Aller directement au menu principal Aller directement au contenu principal Aller au pied de page

Vol. 20 (1964): Nasza Przeszłość

Artykuły

Jezuici a religijność polska (1564-1964)

  • Mieczysław Bednarz
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1964.20.149-224  [Google Scholar]
Publiée: 1964-12-30

Résumé

W ciągu czterech wieków działalności na ziemiach polskich Towarzystwo Jezusowe przyczyniło się w znacznym stopniu do obrony religii katolickiej przed innymi wyznaniami, a także do pogłębienia życia religijnego. Dokonało się to zwłaszcza poprzez silny wpływ na duchowieństwo świeckie i zakonne. 1) Pisano i publikowano katechizmy, postylle, nowe tłumaczenia Pisma Świętego, książki o apologetyce i ascetyce, a także podręczniki teologiczne i filozoficzne, pomagając w ten sposób duchowieństwu w jego działalności apostolskiej. 2) Założyło lub kierowało seminariami (2 papieskie, 9 diecezjalnych) i przygotowywał młodych ludzi do kapłaństwa. 3) Udzielało Ćwiczeń duchowych św. Ignacego pojedynczym osobom lub całym grupom (seminaria, domy zakonne). Towarzystwo oddziaływało na masy katolickie zwłaszcza poprzez swoje szkoły (66 przed rokiem 1773). Zakładano Sodalicje Mariańskie, których celem było nie tylko pogłębianie życia religijnego członków, ale także działalność charytatywna. Nie można też pominąć wpływu teatru religijnego. Sztuka sceniczna była na dobrym poziomie. Nie obawiano się nowinek technicznych.
Potężnym środkiem oddziaływania był apostolat książek i prasy. Przed 1773 r. Towarzystwo posiadało w Polsce około 20 drukarni. Od 1872 r. działało wydawnictwo jezuickie w Krakowie. Organizowano misje dla różnych klas i zawodów. Zakładane i prowadzone przez Towarzystwo bractwa i stowarzyszenia miały na celu pomoc w łagodzeniu różnych patologii społecznych.
W szczególności walczono z pijaństwem i tam, gdzie było to możliwe, utrudniano picie alkoholu. Jezuici walczyli również z czarami i zabobonami w Polsce. W 1630 r., jeszcze przed publikacją Cautio Criminalis Friedricha von Spee (1631), władzom miejskim Lublina udało się zapobiec stosowaniu tortur wobec osób podejrzanych o czary. W czasach zarazy i trudności jezuici na wszelkie sposoby pomagali swoim potomkom. W 1710 r. Towarzystwo straciło w Polsce ponad 150 swoich członków, którzy opiekowali się chorymi na dżumę.
Jezuici wprowadzili w Polsce różne formy pobożności. Na pierwszym miejscu należy wymienić nabożeństwo do Najświętszego Serca Pana Jezusa. Serca Jezusowego i związany z nim Apostolstwo Modlitwy. Drużbicki, a po nim Fenicki i Chomętowski, propagowali nabożeństwo do Najświętszej Maryi Panny w formie rozsławionej później na świecie przez św. Ludwika Grignon de Monfort . Jezuici wprowadzili w Polsce nabożeństwo majowe, nabożeństwo Czterdziesto Godzinne oraz trzydniowe nabożeństwo ekspiacyjne na zakończenie karnawału. Polacy zawdzięczają im wiele pieśni, a zwłaszcza popularność godzinek na dzień Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.
Głównymi cechami życia i stylu jezuitów w Polsce są: 1) Umiejętność łączenia chwały Bożej z dobrem ludzi, środków nadprzyrodzonych z naturalnymi, a przy tym dostosowanie ich do istniejącej sytuacji. 2) Wyraźnie apostolskie podejście do życia. 3) Głęboka miłość do Zbawiciela, Jego Kościoła i jego widzialnej głowy na ziemi.

Références

  1. J. V. Bainvel, Kult Serca Bożego, Kraków 1934. [Google Scholar]
  2. S. Bednarski, Upadek i odrodzenie szkół jezuickich w Polsce, Kraków 1933. [Google Scholar]
  3. J. Bilczewski, Listy pasterskie, t. I, Mikołów-Warszawa 1908. [Google Scholar]
  4. A. Brückner, Dzieje kultury polskiej, t. 2, Warszawa 1958. [Google Scholar]
  5. A. Brückner, Różnowiercy Polscy, Warszawa 1905. [Google Scholar]
  6. J. Bystroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, t. I, Warszawa 1932. [Google Scholar]
  7. K. Chodynicki, Kościół prawosławny w Polsce, Warszawa 1934. [Google Scholar]
  8. T. Długosz, Relacje arcybiskupów lwowskich, Lwów 1937. [Google Scholar]
  9. W. Dobrowolska, Młodość Jerzego i Krzysztofa Zbaraskich, Przemyśl 1926. [Google Scholar]
  10. K. Górski, Od religijności do mistyki, Lublin 1962. [Google Scholar]
  11. Humanizm i Reformacja w Polsce, red. I. Chrzanowski, S. Kot, Lwów-Warszawa-Kraków 1927. [Google Scholar]
  12. A. Kawecka-Gryczowa, Drukarze w dawnej Polsce. Wielkie Księstwo Litewskie, Wrocław-Kraków 1959, z. 5. [Google Scholar]
  13. A. Klawek, Zarys dziejów teologii katolickiej w Polsce, Kraków 1948. [Google Scholar]
  14. K. Konopka S. I., Nieznany patron Krakowa, „Nasze Wiadomości”, R. 2, 1909, s. 652-661. [Google Scholar]
  15. Kossowski A., Protestantyzm w Lublinie i w Lubelskiem w XVI-XVII w., Lublin 1933. [Google Scholar]
  16. P. de Leturia, El gentilhombre Iñigo López de Loyola, Barcelona 1949. [Google Scholar]
  17. F. Machay, Działalność duszpasterska kardynała Radziwiłła, Kraków 1936. [Google Scholar]
  18. Monumenta Ignatium, Constitutiones, t. I, Roma 1934. [Google Scholar]
  19. J. Muczkowski, Dawny krakowski ratusz, „Rocznik Krakowski”, 1906, t. 8, s. 1-50. [Google Scholar]
  20. E. Nowak, Rys dziejów duszpasterstwa wojskowego w Polsce, Warszawa 1932. [Google Scholar]
  21. J. Pachucki, Matka Leona Jankiewi, Kraków 1929. [Google Scholar]
  22. M. Pirożyński, Zakony żeńskie w Polsce, Lublin 1935. [Google Scholar]
  23. Sacrum Poloniae Millenium, t. I, Rzym 1954, s. 257-390. [Google Scholar]
  24. W. Smerka, Zarys bibliograficzny ważniejszych wydań Biblii Wujka, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, R. 3, 1950, s. 64-91. [Google Scholar]
  25. M. Sopoćko, Mikołaj Łęczycki o wychowaniu duchowem, Wilno 1935. [Google Scholar]
  26. J. Sygański, Listy Skargi, Kraków 1912. [Google Scholar]
  27. J. Tazbir, Historyczne źródła polskiego katolicyzmu, „Nowa Kultura”, 1960, nr 44, s. 7. [Google Scholar]
  28. B. Ulanowski, Akta kapituł z w. XVI, t. I, cz. I, Kraków 1908. [Google Scholar]

Téléchargements

Les données relatives au téléchargement ne sont pas encore disponibles.