Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Baner Consilium Iuridicum

Vol. 1 No. 24 XI 2022 (2022): Ławnik, sędzia pokoju, ława przysięgłych – społeczeństwo w wymiarze sprawiedliwości

Artykuły

The social factor in the history of the Polish judiciary: jury courts, magistrates, jurors since the unification of the judiciary (until 1929)

  • Jakob Maziarz
DOI: https://doi.org/10.52097/ci.5672  [Google Scholar]
Published: 2023-10-10

Abstract

The issue of the participation of the social factor in the administration of justice has definitely experienced a renaissance in recent years. Only a dozen or so years ago it seemed that the only acceptable form of citizens' participation in the judiciary was lay judges, now the possibility of restoring the institution of justices of the peace is seriously considered. In the history of the judiciary in Poland, in different periods and in different areas, basically all forms of public participation in the administration of justice were known; in addition to those mentioned above, also courts of assizes and direct election of judges by the citizens. The article concerns the participation of the social factor in the judiciary until its unification on the basis of the Act – Law on the System of Common Courts of 1928, but focuses more on the reasons for the introduction of the social factor as such and its various varieties. As a side note, the author leaves detailed factual findings regarding the nature of non-professional courts in particular epochs (as these have recently been the subject of at least several studies).

References

  1. Baran K., Powstanie i ewolucja angielskiej ławy przysięgłych (między średniowieczem a XIX stuleciem), (w:) M. Kwiecień, M. Małecki (red.), Szkice z dziejów ustroju i prawa. Poświęcone pamięci Ireny Malinow-skiej-Kwiatkowskiej, Kraków 1997. [Google Scholar]
  2. Bardach J., Historia państwa i prawa Polski, Warszawa 1973, t. I. [Google Scholar]
  3. Bossowski J., Czynnik ludowy w sądzie karnym, Ruch Prawniczy i Ekonomiczny, 1921, z. 1. [Google Scholar]
  4. Drobner B., Bezustanna walka. Wspomnienia 1883–1918, Warszawa 1962. [Google Scholar]
  5. Dubanowicz E., W sprawie sądów pokoju na ziemiach polskich (Stud-jum prawno-historyczne), Przegląd Prawa i Administracji 1919, z. 4–6. [Google Scholar]
  6. Dunin K., Sądy gminne, Ateneum 1879, t. II. [Google Scholar]
  7. Dworkin R., Freedom's Law. The Moral Reading of the American Con-stitution, Oxford 1999. [Google Scholar]
  8. Grendeszyński L., Atak na sądy gminne w Królestwie, Kraj 1886, nr 45. [Google Scholar]
  9. Grendeszyński L., Duplika w sprawie sądów gminnych, Kraj 1886, nr 47. [Google Scholar]
  10. Grendeszyński L., Przyczynek do sprawy sądów gminnych w Króle-stwie, Kraj 1886, nr 51. [Google Scholar]
  11. Grzybowski K., Historia państwa i prawa Polski, Warszawa 1964, t. IV. [Google Scholar]
  12. Halberda J., Ława przysięgłych w angielskim procesie cywilnym (XII–XIII wiek), (w:) S. Grodziski, A. Karabowicz, D. Malec, M. Stus (red.), Vetera novis augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacła-wowi Uruszczakowi, t. I, Kraków 2010. [Google Scholar]
  13. Jak uniknąć niepotrzebnych a kosztownych procesów?, Kraków 1914. [Google Scholar]
  14. Jastrzębski R., Czynnik obywatelski w sądownictwie II Rzeczypospoli-tej, Czasopismo Prawno-Historyczne 2021, t. 73. [Google Scholar]
  15. Jastrzębski R., Udział obywateli w wymiarze sprawiedliwości II Rze-czypospolitej, (w:) R. Piotrowski (red.), Udział obywateli w sprawowa-niu wymiaru sprawiedliwości, Warszawa 2021. [Google Scholar]
  16. Kołłątaj H., O ustanowieniu i upadku konstytucyi polskiej 3 maja 1791, Paryż 1868, t. III. [Google Scholar]
  17. Korobowicz A., Sądownictwo Królestwa Polskiego 1876–1915, Lublin 1995. [Google Scholar]
  18. Korobowicz A., Witkowski W., Prawo i sądy na zabranych wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej w XIX wieku, Czasopismo Prawno-Historyczne 2003. [Google Scholar]
