Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nagłówek strony

Nr 16 (2017)

Prawo kanoniczne

Instytucja rodziców chrzestnych od czasów starożytnych do prawa dekretałów

Opublikowane: 20.12.2017

Abstrakt

Niniejszy artykuł pozwala prześledzić proces krystalizowania się doktryny na temat chrzestnych oraz omawia skomplikowany proces ewolucji jakiemu podlegały przepisy prawa kościelnego dotyczące tej instytucji, od czasów starożytnych, do średniowiecznego prawa dekretałów. 

Kościół od czasów starożytnych przeciwny był dopuszczaniu do inicjacji chrześcijańskiej i do pierwszego z sakramentów wiary, bez poręczyciela, który zaświadczał o szczerości intencji kandydata oraz o prowadzeniu przez niego życia zgodnego z chrześcijańską moralnością. Narzędziem prawnym służącym temu celowi stała się instytucja chrzestnych. W archaicznej gminie funkcję taką prawdopodobnie pełniła cała wspólnota lokalna. W związku z wykrystalizowaniem się w III w. katechumenatu, pojawiła się instytucja chrzestnego indywidualnego, sponsora, który w przypadku chrztu małych dzieci, zazwyczaj osieroconych, wyręczał je w odpowiedziach wobec przedstawicieli Kościoła, jak również był świadkiem faktu chrztu. Instytucja ta, nie była początkowo sformalizowana od strony prawnej. Pierwsze przepisy pojawiły się w III w. i wraz z rozwojem społeczności kościelnej, podlegały one ewolucji. Efektem tego było pojawienie się wynikające z faktu bycia chrzestnym przeszkody pokrewieństwa duchowego. We wczesnym średniowieczu, na terenie Państwa Frankońskiego, ukształtował się nowy typ chrzestnego, patrina, jako instytucji mającej wymiar ściśle prawno - kanoniczny. Było to wynikiem zaniku stosowania starych obrzędów katechumenatu oraz rozpowszechnienia się zwyczaju udzielania chrztu noworodkom. W średniowieczu, w epoce scholastycznej, pojawiały się coraz bardziej szczegółowe przepisy dotyczące chrzestnych, zadań jakie mieli oni do wypełniania; warunków, które musieli wypełnić, aby móc podjąć funkcję chrzestnego; ilości chrzestnych. Dalszej ewolucji podlegała również przeszkoda pokrewieństwa duchowego. Rozwojowi przepisów na temat chrzestnych w prawie dekretałów towarzyszyła refleksja teologiczna, dzięki której dokonywał się z kolei postęp w naukach prawnych, m.in. zwrócono szczególną uwagę na obowiązek chrzestnych związany z zabezpieczeniem wychowania ochrzczonego dziecka w wierze.

W artykule przeanalizowany został również skomplikowany proces przeszczepiania przez synody legackie z XII i XIII w. na teren polskiej prowincji kościelnej samej instytucji chrzestnych, jak też norm na ten temat. Prześledzona została rówież dalsza ewolucję w tej materii, w prawie partykularnym, która dokonywała się dzięki średniowiecznym synodom prowincjalnym.

