Niniejszy artykuł stanowi próbę przybliżenia problematyki prawnej oraz instytucjonalnej związanej z wykorzystaniem Państwowego Funduszu Ziemi (PFZ) jako zasadniczego instrumentu polityki agrarnej komunistycznego państwa polskiego w okresie lat 1944-1956. Powołany pierwszą gospodarczą decyzją władz „Polski Lubelskiej” fundusz stanowił instytucję mającą umożliwić przede wszystkim prowadzenie polityki agrarnej zgodnej ze stalinowskimi wzorcami. W pierwszej kolejności zmierzano tutaj do likwidacji wielkiej własności ziemskiej oraz przydzielenia z zasobów PFZ gruntów chłopom wywodzącym się przede wszystkim z kręgu wiejskiej biedoty. W dalszej kolejności pozyskana przez fundusz ziemia (także dzięki polityce dyskryminowania przez państwo sektora prywatnych gospodarstw) miała służyć przygotowaniu skolektywizowania polskiego rolnictwa. Ówczesna polityka własnościowa oraz gruntowa preferowała bowiem wykorzystywanie zasobów PFZ do wspierania tworzenia zespołowych form prowadzenia gospodarki rolnej. Spadek towarowości rolnictwa doprowadził jednak do prób odmiennego wykorzystywania instytucji prawnorolnej w postaci Państwowego Funduszu Ziemi w ramach prowadzonej przez państwo po 1956 r. polityki agrarnej i gruntowej. Rekonstrukcja zarysowanych w tytule niniejszego artykułu aspektów polityki rolnej powojennego państwa wymagała przeprowadzenia analizy odpowiedniego materiału normatywnego. Chodziło tutaj o zbadanie treści aktów prawnych, które stanowiły o sterowaniu przy użyciu PFZ omawianymi procesami społecznymi i własnościowymi (w postaci reformy rolnej oraz przygotowaniu kolektywizacji rolnictwa). Z uwagi na wieloaspektowość omawianych procesów starano się także przybliżyć (w znacznie skromniejszym rozmiarze) pewne dane statystyczne, które wskazywały na przemiany funkcji pełnionych w omawianych procesach przez Państwowy Fundusz Ziemi.