej Górze. [Google Scholar]
  55. Migdalski, Paweł. “Biskup szczecińsko-kamieński Kazimierz Majdański epigonem polskiej myśli zachodniej.” In Nad Odrą i Bałtykiem: Myśl zachodnia: ludzie – koncepcje – realizacja do 1989 r. Edited by Magdalena Semczyszyn, Tomasz Sikorski, and Adam Wątor, 139–54. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział w Szczecinie, 2013. [Google Scholar]
  56. Migdalski, Paweł. “Bitwa pod Cidini w historiografii.” In Cedynia i okolice poprzez wieki, edited by Paweł Migdalski, 37–64. Chojna: Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne „Terra Incognita”; Szczecin Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego, 2013. [Google Scholar]
  57. “Milenium Diecezji Gorzowskiej.” Gorzowskie Wiadomości Kościelne, nos. 1–2 (1967): 1–39. [Google Scholar]
  58. Mitkowski, Józef. “Pięciu Braci Męczenników.” Ecclesiastica, no. 1 (1997): 251–68. [Google Scholar]
  59. Mitkowski, Józef. “Pomorze Zachodnie a Polska.” Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX, no. 4 (1974): 48–57. [Google Scholar]
  60. Mroczko, Marian. Polska myśl zachodnia 1918–1939: Kształtowanie i upowszechnianie. Poznań: Instytut Zachodni, 1986. [Google Scholar]
  61. Nowacki, Józef. Początki biskupstwa poznańskiego. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mic-kiewicza. Wydział Teologiczny, 2000. [Google Scholar]
  62. Nowak, Andrzej. 1202–1340: Od rozbicia do nowej Polski. Vol. 2 of Dzieje Polski. Kraków: Biały Kruk, 2015. [Google Scholar]
  63. Nowak, Andrzej. 1340–1468: Królestwo zwycięskiego orła. Vol. 3 of Dzieje Polski. Kraków: Biały Kruk, 2017. [Google Scholar]
  64. Nowak, Andrzej. 1468–1572: Trudny złoty wiek. Vol. 4 of Dzieje Polski. Kraków: Biały Kruk, 2019. [Google Scholar]
  65. Nowak, Andrzej. 1572–1632: Imperium Rzeczypospolitej. Vol. 5 of Dzieje Polski. Kraków: Biały Kruk, 2021. [Google Scholar]
  66. Nowak, Andrzej. 1632–1673: Potop i ogień. Vol. 6 of Dzieje Polski. Kraków: Biały Kruk, 2023. [Google Scholar]
  67. Nowak, Andrzej. Do 1202: Skąd nasz ród. Vol. 1 of Dzieje Polski. Kraków: Biały Kruk, 2014. [Google Scholar]
  68. Nowogrodzki, Stanisław. “Walka o biskupstwo kamieńskie za Kazimierza Wielkiego.” Jantar 2, no. 4(8) (1938): 207–18. [Google Scholar]
  69. Okoń, Marek. “Granice średniowiecznej diecezji kamieńskiej.” Roczniki Humanistyczne 35, no. 2 (1987): 41–59. [Google Scholar]
  70. Petersohn, Jürgen. “Die räumliche Entwicklung des Bistums Kammin.” Baltische Studien: Neue Folge 57 (1971): 7–25. [Google Scholar]
  71. Pietrzak, Jerzy. Pełnia prymasostwa: Ostatnie lata prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda 19451948. Vol. 2. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2009. [Google Scholar]
  72. Pismo komendanta regimentu do gen. von Borcke z kwietnia 1722 r., AKS, sygn. I/75, s. 25, Archiwum Państwowe w Szczecinie. [Google Scholar]
  73. Pius Pp. XII. “Epistula Ad E.mum P.D. Augustum Tit. S. Mariae de Pace S.R.E. Presbyterum Cardinalem Hlond, Archiepiscopum Gnesnensem et Posnaniensem Ceterosque Poloniae Archiepiscopos, Episcopos locorumque Ordinarios.” Acta Apostolicae Sedis 40 (1948): 324–28. [Google Scholar]
  74. Prokop, Krzysztof Rafał. Biskupi zachodniopomorscy (X–XX w.) Koszalin: nakł. własny, 2003. [Google Scholar]
  75. Protokół z posiedzenia Egzekutywy KW PPR Szczecinie z 27 V 1948 r., KW PPR, sygn. 1/IV/3, k. 87, Archiwum Państwowe w Szczecinie. [Google Scholar]
  76. “Przedziwne drogi Opatrzności Bożej... Podczas ingresu biskupa Jerzego Stroby, ordynariusza szczecińsko-kamieńskiego.” Szczecin, October 8, 1972. (mps). [Google Scholar]
  77. Rasmus, Artur, and Jerzy Podralski. “Kościół farny w Szczecinie.” In Bazylika św. Jana Chrzciciela w Szczecinie, edited by Aleksander Ziejewski, 53–74. Szczecin: Wydawnictwo KAdruk, 2015. [Google Scholar]
  78. Rymar, Edward. Biskupi – mnisi – reformatorzy: Studia z dziejów diecezji kamieńskiej. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2002. [Google Scholar]
  79. Rymut, Kazimierz, ed. Mą–N. Vol. 7 of Nazwy miejscowe Polski: Historia – Pochodzenie – Zmiany. Wydawnictwo Pandit, 2007. [Google Scholar]
  80. Salmonowicz, Stanisław. Prusy: Dzieje państwa i społeczeństwa. 2nd ed. Warszawa: Książka i Wiedza, 2011. [Google Scholar]
  81. Semczyszyn, Magdalena, Tomasz Sikorski, and Adam Wątor, eds. Nad Odrą i Bałtykiem: Myśl zachodnia: ludzie – koncepcje – realizacja do 1989 r. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział w Szczecinie, 2013. [Google Scholar]
  82. Sikorski, Dariusz Andrzej. Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego: Rozważania nad granicami poznania historycznego. 2nd ed. Historia 216. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2013. [Google Scholar]
