Proces implantacji opactwa cystersów w Mogile

Abstract

W artykule dokonano ponownej oceny historii klasztoru cystersów w Mogile aż do połowy XIV wieku w świetle modelu implantacji Derwicha. Odnosi się on do procesu, w trakcie którego wspólnota monastyczna buduje sieć dwukierunkowych powiązań ze światem zewnętrznym i stopniowo „wrasta” w swoje naturalne i społeczne otoczenie. Celem artykułu jest weryfikacja modelu Derwicha w odniesieniu do historii klasztoru w Mogile. Wyniki potwierdzają użyteczność modelu, pod warunkiem, że będzie się nim posługiwać z pewną elastycznością i tolerancją na szczególne okoliczności. Jednocześnie trzeba stwierdzić, że taka interpretacja historii klasztoru w Mogile budzi dyskusję, zwłaszcza problematyki periodyzacji wewnętrznej. Koncentrując się na fundacjach klasztoru i jego gospodarce, wzrasta jego powiązanie z lokalnymi wspólnotami i postęp prac budowlanych nad cysterskim zespołem architektonicznym. Pierwsze sto lat istnienia klasztoru w Mogile można podzielić na sześć etapów. Są to: (1) właściwy okres założenia, czyli lata 1218-1225; (2) faza stabilizacji lat 1228-1241; (3) konsolidacja z lat 1243-1286; (4) epoka rozkwitu, 1288-1304, będąca bezpośrednią konsekwencją stanięcia Mogiły po stronie zwycięskiego czeskiego pretendenta do tronu polskiego; (5) faza marginalizacji, 1305-1319, po obaleniu strony czeskiej przez Władysława Łokietka oraz (6) „kryzys początków”, który trwał od 1319 r. do 1349 r.; był to bowiem okres przemian i rozwoju, który zaowocował wielkim rozkwitem klasztoru w Mogile w drugiej połowie XIV wieku.