Bibliografia

  1. Aleksander z Hales, Alexandri Alensis Angli, doct. Irrefragabilis, ordinis minorum, Summae theologiae pars quarta […]. Coloniae Agrippinae, 1622; [Google Scholar]
  2. Amalariusz, Amalarii epistola ad Carolum Magnum Imperatorem, PL 99, kol. 887 – 902; [Google Scholar]
  3. Botte B., Hippolyte de Rome, La Tradition apostolique, texte latin, Paris 1946; [Google Scholar]
  4. Bourgeios H., Sesboüé B., Tichon P., Znaki zbawienia. Sakramenty. Kościół. Najświętsza Maria Panna, Kraków 2001; [Google Scholar]
  5. Brückner A., Kmotr, w: Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2000, s. 239; [Google Scholar]
  6. Chrostowski W., Konferencje biblijne 2011/12, Judaizm rabiniczny, za: http://wch-biblijne.com/akademia/ABI_2011-2012.pdf [PDF, z dnia 2017-02-15]; [Google Scholar]
  7. Chrostowski W., Mojżesz w każdym mieście ma tych, którzy go głoszą (Dz 15,21), za: http://adonai.pl/czytania/?id=115 [z dnia 2017-02-15]; [Google Scholar]
  8. Chrzest, w: Słownik Teologii Biblijnej, red. X. Leon – Dufour, Poznań 1990, s. 130 - 134; [Google Scholar]
  9. Corblet J., Histoire dogmatique, liturgique et archéologique du sacrement de Baptême, Tome second, Paris-Bruxelles-Genève 1882; [Google Scholar]
  10. Corpus Iuris Canonici. Editio Lipsiensis secunda post Aemilii Ludouici Richteri curas ad librorum manu scriptorum et editionis romanae fidem recognouit et adnotatione critica instruxit Aemilius Fridberg, Pars I (Decretum Gratiani) et II (Decretalium collectiones), Graz 1955; [Google Scholar]
  11. Corpus Iuris Civilis, Volumen secundum, Codex Iustinianus, recognovit et retractavit P. Krueger, Berlin 1959; [Google Scholar]
  12. Crespetio P., Summa catholicae fidei, apostolicae doctrinae et ecclesiasticae disciplinae, nec non totius iuris canonici […] Lvgdvni MDXCVIII; [Google Scholar]
  13. De Divinis oficiis liber, w: Beati Flacci Albini seu Alcuini Abbatis, Caroli Magni Regis ac Imperatoris, magistri opera […] Tomi secundi volumen primum, bmw, MDCCLXXVII; [Google Scholar]
  14. Discipulus Umbriensium, w: Synody i kolekcje praw, Tom V, Księgi pokutne, tekst łaciński, grecki i polski, układ i opracowanie A. Baron, Kraków 2011; [Google Scholar]
  15. Dujarier M., Instytucja rodziców chrzestnych, Concilium 1-10: 1966-1967, s. 65-68; [Google Scholar]
  16. Dujarier M., Krótka historia katechumenatu, Poznań 1990; [Google Scholar]
  17. Dujarieur M., Le parrainage des adultes aux trois premiers siècles de l`Eglise, Paris 1962; [Google Scholar]
  18. [Google Scholar]
  19. Fijałek J., Najstarsze Statuty synodalne Biskupa Nankera z 2 października 1320 r., Kraków 1915; [Google Scholar]
  20. Góralski W., Statuty synodalne legata Jakuba z Leodium, Prawo Kanoniczne 27: 1984 , n. 3-4, s. 149-171; [Google Scholar]
  21. Góralski W., Wprowadzenie do historii ustawodawstwa synodalnego w Polsce, Lublin 1991; [Google Scholar]
  22. Hemperek P., Chrzestni rodzice, w: Encyklopedia Katolicka, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Lublin 1979, kol. 378; [Google Scholar]
  23. Hemperek P., Góralski W., Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego. Historia źródeł i nauki prawa kanonicznego, Tom 1, Część 1, Lublin 1995; [Google Scholar]
  24. Hube R., Antiquissimae Constitutiones Synodales Provinciae Gneznensis maxima ex parte nunc primum e codicibus manu scriptis typis mandatae, Petropolis 1856; [Google Scholar]
  25. Hugo od św. Wiktora, De sacramentis christianae Fidei, PL 176, kol. 174 - 618; [Google Scholar]
  26. Impuberes, w: Prawo rzymskie. Słownik encyklopedyczny, pod red. W. Wołodkiewicza, Warszawa 1986, s. 71; [Google Scholar]
  27. [Google Scholar]
  28. Jan Diakon, Epistola ad Senarium virum illustrem, 7, PL 59, kol. 401-408; [Google Scholar]
  29. Janeczek S., Hugon ze świętego Wiktora, w: Encyklopedia Katolicka, red. J. Walkusz, S. Janeczek, S. Wielgus, S. Fita, J. Misiurek, M. Rusecki, A. Stępień, A. Weiss, Lublin 1993, kol. 1292-1294; [Google Scholar]
  30. Jungmann J., Liturgia pierwotnego Kościoła do czasów Grzegorza Wielkiego, Tyniec – Kraków 2013; [Google Scholar]
  31. Leidradus, Liber de sacramento baptismi, PL 99, kol. 853 – 872; [Google Scholar]
  32. Lelong Ch., Życie codzienne w Galii Merowingów, Warszawa 1967; [Google Scholar]