  83. Sikorski, Dariusz Andrzej. Organizacja wczesnego polskiego Kościoła w pierwszej monarchii piastowskiej. Niektóre problemy badawcze. In Chrzest Mieszka I i chrystianizacja państwa Piastów, edited by Józef Dobosz, Marzena Matla, and Jerzy Strzelczyk, 199–220. Poznań, 2017. [Google Scholar]
  84. Spors, Józef. Podziały administracyjne Pomorza Gdańskiego i Sławieńsko-Słupskiego od XII do początku XIV w. Słupsk: Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pobrzeże”, 1983. [Google Scholar]
  85. Staszic, Stanisław. Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego. 2nd ed. Edited, with an introduction, by Stefan Czarnowski. Biblioteka Narodowa. Seria I 90. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1952. [Google Scholar]
  86. Stolica Apostolska dla diecezji, Bulla „Episcoporum Poloniae coetus”, Archiwum Kurii Metropolitalnej w Szczecinie. [Google Scholar]
  87. Strauchold, Grzegorz. Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej w latach 1945–1957. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003. [Google Scholar]
  88. Stróżyński, Jacek, and Edmund Glaza. Historia Nagrody im. Księdza dr. Bolesława Domańskiego. Szczecin: Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”. Oddział Zachodniopomorski, 2009. [Google Scholar]
  89. Sułkowska-Kuraś, Irena, and Stanisław Kuraś, eds. Bullarium Poloniae. Vol. 1. Romae: École Française de Rome, 1982. [Google Scholar]
  90. Śląski, Kazimierz, and Benedykt Zientara. Do roku 1466. Vol. 1, bk. 2 of Historia Pomorza, 2nd ed., edited by Gerard Labuda. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1972. [Google Scholar]
  91. Śrutwa, Jan. “Diecezje Pomorza Zachodniego (diecezja wolińska a później kamieńska) między związkami z Gnieznem, Magdeburgiem i bezpośrednią zależnością od Stolicy Apostolskiej.” Szczecińskie Studia Kościelne, no. 2 (1991): 31–40. [Google Scholar]
  92. Tüchle, Hermann, and C. A. Bouman. 1500–1715. Vol. 3 of Historia Kościoła, translated by Jerzy Piesiewicz. Warszawa: Pax, 1986. [Google Scholar]
  93. “Układ między Rzecząpospolitą Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną o wytyczeniu ustalonej i istniejącej polsko-niemieckiej granicy państwowej, podpisany w Zgorzelcu dnia 6 lipca 1950 r. (ratyfikowany zgodnie z ustawą z dnia 28 października 1950 r.)” Dz.U. 1951 nr 14 poz. 106. [Google Scholar]
  94. “Układ między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunków, podpisany w Warszawie dnia 7 grudnia 1970 r.” Dz.U. 1972 nr 24 poz. 168. [Google Scholar]
  95. Urbańczyk, Przemysław. Mieszko Pierwszy Tajemniczy. Monografie Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012. [Google Scholar]
  96. Walicki, Jan. Przynależność metropolitalna biskupstwa kamieńskiego i lubuskiego na tle rywalizacji Magdeburga i Gniezna. Rozprawy Doktorskie, Magisterskie i Seminaryjne. Katolicki Uniwersytet Lubelski 12. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1960. [Google Scholar]
  97. Wejman, Grzegorz. Biskup Otton z Bambergu w przestrzeni pomorskiego Kościoła. Rozprawy i Studia. Uniwersytet Szczeciński 1193. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2021. [Google Scholar]
  98. Wikarjak, Jan, ed. Sancti Ottonis Episcopi Babenbergensis Vita Priefligensis. Monumenta Poloniae Historica. Seria II 7.1. Warszawa: PWN, 1966. [Google Scholar]
  99. Wiśniowski, Eugeniusz. “Losy katolicyzmu na Pomorzu Zachodnim od czasów reformacji do II wojny światowej.” Prezbiterium, nos. 9–11 (1974): 69–77. [Google Scholar]
  100. Wrzesiński, Wojciech. Warmia i Mazury w polskiej myśli politycznej 1864–1945. Olsztyn: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984. [Google Scholar]
  101. Wyszyński, Stefan. Na szlaku Tysiąclecia: Wybór kazań. Edited by Maria Okońska, Mirosława Plaskacz, and Anna Rastawicka. Warszawa: Soli Deo, 1996. [Google Scholar]
  102. Wyszyński, Stefan. “Przemówienie Księdza Prymasa z okazji ingresu biskupa szczecińsko-kamieńskiego.” Prezbiterium, nos. 1–2 (1973): 41–44. [Google Scholar]
  103. Zientara, Benedykt. “Polityczne i kościelne związki Pomorza Zachodniego z Polską za Bolesława Krzywoustego.” Przegląd Historyczny 61, no. 2 (1970): 192–232. [Google Scholar]
  104. Zientara, Benedykt. “Rozdrobnienie feudalne (1295–1464).” In Historia Pomorza, edited by Gerard Labuda, vol. 1, bk. 2, 168–326. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1969. [Google Scholar]
  105. Zientara, Benedykt. Szkice szczecińskie X–XVIII w. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1958. [Google Scholar]
  106. Żaryn, Jan. Kościół a władza w Polsce: (1945–1950). Warszawa: DiG, 1997. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.