Zur Hauptnavigation springen Zum Inhalt springen Zur Fußzeile springen

Bd. 107 (2007): Nasza Przeszłość

Artykuły

Udział duchowieństwa diecezji kieleckiej w rozwoju czytelnictwa i bibliotek parafialnych na przełomie XIX i XX wieku

  • Tomasz Domański
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2007.107.225-245  [Google Scholar]
Veröffentlicht: 2007-06-30

Abstract

Poziom edukacji w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX wieku był nadal bardzo niski. Większość ludności stanowili analfabeci (70% w 1897 r., co dawało łącznie 6,6 mln osób). Czynnik ten zdominował inicjatywy i próby podejmowane przez różne grupy społeczne, zmierzające do upowszechnienia oświaty, zwłaszcza na polskiej wsi.
Jedną z form walki z analfabetyzmem, w której ważną rolę odegrało duchowieństwo katolickie, było szerzenie zainteresowania czytelnictwem. Ta forma działalności oświatowej pojawiła się w diecezji kieleckiej około lat 80. XIX wieku. Należy stwierdzić, że do rewolucji 1905 r., ze względu na trudną sytuację polityczną i prześladowania duchowieństwa, tylko nieliczni księża zajmowali się akwizycją czasopism i popularyzacją polskiego słowa pisanego. Bardziej sprzyjające warunki dla tego typu działalności nadeszły wraz ze zwrotem politycznym 1905 roku. W ramach ogólnego ożywienia, na organizowanych specjalnie w tym celu konferencjach dekanalnych, księża na ogół omawiali własny udział w rozwijaniu zainteresowania czytelnictwem. W większości wystąpień podkreślano potrzebę popularyzacji prasy obyczajowej i katolickiej jako odpowiedzi na rozwój prasy socjalistycznej. Kwestię tę rozważały także władze diecezji kieleckiej. Stąd niezwykły udział księży w kolportażu czasopism, broszur i książek, który oprócz podnoszenia poziomu intelektualnego ludności polskiej, wynikał z chęci wyeliminowania z rynku niezależnych pism popularnych i socjalistycznych, atakujących pozycję Kościoła katolickiego. Do upowszechnienia czytelnictwa przyczyniły się także inicjatywy zakładania bibliotek parafialnych w diecezji kieleckiej. Próby te rozpoczęły się w latach 70. w parafii Daleszyce, a później w Olkuszu. Prawdziwy rozkwit bibliotek nastąpił podczas rewolucji 1905 roku i w latach następnych. Według zachowanych źródeł w 1913 r. w diecezji kieleckiej istniało 79 bibliotek parafialnych. Była to liczba znacząca i warta odnotowania. Biblioteki parafialne stanowiły też znaczny procent sieci bibliotek znajdujących się na terenie całej diecezji kieleckiej. Oczywiście nie wszystkie z tych bibliotek były bardzo aktywne. Nie wszędzie też cieszyły się zainteresowaniem parafian - zwykle większym na terenach wiejskich. Jednak w dużych miastach istniało wiele alternatywnych placówek oświatowych, a inicjatywy podejmowane przez duchowieństwo nie były czymś wyjątkowym, lecz jednym z wielu. Duża liczba bibliotek borykała się z różnymi problemami, w tym z brakiem odpowiednich pomieszczeń, kontrolami ze strony władz rosyjskich i brakiem szacunku dla książek wśród czytelników. Zarządzanie bibliotekami często pozostawało w rękach osób zaangażowanych w walkę z gazetami propagującymi emancypację wsi spod wpływów kleru.

Literaturhinweise

  1. Erber C., D zieje książki na kielecczyźnie w latach 1795-1865, Kielce 1996. [Google Scholar]
  2. Fulman M., Biblioteki parafialne ich potrzeba, zakładanie i prowadzenie, Warszawa 1907. [Google Scholar]
  3. Gajewski S., Towarzystwo Bibliotek Parafialnych w królestwie Polskim 1907-1910, „Summarium” 1977, nr 6. [Google Scholar]
  4. Kmiecik Z., Prasa polska w latach 1864-1918, w: Historia prasy polskiej, pod red. J. Łojka, Warszawa 1980. [Google Scholar]
  5. Kowalczyk-Mroczkowska L., Geneza księgozbioru czytelni naukowej w Kielcach (1906-1908) i jego funkcja w środowisku społecznym miasta, „Studia Kieleckie” 1988, nr 1, s. 32. [Google Scholar]
  6. Olszewski D., Aktywność społeczno-kulturalna duchowieństwa diecezji kieleckiej w XIX wieku. Zarys problematyki badawczej, w: Aktywność społeczno-kulturalna kościołów i grup wyznaniowych w Polsce w XIX i XX wieku, pod red. M. Meduckiej i R. Renz, Kielce 1993. [Google Scholar]
  7. Olszewski D., Biskup Maciej Majerczak (1800-1870). Reformator życia kościelnego w diecezji kielecko-krakowskiej, w: „Chrześcijanie”, pod red. B. Bejze, t. 5, Warszawa 1980. [Google Scholar]
  8. Olszewski D., Polski katolicyzm a sprawa narodowa na przełomie XIX i XX wieku. Stan i problematyka badań, w: Naród i religia. Materiały z sesji naukowej, pod red. T. Stegnera, Gdańsk 1994. [Google Scholar]
  9. Staszyński E., Polityka oświatowa caratu w Królestwie Polskim, Warszawa 1968. [Google Scholar]
  10. Szabat B., Walka o szkołą polską w okresie rewolucji 1905-1907 r. w guberni kieleckiej, Kielce 1991. [Google Scholar]

Downloads

Keine Nutzungsdaten vorhanden.