Ir al menú de navegación principal Ir al contenido principal Ir al pie de página del sitio

Vol. 60 (1983): Nasza Przeszłość

Artykuły

Dzieje opactwa cystersów w Koprzywnicy do końca XIV w.

  • Zofia Kozłowska-Budkowa
  • Stanisław Szczur
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1983.60.5-76  [Google Scholar]
Publicado: 1983-12-30

Resumen

Opactwo cysterskie w Koprzywnicy zostało założone w 1185 roku przez magnata Małopolski, Mikołaja z rodu Bogoriów, który ofiarował ziemie podzielone na dwie grupy. Pierwsza obejmowała działki wioskowe położone w województwie sandomierskim, a druga znajdowała się w Podkarpaciu, w dolinie Jasiołki i Wisłoka. Książę Krakowa, Kazimierz Sprawiedliwy (+ 1194), i biskup tego miasta, Gedko, również przyczynili się do fundacji tego opactwa. To dzięki tym postaciom mnisi mogli opuścić Morimund i osiedlić się w Koprzywnicy. Dom macierzysty w Morimund był wówczas już po czwartej fundacji w tej części Polski, kolejno po Jędrzejowie, Sulejowie i Wąchocku. Nowa fundacja otrzymała wsparcie zarówno od biskupa, jak i od książąt. Rodzina głównego fundatora nadal również pomagała. Troska o rozwój opactwa jest potwierdzona przez liczne darowizny ziem, a także przyznawanie immunitetów przez władzę. Społeczność Koprzywnicy szybko dostosowała się do miejscowych zwyczajów i warunków ekonomicznych, o czym świadczą transakcje finansowe dokonywane przez społeczność z byłymi właścicielami. Celem tych transakcji było skonsolidowanie własnych ziem. Preferencje mnichów skierowane były ku ziemiom położonym w pobliżu klasztoru, wymagającym niewielkiej pracy i przynoszącym szybko znaczne zyski. W XIII wieku, pomimo zachęt udzielanych przez władze, nie podjęli oni szeroko zakrojonej kolonizacji, która rozpoczęła się dopiero w XIV wieku. Opactwo Koprzywnica utrzymywało bliskie kontakty z Kapitułą Generalną. Na zalecenie Kapituły, opat z Koprzywnicy był powierzany liczne misje w Polsce i poza jej granicami. Często działał jako opat-wizytator odpowiedzialny za inspekcję miejsc i warunków materialnych nowo założonych opactw cysterskich. Kontakty te z wyższymi instancjami Zakonu prawdopodobnie wynikały z szacunku dla Reguły, a także z przewagi narodowej społeczności. W XIII wieku dominującym elementem był francuski, związany z opactwami zachodnimi. Zmiana ta nastąpiła w kolejnym wieku. Dominującą narodowością opactwa nie było już francuskie, a kontakty z Citeaux stawały się bardziej luźne. W rzeczywistości, imiona opatów sugerują, że element burżuazyjny o niemieckim pochodzeniu, nie mający silnych więzi z Citeaux, stał się dominujący. Zauważono również zmianę w tym kierunku na Kapitule Generalnej. XIV wiek nie przyniósł fundamentalnych zmian w gospodarce opactwa Koprzywnica. Proces konsolidacji ziemi, rozpoczęty w XIII wieku, kontynuowano, z tą różnicą, że działalność mnichów rozwijała się na dużą skalę. Dysponując znacznymi środkami finansowymi, nabywali obszerne obszary, nie lekceważąc jednocześnie skromniejszych działek, o ile znajdowały się w pobliżu ich centrum działalności. Zyski uzyskiwano głównie dzięki ludności służebnej, ponieważ bracia konwersi, przeznaczeni w myśl Zakonu do pracy fizycznej, stanowili tylko mniejszość. Znaczenie gospodarki cysterskiej dla kraju wynikało z efektywnego zarządzania i sprawnego wykorzystania, co świadczyło o szerokiej inicjatywie podniesienia poziomu rolnictwa poprzez poprawę jakości gleby, regulację rzek, tworzenie ogrodów i wprowadzanie nowych odmian roślin. Zyski uzyskane z tych działań potwierdzają, że cystersi byli doświadczonymi rolnikami.