  33. Lupton L., Q. Septimi Florentis Tertulliani De baptismo, edited with an introduction and notes, Cambridge 1908; [Google Scholar]
  34. Malina A., Chrzciciele na pustyni. Chrzest Jana a obmycia rytualne w okresie Drugiej Świątyni, za: http://dlibra.kul.pl./Content/26316/ABL_2009_02_Qumran_018.pdf [PDF, z dnia 2017-02-15]; [Google Scholar]
  35. [Google Scholar]
  36. Mansi J., Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collectio […], Tomus nonus, Florentiae MDCCLXIII; [Google Scholar]
  37. Mansi J., Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collectio […], Tomus duodecimus, Florentiae MDCCLXVI; [Google Scholar]
  38. Murawski R., Karolińskie Ordo de catechizandis rudibus, Vox Patrum 32: 2012, s. 419-426; [Google Scholar]
  39. [Google Scholar]
  40. Nadolski B., Liturgika. Sakramenty. Sakramentalia. Błogosławieństwa, Tom 3, Poznań 1992; [Google Scholar]
  41. Notitia de gestis concilii Carthaginensis 13 septembris 401, w: Synodi et collectiones legum, Vol. IV, Acta synodalia ab anno 381-431, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2010; [Google Scholar]
  42. Nowicka U., Przeszkoda pokrewieństwa duchowego, Prawo Kanoniczne 54: 2011, 1-2, s. 247-271; [Google Scholar]
  43. Ordo Romanus VII, n. 78, PL 78, kol. 994 - 1000; [Google Scholar]
  44. Ożóg K., Formacja intelektualna biskupów krakowskich w średniowieczu, w: Cracovia-Polonia-Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, Kraków 1995, s. 159-177; [Google Scholar]
  45. Paprocki H., Hipolita Rzymskiego Tradycja Apostolska: wstęp, przekład, komentarz, w: Studia Theologica Varsaviensia 14: 1976, n. 1, s. 145-169; [Google Scholar]
  46. [Google Scholar]
  47. Pastuszko M., Prawo o sakramentach świętych. Normy ogólne i sakrament chrztu, Tom 1, Warszawa 1983; [Google Scholar]
  48. Pupillus, w: Prawo rzymskie. Słownik encyklopedyczny, pod red. W. Wołodkiewicza, Warszawa 1986, s. 127; [Google Scholar]
  49. S. Gregorii Magni Romani Pontificis Liber Sacramentorum, PL 78, kol. 25 - 264; [Google Scholar]
  50. S. Thoame Aquinatis Doctoris Angelici opera omnia iussu impensaque Leonis XIII P.M., Tomus duodecimus, Tertia pars Summae Theologiae, a questione LX ad questionem XC, Romae 1906; [Google Scholar]
  51. Schenk W., Chrzest, [II.Liturgia], w: Encyklopedia Katolicka, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Lublin 1979, kol. 361-365; [Google Scholar]
  52. Sobański R., Kościół. Prawo. Zbawienie, Katowice 1979; [Google Scholar]
  53. Stickler A., Historia iuris canonici latini. Institutiones academicae. Tom I. Historia fontium, Augustae Taurinorum 1950; [Google Scholar]
  54. Św. Augustyn, Epistola 98, PL 33, kol. 358-364; [Google Scholar]
  55. [Google Scholar]
  56. Św. Justyn, Apologia prima pro Christanis, PG 6, kol. 327-440; [Google Scholar]
  57. [Google Scholar]
  58. Tertulian De monogamia, PL 2, kol. 979 - 1004; [Google Scholar]
  59. Tertuliani Liber de monogamia, za: http://www.tertullian.org/latin/de_monogamia_app.htm [z dnia 2017-02-15]; [Google Scholar]
  60. Tertulian, De baptismo, PL 1, kol. 1197-1224; [Google Scholar]
  61. Theodulf, De ordine baptismi ad magnum senonensem liber, PL 105, kol. 223 – 240; [Google Scholar]
  62. Tomasz z Akwinu, Suma Teologiczna, Sakramenty w ogóle, Chrzest, Bierzmowanie (3, 60 - 72), Tom 27, przełożył i objaśnił o. P. Bełch, London 1984; [Google Scholar]
  63. Torquebiau P., Baptême en occident, w: Dictionnaire de Droit Canonique […] publié sous la direction R. Naz, Tome Deuxième, Paris 1937, kol. 110-174; [Google Scholar]
  64. Vita Christi Domini Servatoris nostri a` R.P. Ludolpho Saxone Carthvsiano ante CCL annos ex sacris Euangeliis veterumque patrum sententiis contexta […] Parisiis MDLXXX; [Google Scholar]
  65. Wąsik W., Obowiązki rodziców związane z przyjęciem przez ich dzieci sakramentu chrztu, bierzmowania i Eucharystii, Kielce 2015; [Google Scholar]
  66. Wąsik W., Rodzice chrzestni, w: AAVV, Encyklopedia chrześcijaństwa. Historia i współczesność. 2000 lat nadziei, Kielce 1997, s. 640; [Google Scholar]
  67. Wilkołek R., Średniowieczne summy teologiczne i ich układ. Analiza genologiczna Summy teologii św. Tomasza z Akwinu, Teolo [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.