Sądowa ocena szczerości przekonań religijnych

Abstrakt

W artykule podjęto kwestię dopuszczalności, zasadności, a przede wszystkim kryteriów sądowej oceny szczerości przekonań religijnych strony postępowania, np. poborowego odmawiającego odbywania służby wojskowej z powołaniem się na religijny sprzeciw sumienia, więźnia domagającego się diety zgodnej z deklarowaną religią czy osoby starającej się o status uchodźcy z powodu prześladowań z przyczyn religijnych. Po pierwsze wskazano, że ponoszenie przez państwo, społeczeństwo i osoby trzecie kosztów akomodacji roszczeń fałszywie opartych na wolności religijnej uzasadnia potrzebę weryfikowania szczerości wyznawcy w przypadkach wątpliwych. Po drugie, zwrócono uwagę, że ocena tego, czy osoba rzeczywiście żywi określone przekonania religijne, jest czymś innym od niedopuszczalnej – gdyż pogwałcającej wymóg neutralności religijnej państwa – sądowej oceny prawdziwości tych przekonań. Po trzecie analizie poddano kilka wyznaczników szczerości, jak zgodność przekonań religijnych wyznawcy z jego postępowaniem, posiadanie stosownej wiedzy religijnej, gotowość poniesienia pewnych ciężarów w zamian za możliwość niesprzeniewierzania się swojej wierze czy brak ukrytych niereligijnych motywów powołania się na wolność religijną. Autor, broniąc możliwości oceny szczerości przekonań religijnych przez judykatywę, jednocześnie opowiada się za tym, aby sąd dokonywał tej oceny kontekstualnie, a w ramach pewnej powściągliwości niedające się usunąć wątpliwości rozstrzygał na korzyść wyznawcy.