Apelacja w sprawach kredytów w walutach obcych. Wybrane zagadnienia sporne

Abstrakt

W systemie polskim przyjęto model apelacji pełnej. Sąd drugoinstancyjny orzeka na zasadach da mihi factum, dabo tibi ius oraz facta probantur, iura novit curia. Toteż do nieobligatoryjnych zarzutów apelacji należy naruszenie prawa materialnego. I ten składnik apelacji w sprawach kredytów w walutach obcych okazuje się najbardziej kontrowersyjny, co wynika z najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, na czym skupia się niniejsza publikacja. Trybunał w wyroku w sprawie mBank, C140/22 przedstawił w opozycji do uchwały (7) Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. III CZP 6/21 wykładnię nietransponowanych do systemu polskiego art. 6 ust. 1 in fine i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13. Według Trybunału zagwarantowana przez utrwalone orzecznictwo luksemburskie możliwość sprzeciwiania się przez konsumenta stosowaniu dyrektywy 93/13 nie może być rozumiana w ten sposób, że nakłada na niego, w celu dochodzenia praw, które wywodzi z tej dyrektywy, pozytywny obowiązek powołania się na przepisy tej dyrektywy w drodze sformalizowanego oświadczenia złożonego przed sądem. Oznaczałoby stosowanie przepisów dyrektywy na wniosek, a nie ex lege, jako wyraz zawieszonej bezskuteczności do czasu zakończenia tego stanu przez zainteresowanego konsumenta, zamiast wymaganej prawem Unii nieważności bezwzględnej (ex tunc, ex lege) – to po pierwsze; po drugie, art. 6 ust. 1 in fine i art. 7 ust. 1 dyrektywy sprzeciwiają się wynagrodzeniu banku z tytułu pozaumownego korzystania przez konsumenta z kredytu w przypadku nieważności bezwzględnej i całkowitej umowy, w tym w postaci możliwości obniżenia roszczeń dochodzonych przez konsumenta o równowartość odsetek kapitałowych, które bank otrzymałby, gdyby umowa ta pozostała w mocy. Logiczną konsekwencją i uszczegółowieniem powyższego jest wyrok w sprawie Getin Noble Bank, C-28/22, gdzie TS sprzeciwił się na tyle absurdalnej wykładni zawartej w uchwale majowej SN, że wyłączone zostało, kosztem interesów konsumenta, stosowanie przepisów ogólnych, w myśl których początek biegu przedawnienia roszczeń restytucyjnych banku wobec konsumenta i vice versa biegnie już od momentu, gdy konsument w banku zakwestionował ważność umowy o kredyt, czyli od wezwania o zwrot kwot rat spłaconego kredytu, tj. po tym jak przedsiębiorca ten otrzyma wezwanie do zwrotu tych kwot. Oba wyroki oznaczają powrót do wykładni z okresu sprzed wydania uchwały majowej SN.