Citas

  1. Berdecka A., Lokacje i zagospodarowanie miast królewskich w Małopolsce za Kazimierza Wielkiego, (1333—1370), Warszawa 1982. [Google Scholar]
  2. Białoskórska K., Wąchock, opactwo cystersów, Warszawa 1960. [Google Scholar]
  3. Buczek K., Targi i miasta na prawie polskim, Wrocław 1964. [Google Scholar]
  4. Bujak F., Studia nad osadnictwem Małopolski, „Rozprawy AU. Wydz. Hist.-Fil.” t. 47 (1905). [Google Scholar]
  5. Dąbkowski P., Prawo łaziebne, „Rozprawy AU. Wydz. Hist.- -Fil.” t. 56 (19U4). [Google Scholar]
  6. Dobrowolski K., Dzieje kultu świętego Floriana w Polsce, "Warszawa 1923. [Google Scholar]
  7. Gródecki R., Przyczynki do dziejów rolnictwa w Polsce średniowiecznej, „Tygodnik Rolniczy” R. 36(1919) nr 1. [Google Scholar]
  8. Grzesikowski J., Piotrowicz J., Sól małopolska w nadaniach i przywilejach dla klasztorów do pocz. XIV wieku, (w:) „Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce”, t. I (1965). [Google Scholar]
  9. Halecki O., Powołanie księcia Władysława Opolczyka na tron krakowski „Kwartalnik Historyczny”. XXVII (1913). [Google Scholar]
  10. Kłoczowski J., Prowincja polska cystersów w świetle akt kapituł generalnych tego zakonu z XV w. (w:) Polska w świecie. Szkice z dziejów kultury polskiej, Warszawa 1972. [Google Scholar]
  11. Korzeniowski J., Zapiski z rękopisów Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu i innych bibliotek petersburskich, Kraków 1910. [Google Scholar]
  12. Kościół w Polsce. Red. J. Kłoczowski, Kraków 1986 t. I. [Google Scholar]
  13. Krzyżanowski S., Przywileje szczyrzyckie, „Kwartalnik Historyczny” R. XVIII (1904). [Google Scholar]
  14. Maleczyński K., Najstarsze targi w Polsce i ich stosunek do miast przed kolonizacją na prawie niemieckim, Lwów 1926. [Google Scholar]
  15. Manteuffel T., Organizacja kościoła łacińskiego na Rusi, Lwów 1904. [Google Scholar]
  16. Manteuffel T., Rola cystersów w Polsce, „Przewodnik Historyczny” t. 41 (1951). [Google Scholar]
  17. Matuszewski J., Immunitet ekonomiczny w dobrach kościołach w Polsce do r. 1381, Poznań 1938. [Google Scholar]
  18. Mitkowski J., Początki klasztoru cystersów w Sulejowie, Poznań 1949. [Google Scholar]
  19. Początki immunitetu w Polsce, Lwów 1930. [Google Scholar]
  20. Polaczkówna H., Zapis Teodora Gryfity dla cystersów z 1196 roku, Lwów 1938. [Google Scholar]
  21. Semkowicz W., Nieznane nadania na rzecz opactwa jędrzejowskiego w XII wieku, „Kwartalnik Historyczny”. 24 (1910). [Google Scholar]
  22. Semkowicz W., Ród Awdańców w wiekach średnich, Poznań 1920. [Google Scholar]
  23. Trawkowski S., Gospodarka wielkiej własności cysterskiej na Dolnym Śląsku w XIII wieku, Warszawa 1959. [Google Scholar]
  24. Wąsowicz T., W sprawie roli konwersów w polskich klasztorach cysterskich (XII—XIII w.), (w:) Wieki średnie. Prace ofiarowane T. Manteufflowi w 60 rocznicę urodzin, Warszawa 1962. [Google Scholar]
  25. Wdowiszewski Z., Ród Bogorjów w wiekach średnich, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” t. IX, Kraków 1928. [Google Scholar]
  26. Wyrozumski J., Początki miast w regionie jasielskim, (w:) Studia z dziejów Jasia i powiatu jasielskiego, Kraków 1964. [Google Scholar]

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.