Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 117 (2012): Nasza Przeszłość

Artykuły

Wychowanie i kształcenie dziewcząt w szkołach klasztornych w Krakowie w XVII i XVIII wieku

  • Anna Szylar
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2012.117.105-135  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2012

Abstrakt

Artykuł dotyczy wychowania i edukacji dziewcząt na pensjach klasztornych w Krakowie, które pełniły jednocześnie rolę internatu i szkoły. Dolną granicę rozważań stanowi przełom XVI i XVII wieku, górną początek XIX stulecia. Podyktowane to zostało zmianami, jakie dokonały się w organizacji szkół klasztornych w czasach po soborze trydenckim i po III rozbiorze. W pracy wykorzystano dostępne opracowania i materiały źródłowe, zgromadzone w archiwach klasztorów krakowskich, Archiwum Państwowym w Krakowie, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego i Bibliotece PAN w Krakowie. Kraków w XVII i XVIII stuleciu stanowił ośrodek życia zakonnego kobiet, była tu największa spośród wszystkich miast Rzeczypospolitej ilość klasztorów żeńskich oraz najwyższa liczba zakonnic. Prowadzeniem szkół zajmowały się mniszki w kilkunastu klasztorach, jedynie karmelitanki nie trudniły się nauczaniem dziewcząt. Zakonem powołanym specjalnie do wychowywania i kształcenia dziewcząt były prezentki.
Szkoły były zlokalizowane w klasztorach za klauzurą, nauczaniem zajmowały się zakonnice nazywane mistrzyniami panien świeckich, a od II połowy XVIII wieku również nauczycielki świeckie. We wszystkich szkołach najważniejsze było wychowanie religijne i ukształtowanie charakteru uczennic. Kształcenie polegało na nauczeniu czytania, pisania, rachunków oraz tzw. robót kobiecych, których zakres uzależniony był od rodzaju zakonu. Od lat 80. XVII wieku w klasztorze wizytek nauczano też języka francuskiego. W większości szkół klasztornych w II połowie XVIII wieku wprowadzono zmiany w programach nauczania, dostosowując je do zmieniających się potrzeb społecznych. Wychowankami były dziewczęta pochodzenia mieszczańskiego i szlacheckiego. Pobyt na pensji był odpłatny, chociaż przyjmowano też bezpłatnie po kilka ubogich dziewcząt. Prowadzone przez zakonnice pensje były jedynymi w tym czasie placówkami edukacji dziewcząt.