  19. Kulesza C., Udział czynnika społecznego w orzekaniu w perspektywie historyczno-prawnoporównawczej, Białostockie Studia Prawnicze 2016, z. 21. [Google Scholar]
  20. Lechicki C., Matakiewicz Antoni August (1873–1937), Polski Słownik Biograficzny, t. 20, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975. [Google Scholar]
  21. Matakiewicz A., Organizaya i zadanie gminnych urzędów rozjem-czych, Gazeta Podhalańska 1914, nr 29. [Google Scholar]
  22. Materniak-Pawłowska M., Sądownictwo w sprawach handlowych, (w:) R. Jastrzębski (red.), Prawo handlowe i gospodarcze II Rzeczypospo-litej, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  23. Matuszewski J., Matuszewski J. (wyd. i opr.), Najstarszy Zwód Prawa Polskiego, Łódź 1995. [Google Scholar]
  24. Maziarz J., Jury courts in interwar Poland, Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa 2022, nr 2. [Google Scholar]
  25. Maziarz J., Sądy przysięgłych w II Rzeczypospolitej w praktyce Sądu Okręgowego w Krakowie, Warszawa 2017. [Google Scholar]
  26. Maziarz J., Zagadnienie sądów pokoju w pracach Sejmu II Rzeczypo-spolitej w świetle wniosków i interpelacji poselskich, Krakowskie Stu-dia z Historii Państwa i Prawa 2021, nr 4. [Google Scholar]
  27. Miklaszewski W., O stanowisku przewodniczącego w sądzie przysię-głych, Warszawa 1867. [Google Scholar]
  28. Miklaszewski W., Wykaz systematyczny spraw karnych, rozpoznanych w 1876 i 1877 przez Sądy gminne, Sędziów pokoju i Zjazdy Sędziów pokoju i gminnych, Gazeta Sądowa Warszawska 1879, nr 11. [Google Scholar]
  29. Mogilnicki A., Sądy przysięgłych w Polsce, Gazeta Administracji i Poli-cji Państwowej 1923, nr 25. [Google Scholar]
  30. Mostowik P., Pogłódek A. (red.), Sądownictwo pokoju. Rozwiązania zagraniczne z perspektywy krajowej, Warszawa 2022. [Google Scholar]
  31. Patkaniowski M., O początkach katedry prawa cywilnego w Krakowie, (w:) W. Osuchowski, M. Sośniak, B. Walaszek, Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej Kazimierza Przyby-łowskiego, Kraków–Warszawa 1964. [Google Scholar]
  32. Potocki K., O początku, historyi, korzyściach i niedogodnościach insty-tucyi sądu przysięgłych: rzecz krótka, Warszawa 1819. [Google Scholar]
  33. Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2021. [Google Scholar]
  34. Römer M., Dzienniki, t. IV, Warszawa 2018. [Google Scholar]
  35. Sondel J., Z dziejów katedry prawa rzymskiego Uniwersytetu Jagiel-lońskiego, Prace Komisji Historii Nauki PAU 2013, t. XII. [Google Scholar]
  36. Spasowicz W., O gminach i sądach gminnych w Królestwie Polskim, (w:) Idem, Pisma zebrane, Petersburg 1892, t. III. [Google Scholar]
  37. Staszic S., Przestrogi dla Polski z teraźniejszych politycznych Europy związków i z praw natury wypadające, przez pisarza Uwag nad ży-ciem Jana Zamoyskiego, Warszawa 1790. [Google Scholar]
  38. Suligowski A., W kwestji sądów gminnych i pokoju, Warszawa 1882. [Google Scholar]
  39. Sypowski F., Gminne urzędy rozjemcze w świetle umiejętności prawa, Prawnik 1914, nr 4. [Google Scholar]
  40. Tocqueville de A., Dawne prawo i rewolucja, Warszawa 1970. [Google Scholar]
  41. Uruszczak W., Powstanie Uniwersytetu w Krakowie w 1364 roku, Czasopismo Prawno-Historyczne 2014. [Google Scholar]
  42. Uruszczak W., Statuty Kazimierza Wielkiego jako źródło prawa pol-skiego, Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 1999, t. 3. [Google Scholar]
  43. Uruszczak W., Zasady ustrojowe Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Czasopismo Prawno-Historyczne 2008, t. 50, nr 2. [Google Scholar]
  44. Waltoś S., Ławnik – czy piąte koło u wozu?, (w:) T. Grzegorczyk (red.), Funkcje procesu karnego. Księga jubileuszowa Profesora Juliu-sza Tylmana, Warszawa 2011. [Google Scholar]
  45. Waltoś S., Owoce zatrutego drzewa, Kraków 2010 [Google Scholar]
  46. Zaprowadzenie gminny urzędów rozjemczych w Krakowie, Przegląd adwokacki 1913, nr 2. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.