Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito

V. 100 (2003): Nasza Przeszłość

Artykuły

Edukacja jako narzędzie polityki wyznaniowej Sejmu Wielkiego wobec innowierców

  • Kamil Paździor
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2003.100.329-366  [Google Scholar]
Pubblicato: 2003-12-30

Abstract

Tradycyjnie oświatę pozostawiano w gestii wspólnot wyznaniowych. Protestanci i prawosławni byli dodatkowo chronieni traktatami międzynarodowymi. W latach 1790-1791 reformujące się państwo polskie przejęło te gwarancje i wydało proklamację tolerancji religijnej. Polityka Sejmu Wielkiego (1788-1792) w sprawach mniejszości religijnych miała na celu stworzenie poczucia jedności wszystkich mieszkańców Polski. Zarzucono prozelityzm, który zaczął być postrzegany jako prowadzący do podziałów i niebezpieczny. Polscy reformatorzy, zainspirowani obecną w Europie modą na deizm i latitudinarianizm, dążyli do zbudowania zjednoczonego społeczeństwa na fundamentach obywatelskich i kulturowych. Jako pełna realizacja programu, który przewidywał latynizację bizantyjską. Obrządki wschodnie i masowa modernizacja społeczności żydowskiej nie mogły nie wywołać gwałtownego sprzeciwu, dlatego reformatorzy postanowili w pierwszej kolejności skoncentrować swoje wysiłki na edukacji. Ogólna reforma systemu oświaty i programów nauczania miała objąć wszystkie szkoły na wszystkich poziomach. Język polski miał być oficjalnym językiem wykładowym protestantów i prawosławnych; w późniejszym okresie planowano rozszerzyć ten wymóg na instytucje żydowskie. Szkoły miały otwierać wszystkie parafie (lub lokalne wspólnoty wyznaniowe). Zapowiedziano, że priorytetowo będzie rozbudowywana sieć seminariów unickich. Władze wykorzystywały ulgi podatkowe do zachęcania i wspierania inicjatyw edukacyjnych; ostatecznie jednak wszystkie szkoły miały zostać objęte opieką Komisji Edukacji Narodowej. Polskie reformy edukacyjne na wiele sposobów czerpały z modelu austriackiego. To, co było absolutnie wyjątkowe w programie edukacyjnym polskiego Sejmu Czteroletniego, to demokratyczny sposób ich uchwalania.

Riferimenti bibliografici

  1. Bałaban M., Hertz Homberg i szkoły józefińskie dla Żydów w Galicyi (1787--1806). Studyum historyczne, Lwów 1906. [Google Scholar]
  2. Bieńkowski L., Organizacja Kościoła Wschodniego w Polsce, [w:] Kościół w Polsce, red. J. Kłoczowski , t. 2, Kraków 1969. [Google Scholar]
  3. Ender J., Sprawy oświatowe w okresie Sejmu Czteroletniego, w: Rozprawy z dziejów oświaty, t. 4, red. Ł. Kurdybacha , Wrocław 1961. [Google Scholar]
  4. Jobert A., Komisja Edukacji Narodowej w Polsce (1773-1794). Jej dzieło wychowania obywatelskiego , Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979. [Google Scholar]
  5. Kriegseisen W., Książka i biblioteki w kulturze ewangelików polskich w XVII i XVIII w., [w:] Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi. Kolekcje wyznaniowe, red. B. Bieńkowska, Warszawa 1992. [Google Scholar]
  6. Kurdybacha Ł., Dzieje oświaty kościelnej do końca XVIII wieku, Warszawa 1949. [Google Scholar]
  7. Meissner A., Szkoły zakonne wobec Komisji Edukacji Narodowej, w: W kręgu wielkiej reformy. Sesja naukowa w Uniwersytecie Jagiellońskim w dwusetną rocznicę powstania Komisji Edukacji Narodowej 24-26 października 1974, red. K. Mrozowska , R. Dutkówa, Warszawa-Kraków 1977. [Google Scholar]
  8. Michalski J., Sejmowe projekty reformy położenia ludności żydowskiej w Polsce w latach 1789-1792, [w:] Lud żydowski w narodzie polskim. Materiały sesji naukowej w Warszawie 15-16 wrzesień 1992, red. J. Michalski, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  9. Radwański Z., Prawa kardynalne w Polsce, Poznań 1952. [Google Scholar]
  10. Szybiak I., Szkoły parafialne w Wielkim Księstwie Litewskim w czasach Komisji Edukacji Narodowej, [w:] Rozprawy z dziejów oświaty, red. Ł. Kurdybacha, t. 9 Wrocław-Warszawa-Kraków 1968. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.