Bibliografia

  1. Kronika fundacyjna klasztoru mniszek zakonu kaznodziejskiego na Gródku w Krakowie (1620-1639), wstęp i opr. A. Markiewicz, Kraków 2007. [Google Scholar]
  2. Z. Wołek, Ceremoniał przyjmowania żywota zakonnego reguły świętego ojca Augustyna biskupa Hippony i wybornego doktora świętego w klasztorze panien augustianek w Krakowie, Kraków 1872. [Google Scholar]
  3. [b.a], Zebranie z listów papieskich, które się bulla zowią z conciliów, wyroków, odpowiedzi i różnych praw kościelnych dla nauki ww panien zakonnych do druku podane roku Pańskiego 1710, Wilno 1710. [Google Scholar]
  4. [b.a], Historia krakowskiego klasztoru sióstr Nawiedzenia NMP (pp. wizytek) 1681-1931, Kraków 1931. [Google Scholar]
  5. Antosiewicz K. Opieka nad dziećmi w Zakonie Świętego Ducha w Krakowie, [w:] Z badań nad dziejami zakonów i stosunków wyznaniowych, red. E. Wiśniowski, Lublin 1984, s. 35-79. [Google Scholar]
  6. Antosiewicz K., Duchaczki, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 4, Lublin 1983, kol. 303. [Google Scholar]
  7. Antosiewicz K., Zakon Ducha Świętego de Saxia w Polsce średniowiecznej, „Nasza Przeszłość, 1966, t. 23, s. 167-198. [Google Scholar]
  8. Bieniarzówna J., Małecki J., Dzieje Krakowa XVI-XVIII w., Kraków 1984. [Google Scholar]
  9. Borkowska M., Klasztory żeńskie Krakowa w epoce potrydenckiej: rekrutacja, [w:] Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym (red.) M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław-Opole 2000, s. 599-604. [Google Scholar]
  10. Borkowska M., Zakony żeńskie w Polsce w epoce nowożytnej, Lublin 2010. [Google Scholar]
  11. Chmiel A., Domy Krakowskie. Ulica św. Jana, Kraków 1924. [Google Scholar]
  12. Gach P. P., Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773-1914, Lublin 1984. [Google Scholar]
  13. Gąsior R., Matuła T., Szkoła Sióstr Prezentek w Krakowie w latach 1627-1918, Lublin 1998. [Google Scholar]
  14. Gustaw R., Klasztor i kościół św. Józefa SS. Bernardynek w Krakowie, Kraków 1947. [Google Scholar]
  15. Ignaszewska F. S., Historia fundacji klasztoru SS. Nawiedzenia N.M.P. (Wizytek) w Krakowie (1681-1699), „Nasza Przeszłość”, 1982, t. 58, s. 5-94. [Google Scholar]
  16. Kramarska Anyszek K., Dzieje klasztoru PP. Norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu do roku 1840, „Nasza Przeszłość”, 1977, t. 47, s. 5-170. [Google Scholar]
  17. Krasnowolski B., Historia klasztoru Benedyktynek w Staniątkach, Kraków 1999. [Google Scholar]
  18. Krukowski J., Szkolnictwo parafialne Krakowa w XVII wieku, Kraków 2001. [Google Scholar]
  19. Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej. Polska Centralna i Południowa, t. 2, Warszawa 2005. [Google Scholar]
  20. Machay F., Działalność duszpasterska kardynała Radziwiłła biskupa krakowskiego (1591-1600), Kraków 1936. [Google Scholar]
  21. Pruszcz P. H., Klejnoty Stołecznego miasta Krakowa, Kraków 1861. [Google Scholar]
  22. Pięta Z., Polskie klaryski pod zaborami i w Księstwie Warszawskim 1772-1815, Warszawa-Rzym 1981. [Google Scholar]
  23. Rybak A., Otorowska-Wrońska H., Szkoła PP. Norbertanek w Krakowie, Warszawa 1986. [Google Scholar]
  24. Sander E., Działalność edukacyjna i wychowawcza krakowskich klarysek, Kraków 2010. [Google Scholar]
  25. Szylar A., „Nasze naymilsze siestrzyczki.”, czyli habitki w klasztorze wizytek warszawskich w XVII wieku, „Biuletyn Historii Wychowania”, 2010, t. 26, s. 19-36. [Google Scholar]
  26. Szylar A., Działalność oświatowa benedyktynek sandomierskich w latach 1616-1865, Lublin 2002. [Google Scholar]
  27. Szylar A., Działalność wychowawczo-edukacyjno-opiekuńcza sióstr augustianek w Krakowie do schyłku XIX wieku [w:] Głodne dzieci w Polsce, red. Cz. Kępski, Lublina 2011, s. 291-308. [Google Scholar]
  28. Szylar A., Konwent bernardynek lubelskich w świetle kroniki klasztornej, „Nasza Przeszłość”, 2008, t. 110, s. 45-47, 35-106. [Google Scholar]
  29. Szylar A., O Siostrach Miłosierdzia, które „...Onemu służyć będą w osobie ubogich, chorych, więźniów, sierot lub innych...” – wybrane przykłady w ujęciu historycznym [w:] Pomoc jako zachowanie prospołeczne, red. T. Zbyrad, B. Krempa Wydawnictwo KUL, Lublin, 2012, s. 133-155. [Google Scholar]
  30. Uth G., Szkic historyczno-biograficzny Zakonu Augustiańskiego w Polsce, Kraków 1930. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.