Zur Hauptnavigation springen Zum Inhalt springen Zur Fußzeile springen
Częstochowskie Studia Teologiczne

Bd. 52 (2025): Księga Pamiątkowa z okazji 100. lecia archidiecezji częstochowskiej

Artykuły naukowe

Przeszłość kościelna terenów diecezji częstochowskiej

DOI: https://doi.org/10.53120/czst.2025.27-39  [Google Scholar]
Veröffentlicht: 2025-12-25

Abstract

W ciągu wieków zmieniała się przynależność kościelna terenów wchodzących potem w skład utworzonej w 1925 r. diecezji częstochowskiej. Początkowo należały one do metropolii gnieźnieńskiej. Północne tereny należały do archidiecezji gnieźnieńskiej a południowe do diecezji krakowskiej. W okresie rozbiorów doszło do zmian nie tylko granic państwowych, ale także i kościelnych. Niektóre parafii w południowej części znalazła się czasowo w zarządzie biskupów wrocławskich. Czas zaborów był okresem dość znacznych zmian przynależności kościelnej. Po 1818 r. północne obszary wraz z Częstochową i okolicami znalazły się w granicach zreorganizowanej diecezji włocławskiej, zwanej kujawsko-kaliską. Południowe tereny późniejszego szeroko rozumianego Zagłębia Dąbrowskiego należały do diecezji krakowskiej a potem do diecezji kieleckiej. Taki stan utrzymał się aż do 1925 r., kiedy erygowano diecezję częstochowską.

