Pierwszą wiadomość o wyjeździe kard. Augusta Hlonda z Rzymu do Polski przekazał w świat rzymski korespondent agencji Reutera. Donosił on, że 11 VII 1945 r. prymas Polski opuścił Wieczne Miasto i wraca do kraju jako „specjalny wysłannik papieża”. Historyk pragnący opracować działalność kard. Hlonda jako wysłannika papieskiego na Ziemiach Odzyskanych staje w obliczu trudności typowych dla badań dziejów najnowszych, m. in. niedostępności wielu materiałów źródłowych, a nawet braku rozeznania, na ile się one zachowały. W tej sytuacji szczególnie cenne są wspomnienia. Niniejszy artykuł powstał na podstawie „Acta Hlondiana”, prasy, materiałów wspomnieniowych oraz na podstawie licznych pisemnych i ustnych relacji świadków wydarzeń.