Literaturhinweise

  1. I. Źródła [Google Scholar]
  2. A. Rękopiśmienne: [Google Scholar]
  3. Archiwum Diecezjalne we Włocławku (dalej (ADWł.): [Google Scholar]
  4. Acta episcopalia (dalej: AE): [Google Scholar]
  5. sygn. 035 Acta visitationis totius archidiaconatus Unieioviensis sub felicibus auspiciis illustrissimi principis et reverendissimi domini, domini Ioannis Wężyk Dei et Apostolicae Sedis gratia archiepiscopi Gnesnensis, legati nati, Regni Poloniae primatis et primi principis, iuxta praescriptum constitutionum provincialium, per admodum reverendum dominum Lucam Wilkostowski archidiaconum Unieioviensem, canonicum Gnesnensem et parochum Koninensem, in anno Domini MDCXXXVI (1636) feliciter expeditae. [Google Scholar]
  6. sygn. 037 Akta wizytacji archidiakońskiej Oficjałatu czyli Terytorium Wieluńskiego, przeprowadzonej przez miejscowego prepozyta i oficjała Macie-ja Aleksandra Rudzkiego w latach 1668-1669. [Google Scholar]
  7. B. Drukowane: [Google Scholar]
  8. Bulla do duchowieństwa, „Wiadomości Diecezjalne. Organ Urzędowy Częstochowskiej Kurji Biskupiej” 1(1926) nr 1, s. 2. [Google Scholar]
  9. Bulla nominacyjna, „Wiadomości Diecezjalne. Organ Urzędowy Częstochowskiej Kurji Biskupiej” 1(1926) nr 1, s. 2. [Google Scholar]
  10. Bulla „Vixdum Poloniae unitas”, „Wiadomości Diecezjalne. Organ Urzędowy Częstochowskiej Kurji Biskupiej” 1(1926) nr 1, s. 1. [Google Scholar]
  11. Łaski J., Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, t. 2, wyd. J. Łukowski, Poznań 1881. [Google Scholar]
  12. [Nominacja biskupa S. Zdzitowieckiego na administratora diecezji częstochowskiej], „Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej” 19(1925) nr 12, s. 480. [Google Scholar]
  13. Nowe granice diecezji włocławskiej częstochowskiej (Według bulli papieskiej „Vix dum Poloniae unitas”), „Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej” 19(1925) nr 12, s. 478-480. [Google Scholar]
  14. Ordo et numerus ecclesiarum Archidioecesis Gnesnensis, w: Constitutiones Synodi Archidio-ecesis Gnesnensis sub [...] D. Stanislao in Słupow Szembek [...] Lovicii Anno Domini MDCCXX Die XXVI Augusti Celebratae, Varsaviae b.r.w. [Google Scholar]
  15. Sawicki J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. 5: Synody archidiecezji gnieźnieńskiej i ich statuty, Warszawa 1950. [Google Scholar]
  16. Schematismus universi venerabilis cleri saecularis et regularis dioecesis częstochoviensis pro anno 1926, Częstochoviae 1926. [Google Scholar]
  17. II. Opracowania [Google Scholar]
  18. Abraham W., Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Poznań 1962. [Google Scholar]
  19. Aleksandrowicz M., Gnieźnieńska archidiecezja. I. Dzieje, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 5, Lublin 1989, kol. 1173-1174. [Google Scholar]
  20. Chromy D., Duszpasterstwo parafialne w diecezji krakowskiej w świetle wizytacji biskupich (1781-1785), Kraków 2023 (mps). [Google Scholar]
  21. Gromnicki T., Świętopietrze w Polsce, Kraków 1908. [Google Scholar]
  22. Hemperek P., Oficjalat okręgowy w Lublinie XV-XVIII w. Studium z dziejów organizacji i kompetencji sądownictwa kościelnego, Lublin 1974. [Google Scholar]
  23. Jamioł P., Biblioteki parafialne dekanatów krakowskich: Lelów i Wolbrom w XVIII w., ABMK, 98(2012), s. 121-148. [Google Scholar]
  24. Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821, czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim, t. 1, Poznań 1888. [Google Scholar]
  25. Kracik J., Parafie księstwa siewierskiego w dobie baroku i katolicyzmu oświeconego, [w:] Siewierz, Czeladź, Koziegłowy. Studia i materiały z dziejów księstwa siewierskiego, red. F. Kiryk, Katowice 1994, s. 517-547. [Google Scholar]
  26. Kumor B., Archidiakonat, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 1, Lublin 1989 (dodruk), kol. 869-873. [Google Scholar]
  27. Kumor B., Biskupstwo w Poznaniu. Utworzenie metropolii w Gnieźnie, [w:] Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor i Z. Obertyński, t. 1, cz. 1, Poznań-Warszawa 1974, s. 40-41. [Google Scholar]
  28. Kumor B., Breve papieskie włączające Nowy Śląsk do diecezji wrocławskiej, AMBK 16(1965), s. 311-314. [Google Scholar]
  29. Kumor B., Granice (archi)diecezji krakowskiej (1000-1939), „Prawo Kanoniczne”, 6(1963) nr 1-4, s. 535-556. [Google Scholar]
  30. Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968-1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” (dalej ABMK) 18(1969), s. 290-352; cz. 3, ABMK 20(1970), s. 253-374; cz. 5, ABMK 22(1971), s. 3319-402. [Google Scholar]
  31. Kumor B., Organizacja terytorialna diecezji kieleckiej, „Nasza Przeszłość” 17(1963), s. 187-232. [Google Scholar]
  32. Kumor B., Projekty reorganizacji Kościoła polskiego w latach 1918-1925, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 8 (1975), s. 155-162. [Google Scholar]
  33. Kumor B., Projekty zmian w organizacji metropolitalnej i diecezjalnej w Polsce (1918-1925), [w:] Kościół w II Rzeczypospolitej, red. Z. Zieliński, S. Wilk, Lublin 1980, s. 53-62. [Google Scholar]
  34. Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej 1772-1918, Kraków 1980. [Google Scholar]
  35. Labuda G., Szkice historyczne X-XI wieku. Z dziejów organizacji Kościoła w Polsce we wczesnym średniowieczu, Poznań 2004. [Google Scholar]
  36. Librowski S., Krynicki Władysław Paweł, [w:] Polski Słownik biograficzny, t. 15, Warszawa 1070, 464-465. [Google Scholar]
  37. Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1996. [Google Scholar]
  38. Mapa archidiecezji gnieźnieńskiej w wieku XVI, oprac. J. Korytkowski, [w:] J. Łaski, Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, t. 2, wyd. J. Łukowski, Poznań 1881 (mapa na końcu tomu). [Google Scholar]
  39. Michałowski R., Początki arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, [w:] 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. J. Strzelczyk, J. Górny, Gniezno 2000, s. 27-48. [Google Scholar]
  40. Natanek P., Pogranicze kościelne diecezji krakowskiej i wrocławskiej na Śląsku na przełomie XVIII i XIX wieku, „Folia Historica Cracoviensia” 10(2004), s. 283-293. [Google Scholar]
  41. Patykiewicz W., Archidiakonat wieluński, „Wiadomości Diecezjalne” 24-31(1957), s. 383-393, 425-433, 455-465, 493-503; CzWD 32(1958), s. 28-39, 72-80, 111-120, 156-160, 194-212, 237-248, 275-282, 462-469. [Google Scholar]
  42. Patykiewicz W., Z przeszłości Ziemi Rudzkiej, „Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne” 35(1961), s. 117-128. [Google Scholar]
  43. Potkański K., Granice biskupstwa krakowskiego, „Rocznik Krakowski” 4(1900), s. 201-231. [Google Scholar]
  44. Rosin R., Panowanie książąt opolskich w Rudzkiem w pierwszej połowie XIII w., „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” Sectio F, 45(1990), s. 119-127. [Google Scholar]
  45. Różański M., Rozwój sieci parafialnej w archidiakonacie uniejowskim od „Liber beneficiorum” do 1795 r., „Łódzkie Studia Teologiczne” 9(2000), s. 287-308. [Google Scholar]
  46. Różański M., Szkoły parafialne w XVI-XVIII wieku w archidiakonacie uniejowskim, Łódź 2003. [Google Scholar]
  47. Silnicki T., Organizacja archidiakonatu w Polsce, Lwów 1927. [Google Scholar]
  48. Szymański J., Kanonicy świeccy narzędziem feudalnej organizacji włości kieleckiej biskupów krakowskich na przełomie XII i XIII w., „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” 3(1965), s. 305-327. [Google Scholar]
  49. Urban W., Zarys dziejów diecezji wrocławskiej, Wrocław 1962. [Google Scholar]
  50. Widera M., Udział bpa Stanisława Zdzitowieckiego w powstaniu diecezji częstochowskiej, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” 44 (2024) nr 2, s. 197-218. [Google Scholar]
  51. Wiśniowski E., Parafie w średniowiecznej Polsce. Struktura i funkcje społeczne, Lublin 2004. [Google Scholar]
  52. Witczak H., Liber beneficiorum Jana Łaskiego – nieodzowne źródło do poznania dziejów parafii na terenie obecnej diecezji włocławskiej, „Studia Włocławskie” 15 (2013), s. 135-154. [Google Scholar]
  53. Zajączkowski S., Studia nad terytorialnym formowaniem się ziemi sieradzkiej i łęczyckiej, Łódź 1951. [Google Scholar]
  54. Zajączkowski S.M., Osadnictwo i stosunki własnościowe Sieradzkiego na przełomie późnego średniowiecza i czasów nowożytnych, [w:] Między północą i południem. Sieradzkie i Wieluńskie w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych. Materiały z sesji naukowej w Kościerzynie koło Sieradza (4–6 grudnia 1991), red. T.J. Horbacz, L. Kajzer, Sieradz 1993, s. 31-47. [Google Scholar]
  55. Związek J., Działalność duszpasterska i oświatowa biskupa Teodora Kubiny ziemi wieluńskiej, „Caritati et Veritati” 11 (2018), s. 397-453. [Google Scholar]
  56. Związek J., Dzieje diecezji częstochowskiej w okresie II Rzeczypospolitej, Częstochowa 1990. [Google Scholar]

Downloads

Keine Nutzungsdaten vorhanden.

Ähnliche Artikel

1 2 > >> 

Sie können auch eine erweiterte Ähnlichkeitssuche starten für diesen Artikel nutzen.